DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Boczkowska, Anna: Geminae Veneres: motywy neoplatońskie w dekoracji reliefowej Kaplicy Zygmuntowskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0128
122
Anna Boczkowska
25. Bartolomeo Berrecci, posąg nagrobny Zygmunta I,
Kaplica Zygmuntowska
rozprawie filozoficznej Memorabilia (369-366 p.n.e.) oraz przez Cycerona - przypomnia-
ny został w XIV stuleciu przez Petrarkę, a w XV w. przez filozofa greckiego Gemistosa
Plethona, który jako jeden z pierwszych przedstawicieli renesansowej filozofii przeniósł
na grunt włoski kult Platona otwierając działalność Florenckiej Akademii Neoplatońskiej
cyklem poświęconych mu wykładów, wygłoszonych we Florencji w r. 1438. Temat „Her-
kulesa na rozdrożu" o moralizatorskim przesłaniu, poruszający fundamentalną kwestię
wolnego wyboru, stał się źródłem inspiracji dla filozofów, poetów, dramaturgów i mala-
rzy. W wersji odnoszącej się do postaci Parysa znany był także w Krakowie, jak wykazała
Targosz, gdzie w r. 1522 ukazał się drukiem dramat humanisty niemieckiego Jakuba Loch-
nera Judicium Paridis wystawiony wcześniej na Wawelu96.
W obrazie Sen Scypiona z National Gallery w Londynie, wykonanym w latach 1504-
1505, Rafael przedstawił rzymskiego wodza w antykizującej zbroi rycerskiej, w pozycji
leżącej, pogrążonego w półśnie-medytacji, rozmyślającego nad tym, czy pójść za niewia-
stą stojącą po jego prawej stronie, personifikującą cnotę z mieczem w dłoni, czy też za tą,
która stoi naprzeciw z bukietem kwiatów, uosabiającą rozkosz97. W tej samej pozie wy-
obrażony został Herkules na rozdrożu na drzeworycie zdobiącym rozprawę Sebastiana
Branta Stultifera navis9\
Tak więc, jej zdaniem, król, spoczywający na sarkofagu w swej Kaplicy w „półśnie-
kontemplacji" z obliczem zdradzającym oznaki życia, ukazany został w momencie „me-
dytacji nad wyborem dróg życiowych", w nawiązaniu do postaci Herkulesa, Scypiona
i Parysa na rozdrożu99. Medytacyjną pozę Zygmunta I trudno jednakże uznać za wizualną
96 Ibid., s. 149.
97 E. PANOFSKY, Hercules am Scheidewege und andere antike Bildstoffe in der neueren Kunst, Leipzig 1920, s. 76,
143.
98 Ibid., s. 39 i n., por. TARGOSZ, op. cit., s. 148, il. 10.
99 Ibid., s. 160. Temat „Parysa na rozdrożu" - wyobrażanego niekiedy jak Herkules w postaci rycerza „zakutego"
w zbroję, był często przedstawiany na XV-wiecznych cassone. Por. J. MIZIOŁEK, Mity, legendy, exempla, Warszawa
2003, s. 100 i n.
Anna Boczkowska
25. Bartolomeo Berrecci, posąg nagrobny Zygmunta I,
Kaplica Zygmuntowska
rozprawie filozoficznej Memorabilia (369-366 p.n.e.) oraz przez Cycerona - przypomnia-
ny został w XIV stuleciu przez Petrarkę, a w XV w. przez filozofa greckiego Gemistosa
Plethona, który jako jeden z pierwszych przedstawicieli renesansowej filozofii przeniósł
na grunt włoski kult Platona otwierając działalność Florenckiej Akademii Neoplatońskiej
cyklem poświęconych mu wykładów, wygłoszonych we Florencji w r. 1438. Temat „Her-
kulesa na rozdrożu" o moralizatorskim przesłaniu, poruszający fundamentalną kwestię
wolnego wyboru, stał się źródłem inspiracji dla filozofów, poetów, dramaturgów i mala-
rzy. W wersji odnoszącej się do postaci Parysa znany był także w Krakowie, jak wykazała
Targosz, gdzie w r. 1522 ukazał się drukiem dramat humanisty niemieckiego Jakuba Loch-
nera Judicium Paridis wystawiony wcześniej na Wawelu96.
W obrazie Sen Scypiona z National Gallery w Londynie, wykonanym w latach 1504-
1505, Rafael przedstawił rzymskiego wodza w antykizującej zbroi rycerskiej, w pozycji
leżącej, pogrążonego w półśnie-medytacji, rozmyślającego nad tym, czy pójść za niewia-
stą stojącą po jego prawej stronie, personifikującą cnotę z mieczem w dłoni, czy też za tą,
która stoi naprzeciw z bukietem kwiatów, uosabiającą rozkosz97. W tej samej pozie wy-
obrażony został Herkules na rozdrożu na drzeworycie zdobiącym rozprawę Sebastiana
Branta Stultifera navis9\
Tak więc, jej zdaniem, król, spoczywający na sarkofagu w swej Kaplicy w „półśnie-
kontemplacji" z obliczem zdradzającym oznaki życia, ukazany został w momencie „me-
dytacji nad wyborem dróg życiowych", w nawiązaniu do postaci Herkulesa, Scypiona
i Parysa na rozdrożu99. Medytacyjną pozę Zygmunta I trudno jednakże uznać za wizualną
96 Ibid., s. 149.
97 E. PANOFSKY, Hercules am Scheidewege und andere antike Bildstoffe in der neueren Kunst, Leipzig 1920, s. 76,
143.
98 Ibid., s. 39 i n., por. TARGOSZ, op. cit., s. 148, il. 10.
99 Ibid., s. 160. Temat „Parysa na rozdrożu" - wyobrażanego niekiedy jak Herkules w postaci rycerza „zakutego"
w zbroję, był często przedstawiany na XV-wiecznych cassone. Por. J. MIZIOŁEK, Mity, legendy, exempla, Warszawa
2003, s. 100 i n.