DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Wierzbicka, Anna: Polsko-francuski krytyk Waldemar George i jego poglądy na sztukę
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49354#0169
Polsko-francuski krytyk Waldemar George i jego poglądy na sztukę
163
że Sztuce współczesnej grozić może zagłada, o ile nie uda się jej wskrzesić człowieka,
stanąć w obronie jego praw i dopomóc mu do zwycięstwa nad ślepym maszynizmem, pana
Fernanda Leger, tego fabrykanta Robotów, nad dekadencką ideografiąpana Picassa, nad
egzotyką pana Szagala i nad histerią pana Sutina, tych przedstawicieli „Ecole de Paris"
z francuską sztuką Bonnarda i Deraina nie mających do czynienia82. Na koniec dodał
także, iż Zadaniem sztuki polskiej nie jest bałamucenie społeczeństwa, z jednej strony
kolorowymi pocztówkami, a z drugiej strony teoriami o abstrakcji i unizmie. Sztuka polska
winna tworzyć dzieła odpowiadające roli, którą Rzeczpospolita od wieków w historii Eu-
ropy odgrywa, oddając jej postać i jej oblicze [...] Młoda sztuka polska rozwija się -
zdaniem George'a — W oparciu z jednej strony o własną kondycję, którą reprezentuje mię-
dzy innymi: Orłowski, Michałowski, Kotsis, Gierymscy, Maurycy Gottlieb, Rodakowski,
Podkowiński, Slewiński, Pankiewicza - z drugiej zaś w oparciu o wielką tradycję sztuki
europejskiej, którą od stu lat z górą kontynuuje Francja. Jest to droga słuszna i właściwa,
ponieważ nie polega na ślepym naśladownictwie ani na płytkiej asymilacji. Opiera się
bowiem na kulturze światowej i na humanizmie, czyli na elementach, które w sztuce każ-
dego europejskiego narodu pozwoliły wydobyć i zachować własne wartości, charakter
swoisty i niezależny83. Redakcja „Głosu Plastyków", dodajmy, umieściła adnotację, że
nie podziela opinii prelegenta. Wzmianki o poglądach i publikacjach Waldemara Geor-
ge'a umieszczane były także wcześniej w polskiej prasie. W 1930 r. w „Sztukach Pięk-
nych" znalazło się dość obszerne streszczenie artykułu krytyka opublikowanego w „L'Art
Vivant" o kryzysie sztuki współczesnej we Francji84. W 1937 r. natomiast, Eugeniusz
Geppert omówił w „Głosie Plastyków" tekst George'a dotyczący twórczości Piotra Mi-
chałowskiego85.
Warto wspomnieć, że w dwudziestoleciu międzywojennym George był także znaną
postacią na Litwie. W 1931 r. krytyk napisał książkę o litewskim malarzu Adomasie Gal-
dikasie86. Był również autorem artykułu o bardzo popularnym w środowisku Ecole de
Paris malarzu i rzeźbiarzu urodzonym w Kownie, Arbicie Blatasie (właściwie Neemija
Arbitblatas)87. W 1934 r. ukazał się artykuł o krytyku i jego ówczesnych poglądach w
popularnym litewskim katolickim piśmie „Źidinys"88.
Ostatnie teksty George'a przed wybuchem II wojny światowej pochodzą z 1939 r. Nie
wiadomo, co robił i gdzie przebywał w latach 1939-1945. Do Paryża powrócił prawdopo-
dobnie w 1945 r. W tym samym roku bowiem umieścił swój tekst dotyczący sztuki ży-
dowskiej i jej cech charakterystycznych w katalogu wystawy artystów żydowskich w
paryskiej Galerie Jan-Marc Vidal89. Rok później został redaktorem naczelnym pisma „Art
et Industrie" ukazującym się do 1953 r., w latach 1956-1959 natomiast sprawował funkcję
82 Ibid., s. 91.
83 Ibid.
84 Kronika zagraniczna, „Sztuki Piękne", VI, 1930, s. 117. Zob. też W. GEORGE, Paris demeure - t-il le centre artisti-
que du monde ?, „L'Art Vivant" 1930, nr 125, s. 219.
85 E. GEPPERT, „L'Amour de 1'Art" o Michałowskim, „Głos Plastyków, V, 1937, nr 1, s. 124.
86 W. GEORGE, Adomas Galdikas, Paris 1931.
87 W. GEORGE, Arbit Blatas..., s. 162-166.
88 Prancuzu menas ir Żmogiśkosios vertybes [Sztuka francuska i wartości humanistyczne], „Źidinys" 1934, nr 7, s. 75-
76. Serdecznie dzićkujć Giedre Jankevićiute z Państwowego Instytutu Kultury, Filozofii i Sztuki w Wilnie za wskazanie
tej publikacji.
89 W. GEORGE, [Podsumowanie], [w:] Premiere exposition fraternite. Quelques peintres juifs et le pathetique dans
1'art, 27 juin 1945-13 juillet 1945, [katalog wystawy], Galerie Jan-Marc Vidal, Paris 1945, s. 9-15.
