DOI Artikel:
Nestorow, Rafał: Treści ideowe mauzoleum Sieniawskich w Brzeżanach
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49518#0179
Treści ideowe mauzoleum Sieniawskich w Brzeżanach
169
2. Brzeżany, pomiar zamku 1926, wyk. J. Wolski
Oryg. Zakład Historii Architektury Polskiej
Politechniki Warszawskiej
Kościół brzeżański nie jest budowlą jednorodną. Jego obecny kształt jest wynikiem
rozbudowy prowadzonej w kilku etapach w ciągu ponad 200 lat. Nie wiemy dokładnie,
kiedy powstała pierwotna kaplica zamkowa p.w. Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Pan-
ny, a istniejący materiał archiwalny nie wyjaśnia jednoznacznie tej kwestii. Można jednak
przyjąć, że budowla istniała przed r. 1524, ponieważ w tym roku ustanowiono przy niej
kolegium mansjonarzy10. Fundatorem był zapewne, założyciel Brzeżan i inicjator budo-
wy, bądź przebudowy, tamtejszego zamku hetman wielki koronny, wojewoda ruski Miko-
łaj Sieniawski (1489-1569)11. Kaplica była budowlą skromną, jednonawowąz trójbocznie
zamkniętym prezbiterium, która w wyniku przebudowy przekształciła się w okazały ko-
ściół. Do rozbudowy przystąpiono w XVII w. W latach 1619-1624 dostawiono do połu-
dniowo-zachodniej strony nawy kopułową kaplicę, którą ufundowała Katarzyna ze
Sztemberku Kostczanka na pomieszczenie szczątków męża, podczaszego koronnego
Adama Hieronima Sieniawskiego zmarłego w r. 161912. Najprawdopodobniej w końcu
10 Kazimierz KRĘTOSZ, Organizacja Archidiecezji Lwowskiej Obrządku Łacińskiego od XV wieku do 1772 roku,
Lublin 1986, s. 181 oraz tabela na s. 153.
11 Budowa zamku została ukończona zapewne w r. 1554, o czym świadczyła zachowana przed II wojną światową tablica
inskrypcyjna umieszczona nad głównym wjazdem do zamku. Nie wiadomo czy Mikołaj Sieniawski wzniósł od funda-
mentów zamek brzeżański czy jedynie rozbudował wcześniej istniejący obiekt. Zob. KUŚNIERZ, op. cit., s. 103. Treść
napisu publikują: Aleksander CZOŁOWSKI, „Dawne Zamki i twierdze na Rusi halickiej”, Teka Konserwatorska. Rocz-
nik Koła C.K. Konserwatorów Starożytnych Pomników Galicyi Wschodniej, 1892, s. 69; CZERNECKI, op. cit., s. 7;
MACISZEWSKI, Zamek..., s. 13 i przyp. 1 tamże; MACISZEWSKI, Brzeżany..., s. 32, przyp. 1; AFTANZAY, Dzie-
je..., s. 265.
12 Mieczysław GĘBAROWICZ, Studia nad dziejami kultury artystycznej późnego renesansu w Polsce, Toruń 1962,
s. 310-311, 330 i przypis 49 tamże; Jerzy Z. ŁOZIŃSKI, Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa
1973, s. 243; Mirosław NAGIELSKI, „Sieniawska z Kostków Katarzyna (1576-1647), podczaszyna kor”, [w:] Polski
słownik biograficzny, t. 37, Kraków 1996, s. 98; OSTROWSKI, op. cit., s. 17.
169
2. Brzeżany, pomiar zamku 1926, wyk. J. Wolski
Oryg. Zakład Historii Architektury Polskiej
Politechniki Warszawskiej
Kościół brzeżański nie jest budowlą jednorodną. Jego obecny kształt jest wynikiem
rozbudowy prowadzonej w kilku etapach w ciągu ponad 200 lat. Nie wiemy dokładnie,
kiedy powstała pierwotna kaplica zamkowa p.w. Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Pan-
ny, a istniejący materiał archiwalny nie wyjaśnia jednoznacznie tej kwestii. Można jednak
przyjąć, że budowla istniała przed r. 1524, ponieważ w tym roku ustanowiono przy niej
kolegium mansjonarzy10. Fundatorem był zapewne, założyciel Brzeżan i inicjator budo-
wy, bądź przebudowy, tamtejszego zamku hetman wielki koronny, wojewoda ruski Miko-
łaj Sieniawski (1489-1569)11. Kaplica była budowlą skromną, jednonawowąz trójbocznie
zamkniętym prezbiterium, która w wyniku przebudowy przekształciła się w okazały ko-
ściół. Do rozbudowy przystąpiono w XVII w. W latach 1619-1624 dostawiono do połu-
dniowo-zachodniej strony nawy kopułową kaplicę, którą ufundowała Katarzyna ze
Sztemberku Kostczanka na pomieszczenie szczątków męża, podczaszego koronnego
Adama Hieronima Sieniawskiego zmarłego w r. 161912. Najprawdopodobniej w końcu
10 Kazimierz KRĘTOSZ, Organizacja Archidiecezji Lwowskiej Obrządku Łacińskiego od XV wieku do 1772 roku,
Lublin 1986, s. 181 oraz tabela na s. 153.
11 Budowa zamku została ukończona zapewne w r. 1554, o czym świadczyła zachowana przed II wojną światową tablica
inskrypcyjna umieszczona nad głównym wjazdem do zamku. Nie wiadomo czy Mikołaj Sieniawski wzniósł od funda-
mentów zamek brzeżański czy jedynie rozbudował wcześniej istniejący obiekt. Zob. KUŚNIERZ, op. cit., s. 103. Treść
napisu publikują: Aleksander CZOŁOWSKI, „Dawne Zamki i twierdze na Rusi halickiej”, Teka Konserwatorska. Rocz-
nik Koła C.K. Konserwatorów Starożytnych Pomników Galicyi Wschodniej, 1892, s. 69; CZERNECKI, op. cit., s. 7;
MACISZEWSKI, Zamek..., s. 13 i przyp. 1 tamże; MACISZEWSKI, Brzeżany..., s. 32, przyp. 1; AFTANZAY, Dzie-
je..., s. 265.
12 Mieczysław GĘBAROWICZ, Studia nad dziejami kultury artystycznej późnego renesansu w Polsce, Toruń 1962,
s. 310-311, 330 i przypis 49 tamże; Jerzy Z. ŁOZIŃSKI, Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa
1973, s. 243; Mirosław NAGIELSKI, „Sieniawska z Kostków Katarzyna (1576-1647), podczaszyna kor”, [w:] Polski
słownik biograficzny, t. 37, Kraków 1996, s. 98; OSTROWSKI, op. cit., s. 17.