DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Zadrożny, Tadeusz: Starotestamentowa geneza relacji między twórcami kaplicy Zygmuntowskiej - królem i Berreccim
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0021
STAROTESTAMENTOWA GENEZA RELACJI MIĘDZY TWÓRCAMI KaPLICY ZyGMUNTOWSKIEJ
15
przedmiotem troski króla było godne i nieustające sprawowanie kultu Bożego w tej pięknej
kaplicy, wzniesionej od fundamentów ogromnym wprost nie do wiary nakładem i ze wspa-
niałym kunsztem'9. Arcybiskup Piotr Gamrat we wspomnianym akcie z 1543 r. czynił
wiadomym powszechnie, że oto najjaśniejszy monarcha uposażył prepozyta, kapłanów-śpie-
waków i kleryka aby po wieczne czasy śpiewali [na chwałę] Bogu Najwyższemu20. O inten-
cji królewskiego fundatora wspominał także Marcin Kromer w słynnej Mowie na pogrzebie
Zygmunta I - tę tu przepiękną i przebogatą kaplicę połączoną z bazyliką, raczej włączoną do
niej [zbudował, ozdobił z królewską hojnością mnóstwem darów i drogich sprzętów prze-
znaczonych jednocześnie dla ozdoby i dla użytku liturgicznego]; chciał ją uczynić swoim
grobem i pomnikiem; w niej widziano grono kapłanów składnie i zgodnie z przepisami od-
dających cześć Bogu, wzruszając nas swoją wspaniałością21. Współbrzmią zgodnie z tymi
świadectwami napisy wyryte na fryzie obiegającym kaplicę z zewnątrz: od strony zachod-
niej DOMINE DILEXIST1 DECORVM DOMVS TV[A]E (Panie, umiłowałeś piękność
domu Twego), od strony południowej NON NOBIS DOMINE NON NOBIS SED NOMINI
TVO (Nie nam, Panie, nie nam, ale imieniu Twemu), inspirowane psalmami22.
19 Por. A. CHYBIŃSKI, Materiały do dziejów król[ewskiej] kapeli rorantystów na Wawelu. Część pierwsza: 1540-
1624, Kraków 1910 s. 9, 44-60; w wersji niezwykle skróconej - zob. FRANASZEK, PRZYBYSZEWSKI, op. cit.,
s. 33-34; najistotniejsze fragmenty aktu arcybiskupa Piotra Gamrata w przekładzie na język polski - zob. ESTRE-
ICHER, op. cit., s. 104-105; Itaque maiore quam credi queat sumptu, ac praeclaro quodam artificio aediculam [...]
efundamentis erectam - zob. CHYBIŃSKI, op. cit., s. 45; por. Capellam [...] efundamentis elato lapide magno sumptu
et praeclaro quidem artificio fabricari fecisset - ibid., s. 58.
20 Cyt. za: ESTREICHER, op. cit., s. 104-105; w oryginale: Quamquidem aediculam [...] in Laudem et Gloriam Dei
optimi Maximi, Et in memoriam Sanctissimae Zirginis matris Mariae Assumptionis [...] aedificatam, a fabre admodum
et lapide exornatam [...] multis etiam ornamentis Auro et Argento intextis copiose instrwcit: Collegium praeterea sacer-
dotum instituit, qui sempiternis temporibus psallerent Deo altissimo - zob. CHYBIŃSKI, op. cit., s. 45; FRAZIK,
PRZYBYSZEWSKI op. cit., s. 33; por. Sigismundus Dei gratia Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae [...] Cum in
laudem et gloriam Dei omnipotentis in Ecclesia Cathedrali Cracoviensi, Sacellum ingenti sumptu aedificassemus, in
memoriam Assumptionis intemeratae Virginis matris, visum est nobis Praepositum in eo et certum Sacerdotum nume-
rum constituere: qui psallerent nomini Domini Altissimi, ac precibus et sacrificiis placatum nobis Deum reddere, et
iram eius a nobis avertere conarentur - zob. CHYBIŃSKI, op. cit., s. 47; Noverint universi quod cum Serenissimus et
Christianissimus Princeps Dominus noster Clementissumus Sigismundus Dei gratia Rex Poloniae Magnus Dux Lithu-
aniae [...] ad laudem et gloriam Omnipotentis Dei et in memoriam Sanctissimae Yirginis Matris Assumptionis [...]