163
że Sztuce współczesnej grozić może zagłada, o ile nie uda się jej wskrzesić człowieka,
stanąć w obronie jego praw i dopomóc mu do zwycięstwa nad ślepym maszynizmem, pana
Fernanda Leger, tego fabrykanta Robotów, nad dekadencką ideografiąpana Picassa, nad
egzotyką pana Szagala i nad histerią pana Sutina, tych przedstawicieli „Ecole de Paris"
z francuską sztuką Bonnarda i Deraina nie mających do czynienia82. Na koniec dodał
także, iż Zadaniem sztuki polskiej nie jest bałamucenie społeczeństwa, z jednej strony
kolorowymi pocztówkami, a z drugiej strony teoriami o abstrakcji i unizmie. Sztuka polska
winna tworzyć dzieła odpowiadające roli, którą Rzeczpospolita od wieków w historii Eu-
ropy odgrywa, oddając jej postać i jej oblicze [...] Młoda sztuka polska rozwija się -
zdaniem George'a — W oparciu z jednej strony o własną kondycję, którą reprezentuje mię-
dzy innymi: Orłowski, Michałowski, Kotsis, Gierymscy, Maurycy Gottlieb, Rodakowski,
Podkowiński, Slewiński, Pankiewicza - z drugiej zaś w oparciu o wielką tradycję sztuki
europejskiej, którą od stu lat z górą kontynuuje Francja. Jest to droga słuszna i właściwa,
ponieważ nie polega na ślepym naśladownictwie ani na płytkiej asymilacji. Opiera się
bowiem na kulturze światowej i na humanizmie, czyli na elementach, które w sztuce każ-
dego europejskiego narodu pozwoliły wydobyć i zachować własne wartości, charakter
swoisty i niezależny83. Redakcja „Głosu Plastyków", dodajmy, umieściła adnotację, że
nie podziela opinii prelegenta. Wzmianki o poglądach i publikacjach Waldemara Geor-
ge'a umieszczane były także wcześniej w polskiej prasie. W 1930 r. w „Sztukach Pięk-
nych" znalazło się dość obszerne streszczenie artykułu krytyka opublikowanego w „L'Art
Vivant" o kryzysie sztuki współczesnej we Francji84. W 1937 r. natomiast, Eugeniusz
Geppert omówił w „Głosie Plastyków" tekst George'a dotyczący twórczości Piotra Mi-
chałowskiego85.
Warto wspomnieć, że w dwudziestoleciu międzywojennym George był także znaną
postacią na Litwie. W 1931 r. krytyk napisał książkę o litewskim malarzu Adomasie Gal-
dikasie86. Był również autorem artykułu o bardzo popularnym w środowisku Ecole de
Paris malarzu i rzeźbiarzu urodzonym w Kownie, Arbicie Blatasie (właściwie Neemija
Arbitblatas)87. W 1934 r. ukazał się artykuł o krytyku i jego ówczesnych poglądach w
popularnym litewskim katolickim piśmie „Źidinys"88.
Ostatnie teksty George'a przed wybuchem II wojny światowej pochodzą z 1939 r. Nie
wiadomo, co robił i gdzie przebywał w latach 1939-1945. Do Paryża powrócił prawdopo-
dobnie w 1945 r. W tym samym roku bowiem umieścił swój tekst dotyczący sztuki ży-
dowskiej i jej cech charakterystycznych w katalogu wystawy artystów żydowskich w
paryskiej Galerie Jan-Marc Vidal89. Rok później został redaktorem naczelnym pisma „Art
et Industrie" ukazującym się do 1953 r., w latach 1956-1959 natomiast sprawował funkcję
82 Ibid., s. 91.
83 Ibid.
84 Kronika zagraniczna, „Sztuki Piękne", VI, 1930, s. 117. Zob. też W. GEORGE, Paris demeure - t-il le centre artisti-
que du monde ?, „L'Art Vivant" 1930, nr 125, s. 219.
85 E. GEPPERT, „L'Amour de 1'Art" o Michałowskim, „Głos Plastyków, V, 1937, nr 1, s. 124.
86 W. GEORGE, Adomas Galdikas, Paris 1931.
87 W. GEORGE, Arbit Blatas..., s. 162-166.
88 Prancuzu menas ir Żmogiśkosios vertybes [Sztuka francuska i wartości humanistyczne], „Źidinys" 1934, nr 7, s. 75-
76. Serdecznie dzićkujć Giedre Jankevićiute z Państwowego Instytutu Kultury, Filozofii i Sztuki w Wilnie za wskazanie
tej publikacji.
89 W. GEORGE, [Podsumowanie], [w:] Premiere exposition fraternite. Quelques peintres juifs et le pathetique dans
1'art, 27 juin 1945-13 juillet 1945, [katalog wystawy], Galerie Jan-Marc Vidal, Paris 1945, s. 9-15.