DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Janicki, Marek A.: Inskrypcje fryzów Kaplicy Zygmuntowskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0141
Inskrypcje fryzów Kaplicy Zygmuntowskiej
135
nie nastręcza szczególnych wątpliwości, to nasuwają się one w przypadku inskrypcji
z fryzu zachodniego, który został przekazany następująco:
Domine Dilexi (: weiter ist es nicht zu lesen) d[eco]rem Domus Tuae15.
Pomijając dyftong w zaimku Tuae, który w inskrypcji nie został uwzględniony, zapew-
ne dla zaoszczędzenia miejsca16, w uwadze zawartej w nawiasie mamy do czynienia ze
stwierdzeniem, że dalej tekst jest nieczytelny, a następnie z sugestią, wynikającą z zapisu
w edycji, jakoby słowo decorem, zostało wykute w postaci kontrakcji, co, powiedzmy od
razu, stałoby w sprzeczności z zasadą nie używania form skróconych w tych inskrypcjach.
W ciągu stu lat od czasu wykonania dokumentacji drezdeńskiej, napis ten, niewątpli-
wie w jakiś sposób uszkodzony, uzupełniono. Opis Kaplicy z 1834 r. poświadcza bowiem
jego brzmienie zgodne ze stanem dzisiejszym, odznaczającym się nader frapującą odmia-
ną względem psalmicznego źródła, tzn. zastosowaniem formy 2 a nie 1 osoby perfecti
czasownika diligere, czyli dilexisti zamiast dilexi. Napis ma więc obecnie brzmienie:
DOMINE DILEXISTI DECOREM DOMVS TVE17.
Wydanie stuttgarckie Wulgaty18 wykorzystujące kilkadziesiąt najważniejszych kodek-
sów nie notuje takiej odmianki tekstu psalmu, i to w obydwu wersjach psałterza: wg Sep-
tuaginty - używanej, jak już wspomniano, w epoce powszechnie - oraz w wersji wg
psałterza hebrajskiego19.
W kontekście królewskiej Kaplicy, właściwa 1 osoba perfecti: dilexi odnosić musiała się
do fundatora i do intencji przyświecających jego dziełu20. Wymowa inskrypcji z tą formą
dawałaby się ująć następująco: Panie umiłowałem ozdobę przybytku Twego - i dlatego też
ofiaruję Ci dzieło najlepsze na jakie mogę się zdobyć. Wprowadzenie formy 2 os. perfeci:
dilexisti, zmienia podmiot sprawczy zdania, sprowadzając je do inwokacji do Boga, który
tak umiłował ozdobę swego przybytku (czy też znalazł w niej upodobanie), że -jak można
sądzić - uzasadnia to już w domyśle odbiorcy - przybytku tego wspaniałość.
Jakkolwiek w tekście inskrypcji wewnętrznego fryzu na ścianie wejściowej (północnej),
który skomponowano z wersetów psalmicznych w 1533 r., możliwe było operowanie (także
w trakcie napraw) synonimicznymi określeniami: Gentes i Popułi, a podczas XVIII-wiecz-
nej rekonstrukcji fryzu ze ściany ołtarzowej - doszło najwyraźniej do podobnej, jak oma-
wiana, zmiany brzmienia (o czym poniżej), to trudno przypuszczać, by zdecydowano się na
nią ok. r. 1520 umieszczając na zewnętrznych fryzach cytaty z psalmów, jako wypowiedź
fundatora.
15 [Za:] SZABŁOWSKI, op. cit., s. 398.
16 Zwraca uwagę, że w inskrypcjach umieszczonych na królewskim sarkofagu w krypcie Berrecci odkuł dyftongi
w postaci ligatur (zob. JANICKI, Tabliczki..., loc. cit.).
17 Opisanie kaplicy królewskiej Zygmuntowskiej Rorantystów zwanej, sprzętów do tejże należących [w:] Kaplica Zyg-
muntowska. Materiały źródłowe 1517-1977, zebrali i opr. A. Franaszek i B. Przybyszewski, Kraków 1991 (Źródła do
dziejów Wawelu, t. XIII), s. 169. Lech Kalinowski cytuje napis ,jako wyjątek z psalmu" z właściwą formą dilexi (op.
cit., s. 81, por. ibid, interpretację napisu ze ściany pd).
18 Biblia sacra iuxta vulgatam versionem, adiuvantibus B. Fischer, I. Gribomont, H. F. D. Sparks, W. Thiele, recensuit
R. Weber, editio tertia, emendata, quam paravit B. Fischer cum sociis H. I. Frede, I. Gribomont, H. F. D. Sparks,
W. Thiele, Stuttgart 1983.
19 U Kochanowskiego czytamy (Ps 26): Słów tak wiele w języku swoim nie najduję, \\ Jako ja, Panie, Twój dom miłuję;
II Ciągnie mię chwały Twojej przybytek do siebie: || Niechże ma miejsce mój głos u Ciebie (za: J. KOCHANOWSKI,
Dzieła polskie, opr. J. Krzyżanowski, wyd. XII, Warszawa 1989, s. 335).
20 Lech Kalinowski zwrócił uwagę, że werset ten występuje w epistole mszy za zmarłych oraz w brewiarzu w Vigiliae
mortuorum (KALINOWSKI, op. cit., s. 81).
