Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (66.2004)

178

Anna Żakiewicz

8. Autoportret w paradnym mundurze,
1917, pastel, MNK


bielą lewej partii tła odpowiada również założeniom teoretycznym artysty wyrażonym w
jego pracy o Czystej Formie, którą Witkacy pisał w Rosji i którą opublikował w 1919 r.,
już po powrocie do Polski. W traktacie tym artysta podał m.in. szereg recept na zestawie-
nia kontrastujących ze sobą barw i sposób ich równoważenia barwami neutralnymi - m.in.
czernią i bielą.
W autoportrecie z samowarem artysta zastosował też inny, typowy dla całej swej twór-
czości, kontrast. Jaskrawych, nie występujących w naturze barw, Witkacy użył w portre-
cie, gdzie sam rysunek twarzy oraz upozowanie modela zdradzają wyraźny wpływ
tradycyjnego, akademickiego, realistycznego dziewiętnastowiecznego rosyjskiego malar-
stwa portretowego, które artysta mógł w tym czasie studiować w galeriach Petersburga a
także Moskwy. Wpływ ten zaznacza się również w wielu innych portretach malowanych
przez Witkacego w Rosji. Wszystkie z nich nosząjednak piętno indywidualności artysty,
który świadomie wykorzystał tej konwencję i przetworzył ją w sobie właściwy sposób.
Dwudzielne tło z samowarem po prawej stronie nawiązuje do kompozycji wcześniej-
szego o cztery lata olejnego autoportretu Witkacego31. Sam rysunek samowara z czajnicz-
kiem, uproszczony, z silnymi akcentami jasnych barw - jaskrawego żółcienia i ciepłego
beżu - zapowiada bardzo podobne traktowanie przedmiotów występujących w tle wspo-
mnianego wyżej autoportretu z 24 lipca 1917 r.32

31 W Muzeum Narodowym w Warszawie.

32 W zbiorach prywatnych.