Capellam in Ecclesia nostra Cathedrali Cracoviensi e fundamentis elato lapide magno sumptu et praeclaro quidem
artificio fabricari fecisset. Atque in eadem capella praepositum unum perpetuum Praebendarios novem et clericum
unum manuales, ad psallendum Domino Deo perpetuis temporibus Maiestas sua institui deliberasset, et pro illorum
sustentione certas obvenientiones annuas designavit, et domum lateritiam pro eorundem Praepositi et Praebendario-
rum habitatione Serenissimae sua Maiestas donavit, fuimus pro parte eiusdem suae Serenissimae Regiae Maiestatis
petiti quatenus capellam huius modi erigere - ibid., s. 58.
21 Zob. M. KROMER, Mowa na pogrzebie Zygmunta I, [w:] id., Mowa na pogrzebie Zygmunta I oraz O pochodzeniu
i dziejach Polaków księgi XXIX i XXX, wstęp, tł. i oprac. J. Starnawski, Olsztyn 1982, s. 152.
22 Por. odpowiednio Ps 25, 8 i Ps 113b, 1; autor artykułu w przekładzie wersetu inspirowanego psalmem Judica me,
Domine (Ps 25) odwołał się do uwspółcześnionego tłumaczenia wujkowego - Panie, umiłowałem piękność domu twe-
go; w oryginalnym przekładzie wujkowym ten fragment brzmiał: Panie, umiłowałem ochędóstwo [scilicet ozdobę]
domu twego; jednak słowo decor w Wulgacie, a i poza nią, ma znaczenie szersze niż w oryginalnym przekładzie wujko-
wym (por. choćby Ps 8, 6;. 20, 6; 28, 2; 89, 17; 149, 9; Iz 53, 2); tekst inskrypcji cyt. za: Corpus inscriptionum
Poloniae..., t. 8, z. 1, s. 68, 73; KOMORNICKI, op. cit., s. 116; w nieco innym brzmieniu fragment pochodzący
z psalmu Judica me, Domine podali Józef Depowski i Lech Kalinowski, cytując zapewne wprost z Wulgaty - Domine,
dilexi decorem domus tuae - por. DEPOWSKI, op. cit., s. 54; KALINOWSKI, op. cit., s. 492-494 [1960, s. 81];
ESTREICHER, op. cit., s. 101; podobne różnice w brzmieniu napisów mogły pojawiać w innych okresach niezależnie
od siebie i z odmiennych przyczyn - interesujące światło rzuca na ten problem opublikowany w 1991 przez Jerzego
Szabłowskiego nie znany wcześniej, a przechowywany w Archiwum Państwowym w Dreźnie, opis katedry wawelskiej,
15
przedmiotem troski króla było godne i nieustające sprawowanie kultu Bożego w tej pięknej
kaplicy, wzniesionej od fundamentów ogromnym wprost nie do wiary nakładem i ze wspa-
niałym kunsztem'9. Arcybiskup Piotr Gamrat we wspomnianym akcie z 1543 r. czynił
wiadomym powszechnie, że oto najjaśniejszy monarcha uposażył prepozyta, kapłanów-śpie-
waków i kleryka aby po wieczne czasy śpiewali [na chwałę] Bogu Najwyższemu20. O inten-
cji królewskiego fundatora wspominał także Marcin Kromer w słynnej Mowie na pogrzebie
Zygmunta I - tę tu przepiękną i przebogatą kaplicę połączoną z bazyliką, raczej włączoną do
niej [zbudował, ozdobił z królewską hojnością mnóstwem darów i drogich sprzętów prze-
znaczonych jednocześnie dla ozdoby i dla użytku liturgicznego]; chciał ją uczynić swoim
grobem i pomnikiem; w niej widziano grono kapłanów składnie i zgodnie z przepisami od-
dających cześć Bogu, wzruszając nas swoją wspaniałością21. Współbrzmią zgodnie z tymi
świadectwami napisy wyryte na fryzie obiegającym kaplicę z zewnątrz: od strony zachod-
niej DOMINE DILEXIST1 DECORVM DOMVS TV[A]E (Panie, umiłowałeś piękność
domu Twego), od strony południowej NON NOBIS DOMINE NON NOBIS SED NOMINI
TVO (Nie nam, Panie, nie nam, ale imieniu Twemu), inspirowane psalmami22.
19 Por. A. CHYBIŃSKI, Materiały do dziejów król[ewskiej] kapeli rorantystów na Wawelu. Część pierwsza: 1540-
1624, Kraków 1910 s. 9, 44-60; w wersji niezwykle skróconej - zob. FRANASZEK, PRZYBYSZEWSKI, op. cit.,
s. 33-34; najistotniejsze fragmenty aktu arcybiskupa Piotra Gamrata w przekładzie na język polski - zob. ESTRE-
ICHER, op. cit., s. 104-105; Itaque maiore quam credi queat sumptu, ac praeclaro quodam artificio aediculam [...]
efundamentis erectam - zob. CHYBIŃSKI, op. cit., s. 45; por. Capellam [...] efundamentis elato lapide magno sumptu
et praeclaro quidem artificio fabricari fecisset - ibid., s. 58.