135
nie nastręcza szczególnych wątpliwości, to nasuwają się one w przypadku inskrypcji
z fryzu zachodniego, który został przekazany następująco:
Domine Dilexi (: weiter ist es nicht zu lesen) d[eco]rem Domus Tuae15.
Pomijając dyftong w zaimku Tuae, który w inskrypcji nie został uwzględniony, zapew-
ne dla zaoszczędzenia miejsca16, w uwadze zawartej w nawiasie mamy do czynienia ze
stwierdzeniem, że dalej tekst jest nieczytelny, a następnie z sugestią, wynikającą z zapisu
w edycji, jakoby słowo decorem, zostało wykute w postaci kontrakcji, co, powiedzmy od
razu, stałoby w sprzeczności z zasadą nie używania form skróconych w tych inskrypcjach.
W ciągu stu lat od czasu wykonania dokumentacji drezdeńskiej, napis ten, niewątpli-
wie w jakiś sposób uszkodzony, uzupełniono. Opis Kaplicy z 1834 r. poświadcza bowiem
jego brzmienie zgodne ze stanem dzisiejszym, odznaczającym się nader frapującą odmia-
ną względem psalmicznego źródła, tzn. zastosowaniem formy 2 a nie 1 osoby perfecti
czasownika diligere, czyli dilexisti zamiast dilexi. Napis ma więc obecnie brzmienie:
DOMINE DILEXISTI DECOREM DOMVS TVE17.
Wydanie stuttgarckie Wulgaty18 wykorzystujące kilkadziesiąt najważniejszych kodek-
sów nie notuje takiej odmianki tekstu psalmu, i to w obydwu wersjach psałterza: wg Sep-
tuaginty - używanej, jak już wspomniano, w epoce powszechnie - oraz w wersji wg
psałterza hebrajskiego19.
W kontekście królewskiej Kaplicy, właściwa 1 osoba perfecti: dilexi odnosić musiała się
do fundatora i do intencji przyświecających jego dziełu20. Wymowa inskrypcji z tą formą
dawałaby się ująć następująco: Panie umiłowałem ozdobę przybytku Twego - i dlatego też
ofiaruję Ci dzieło najlepsze na jakie mogę się zdobyć. Wprowadzenie formy 2 os. perfeci:
dilexisti, zmienia podmiot sprawczy zdania, sprowadzając je do inwokacji do Boga, który
tak umiłował ozdobę swego przybytku (czy też znalazł w niej upodobanie), że -jak można
sądzić - uzasadnia to już w domyśle odbiorcy - przybytku tego wspaniałość.
Jakkolwiek w tekście inskrypcji wewnętrznego fryzu na ścianie wejściowej (północnej),
który skomponowano z wersetów psalmicznych w 1533 r., możliwe było operowanie (także
w trakcie napraw) synonimicznymi określeniami: Gentes i Popułi, a podczas XVIII-wiecz-
nej rekonstrukcji fryzu ze ściany ołtarzowej - doszło najwyraźniej do podobnej, jak oma-
wiana, zmiany brzmienia (o czym poniżej), to trudno przypuszczać, by zdecydowano się na
nią ok. r. 1520 umieszczając na zewnętrznych fryzach cytaty z psalmów, jako wypowiedź
fundatora.
15 [Za:] SZABŁOWSKI, op. cit., s. 398.
16 Zwraca uwagę, że w inskrypcjach umieszczonych na królewskim sarkofagu w krypcie Berrecci odkuł dyftongi
w postaci ligatur (zob. JANICKI, Tabliczki..., loc. cit.).
17 Opisanie kaplicy królewskiej Zygmuntowskiej Rorantystów zwanej, sprzętów do tejże należących [w:] Kaplica Zyg-
muntowska. Materiały źródłowe 1517-1977, zebrali i opr. A. Franaszek i B. Przybyszewski, Kraków 1991 (Źródła do
dziejów Wawelu, t. XIII), s. 169. Lech Kalinowski cytuje napis ,jako wyjątek z psalmu" z właściwą formą dilexi (op.
cit., s. 81, por. ibid, interpretację napisu ze ściany pd).
18 Biblia sacra iuxta vulgatam versionem, adiuvantibus B. Fischer, I. Gribomont, H. F. D. Sparks, W. Thiele, recensuit
R. Weber, editio tertia, emendata, quam paravit B. Fischer cum sociis H. I. Frede, I. Gribomont, H. F. D. Sparks,
W. Thiele, Stuttgart 1983.
19 U Kochanowskiego czytamy (Ps 26): Słów tak wiele w języku swoim nie najduję, \\ Jako ja, Panie, Twój dom miłuję;
II Ciągnie mię chwały Twojej przybytek do siebie: || Niechże ma miejsce mój głos u Ciebie (za: J. KOCHANOWSKI,
Dzieła polskie, opr. J. Krzyżanowski, wyd. XII, Warszawa 1989, s. 335).
20 Lech Kalinowski zwrócił uwagę, że werset ten występuje w epistole mszy za zmarłych oraz w brewiarzu w Vigiliae
mortuorum (KALINOWSKI, op. cit., s. 81).