DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Polanowska, Jolanta: Helena Skirmunttowa, zapomniana rzeźbiarka XIX w.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49354#0113
Helena Skirmunttowa, zapomniana rzeźbiarka XIX w.
107
2. Helena Skirmunttowa, Portret Tekli
z Przyborów Skirmunttowej, secundo voto
Lubańskiej, ok. 1845-1848, ol., zaginiony
Helena zapragnęła wyjść poza ten uporządkowany od pokoleń świat. Jedynaczka, od
dzieciństwa uprawiająca amatorsko rysunek, lekcje malarstwa pobierała u Wincentego
Dmochowskiego podczas niedługiego pobytu w Wilnie w 1840 r. Podróżując po Europie
(w latach 1844-1845), przez dwa miesiące uczyła się malarstwa u pejzażysty Wilhelma
Krausego w Berlinie oraz brała lekcje malarstwa u bliżej nieznanych malarzy w Dreźnie.
Po Paryżu i paryskich kolekcjach dzieł sztuki oprowadzili ją wuj Napoleona Orda i rzeź-
biarz Władysław Oleszczyński. W latach 1852-1854 ponownie przebywała za granicą, by
leczyć chore oczy. Od sierpnia do grudnia 1853 r. podróżowała przez Pragę, Drezno, Ber-
lin, Paryż i Avignon do Wiecznego Miasta. Czas ten wykorzystała na kształcenie się w
zakresie rzeźby. W październiku 1854 r. Skirmunttowa powróciła do Kołodnego, gdzie
urządziła sobie pracownię rzeźbiarską, a także nawiązała pewne kontakty z warszawskimi
artystami, jednak życie artystyczne śledziła jedynie na łamach warszawskich pism13. Na-
stępne lata wypełniły intensywne studia i samodzielne prace. Dopiero w okresie poprze-
dzającym powstanie styczniowe, wraz z mężem, zaangażowała się w działalność
patriotyczno-społeczną, a zwłaszcza w ruch uwłaszczeniowy.
W czerwcu 1863 r., gdy powstanie objęło okolice Kołodnego, Skirmunttowa została
aresztowana za próbę dostarczania Romualdowi Trauguttowi depeszy powstańczego do-
wódcy Szczęsnego Włodka. Po czteromiesięcznym areszcie domowym w rodzinnym pała-
cu w Pińsku, zesłano ją w głąb Rosji, pozbawiając majątku. W latach 1863-1867 artystka
przebywała w Tambowie, gubernialnym mieście europejskiej części Rosji, oraz w pobli-
skim Kirsanowie. Wiosną 1867 r. spędziła kilka miesięcy w majątku teścia - Albrychtowie
13 M. in. w 1861 r., przeczytawszy w warszawskiej „Gazecie Codziennej" informację o wystawionym na sprzedaż
własnoręcznym piśmie Bertela Thorwaldsena dotyczącym pomnika księcia Józefa Poniatowskiego, zapragnęła nabyć je
za pośrednictwem Józefa Ignacego Kraszewskiego - Biblioteka Jagiellońskich, rkps 6478/IY: Korespondencja J. I.
Kraszewskiego, t. 19, 1834-1861, k. 262, list Skirmunttowej z 23 III 1861.
107
2. Helena Skirmunttowa, Portret Tekli
z Przyborów Skirmunttowej, secundo voto
Lubańskiej, ok. 1845-1848, ol., zaginiony
Helena zapragnęła wyjść poza ten uporządkowany od pokoleń świat. Jedynaczka, od
dzieciństwa uprawiająca amatorsko rysunek, lekcje malarstwa pobierała u Wincentego
Dmochowskiego podczas niedługiego pobytu w Wilnie w 1840 r. Podróżując po Europie
(w latach 1844-1845), przez dwa miesiące uczyła się malarstwa u pejzażysty Wilhelma
Krausego w Berlinie oraz brała lekcje malarstwa u bliżej nieznanych malarzy w Dreźnie.
Po Paryżu i paryskich kolekcjach dzieł sztuki oprowadzili ją wuj Napoleona Orda i rzeź-
biarz Władysław Oleszczyński. W latach 1852-1854 ponownie przebywała za granicą, by
leczyć chore oczy. Od sierpnia do grudnia 1853 r. podróżowała przez Pragę, Drezno, Ber-
lin, Paryż i Avignon do Wiecznego Miasta. Czas ten wykorzystała na kształcenie się w
zakresie rzeźby. W październiku 1854 r. Skirmunttowa powróciła do Kołodnego, gdzie
urządziła sobie pracownię rzeźbiarską, a także nawiązała pewne kontakty z warszawskimi
artystami, jednak życie artystyczne śledziła jedynie na łamach warszawskich pism13. Na-
stępne lata wypełniły intensywne studia i samodzielne prace. Dopiero w okresie poprze-
dzającym powstanie styczniowe, wraz z mężem, zaangażowała się w działalność
patriotyczno-społeczną, a zwłaszcza w ruch uwłaszczeniowy.
W czerwcu 1863 r., gdy powstanie objęło okolice Kołodnego, Skirmunttowa została
aresztowana za próbę dostarczania Romualdowi Trauguttowi depeszy powstańczego do-
wódcy Szczęsnego Włodka. Po czteromiesięcznym areszcie domowym w rodzinnym pała-
cu w Pińsku, zesłano ją w głąb Rosji, pozbawiając majątku. W latach 1863-1867 artystka
przebywała w Tambowie, gubernialnym mieście europejskiej części Rosji, oraz w pobli-
skim Kirsanowie. Wiosną 1867 r. spędziła kilka miesięcy w majątku teścia - Albrychtowie
13 M. in. w 1861 r., przeczytawszy w warszawskiej „Gazecie Codziennej" informację o wystawionym na sprzedaż
własnoręcznym piśmie Bertela Thorwaldsena dotyczącym pomnika księcia Józefa Poniatowskiego, zapragnęła nabyć je
za pośrednictwem Józefa Ignacego Kraszewskiego - Biblioteka Jagiellońskich, rkps 6478/IY: Korespondencja J. I.
Kraszewskiego, t. 19, 1834-1861, k. 262, list Skirmunttowej z 23 III 1861.