20 Cyt. za: ESTREICHER, op. cit., s. 104-105; w oryginale: Quamquidem aediculam [...] in Laudem et Gloriam Dei
optimi Maximi, Et in memoriam Sanctissimae Zirginis matris Mariae Assumptionis [...] aedificatam, a fabre admodum
et lapide exornatam [...] multis etiam ornamentis Auro et Argento intextis copiose instrwcit: Collegium praeterea sacer-
dotum instituit, qui sempiternis temporibus psallerent Deo altissimo - zob. CHYBIŃSKI, op. cit., s. 45; FRAZIK,
PRZYBYSZEWSKI op. cit., s. 33; por. Sigismundus Dei gratia Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae [...] Cum in
laudem et gloriam Dei omnipotentis in Ecclesia Cathedrali Cracoviensi, Sacellum ingenti sumptu aedificassemus, in
memoriam Assumptionis intemeratae Virginis matris, visum est nobis Praepositum in eo et certum Sacerdotum nume-
rum constituere: qui psallerent nomini Domini Altissimi, ac precibus et sacrificiis placatum nobis Deum reddere, et
iram eius a nobis avertere conarentur - zob. CHYBIŃSKI, op. cit., s. 47; Noverint universi quod cum Serenissimus et
Christianissimus Princeps Dominus noster Clementissumus Sigismundus Dei gratia Rex Poloniae Magnus Dux Lithu-
aniae [...] ad laudem et gloriam Omnipotentis Dei et in memoriam Sanctissimae Yirginis Matris Assumptionis [...]
Capellam in Ecclesia nostra Cathedrali Cracoviensi e fundamentis elato lapide magno sumptu et praeclaro quidem
artificio fabricari fecisset. Atque in eadem capella praepositum unum perpetuum Praebendarios novem et clericum
unum manuales, ad psallendum Domino Deo perpetuis temporibus Maiestas sua institui deliberasset, et pro illorum
sustentione certas obvenientiones annuas designavit, et domum lateritiam pro eorundem Praepositi et Praebendario-
rum habitatione Serenissimae sua Maiestas donavit, fuimus pro parte eiusdem suae Serenissimae Regiae Maiestatis
petiti quatenus capellam huius modi erigere - ibid., s. 58.
21 Zob. M. KROMER, Mowa na pogrzebie Zygmunta I, [w:] id., Mowa na pogrzebie Zygmunta I oraz O pochodzeniu
i dziejach Polaków księgi XXIX i XXX, wstęp, tł. i oprac. J. Starnawski, Olsztyn 1982, s. 152.
22 Por. odpowiednio Ps 25, 8 i Ps 113b, 1; autor artykułu w przekładzie wersetu inspirowanego psalmem Judica me,
Domine (Ps 25) odwołał się do uwspółcześnionego tłumaczenia wujkowego - Panie, umiłowałem piękność domu twe-
go; w oryginalnym przekładzie wujkowym ten fragment brzmiał: Panie, umiłowałem ochędóstwo [scilicet ozdobę]
domu twego; jednak słowo decor w Wulgacie, a i poza nią, ma znaczenie szersze niż w oryginalnym przekładzie wujko-
wym (por. choćby Ps 8, 6;. 20, 6; 28, 2; 89, 17; 149, 9; Iz 53, 2); tekst inskrypcji cyt. za: Corpus inscriptionum
Poloniae..., t. 8, z. 1, s. 68, 73; KOMORNICKI, op. cit., s. 116; w nieco innym brzmieniu fragment pochodzący
z psalmu Judica me, Domine podali Józef Depowski i Lech Kalinowski, cytując zapewne wprost z Wulgaty - Domine,
dilexi decorem domus tuae - por. DEPOWSKI, op. cit., s. 54; KALINOWSKI, op. cit., s. 492-494 [1960, s. 81];
ESTREICHER, op. cit., s. 101; podobne różnice w brzmieniu napisów mogły pojawiać w innych okresach niezależnie
od siebie i z odmiennych przyczyn - interesujące światło rzuca na ten problem opublikowany w 1991 przez Jerzego
Szabłowskiego nie znany wcześniej, a przechowywany w Archiwum Państwowym w Dreźnie, opis katedry wawelskiej,