Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (68.2006)

248

Adam Tyszkiewicz


6. Hotel Luxor i Kasyno, 1993, Las Vegas

Desaix, wzniesiony na Place des Victories. Wyjąt-
kowo dużo miejsca Cathie Bryan poświęca moty-
wom egipskim na nowozakładanych wówczas
nekropolach paryskich: Pearl-Lachaise, Montmar-
tre, Montparnasse. W kolejnych stronicach eseju au-
torka szczegółowo opisuje fascynację sztuką
egipską w Paryżu w okresie Restauracji, Drugiego
Cesarstwa oraz zwraca uwagę na nowe, odmienne
podejście do tematu Egiptomanii w okresie Belle
Epoąue. Zwłaszcza informacje, dotyczące architek-
tury Paryża z przełomu XIX i XX w., wydają się
nadzwyczaj cenne, ponieważ prezentują mało popu-
larny i przebadany do tej pory aspekt sztuki egip-
skiej jako nośnika reklamy i rozrywki.
Kolejną europejską metropolią, gdzie od ponad
dwóch stuleci przewija się stale fascynacja kulturą i
sztuką starożytnego Egiptu jest Londyn, któremu
poświęcono dwa rozdziały książki. W pierwszym z
nich, zatytułowanym Egypt in London - Public and
Private Displays in the 19th Century Metropolis,
Alex Werner dokładnie omawia początki Egiptoma-
nii w Wielkiej Brytanii, podkreślając, że jeszcze w
XVIII w. wyobrażenie o antycznym Egipcie, jego
pomnikach i historii było naprawdę znikome. Sytu-
acja zmieniła się dopiero pod wpływem podróżni-
ków odwiedzających regularnie Rzym, gdzie podzi-
wiano doskonale zachowane egipskie monumenty.
Kraj nad Nilem stopniowo wszedł do programu
Grand Tour, co zaowocowało przywiezieniem do
Londynu pierwszych większych kolekcji zabytków
egipskich - mumii, posągów, fragmentów świątyń,
stanowiących dziś trzon zbiorów British Museum.
W rozdziale nie pominięto naukowego aspektu wy-
prawy Napoleona, słusznie podkreślono także zna-
czenie zwycięstwa admirała Nelsona nad flotą fran-
cuską pod Abukirem w 1798 r. Jednak główną
uwagę w tej części książki zwrócono na kilka waż-
nych postaci, których pasja egiptologiczna sprawiła,
że odegrały one istotną rolę w popularyzacji egipty-
zujących motywów na terenie Londynu: Thomasa
Hopa, William Bullocka i Giovanniego Battistę Bel-

zoniego. Pierwszy z wymienionych zaprojektował
w swoim domu na Duchees Street spektakularne,
wystawiennicze pokoje z meblami i dekoracją, na-
wiązującą do sztuki egipskiej. Kolekcjoner William
Bullock doprowadził natomiast w 1811 r. do budo-
wy pierwszej egiptyzującej kamienicy w Londynie,
tzw. Egyptian Hall (il. 3), której oryginalna fasada
stanowiła element szeroko zakrojonej akcji marke-
tingowej. We wnętrzach tego budynku odbyła się
w 1821 r. wystawa, prezentująca zabytki, przywie-
zione z Egiptu przez awanturnika, archeologa a za-
razem dyplomatę, Giovanniego Battistę Belzoniego.
Wśród tych zbiorów największe zainteresowanie
wzbudzała wierna rekonstrukcja grobowca faraona
Seti I. Kolejną wielką prezentacjąEgiptu w Londynie
była otwarta w 1854 r. ekspozycja w Crystal Pałace,
ukazująca za pomocą kopii i odlewów największe
dzieła sztuki egipskiej. Jednak, jak trafnie zauważa
w wielu miejscach autor artykułu, nie zawsze archi-
tektura kraju nad Nilem wzbudzała pozytywne emo-
cje. Wybitny artysta Sir John Soane twierdził na przy-
kład, że styl egipski jest zbyt jednolity i monotonny,
pojawiały się również wśród krytyków opinie o jego
potwornej brzydocie.
Drugi esej poświęcony Londynowi, Egypt in
London- Entertainment and Commerce in the 20th
Century Metropolis autorstwa Chrisa Elliotta, Ka-
therine Griffis-Greenberg oraz Richarda Lunna
przybliża czytelnikowi dwudziestowiecznąegiptyzu-
jącą architekturę miasta w obliczu rozwoju współcze-
snej rozrywki, marketingu i komercji. Na utrzymujące
się zainteresowanie starożytnym Egiptem miała
wpływ m.in.: wzrastająca wiedza o antyku w związku
z pierwszymi naukowymi wykopaliskami, które od-
słaniały nieznane dotąd historyczne fakty. Dzięki
przeprowadzonym w latach 20 i 30. badaniom na
pustynnej stolicy pary królewskiej Echnatona i Ne-
fretete, szczególną popularnością cieszyła się orygi-
nalna sztuka amameńska. Ponadto Egipt w wyniku
rozwoju światowego transportu stał się o wiele bar-
dziej dostępnym turystycznie krajem. W XX w. po-
stanowiono na wielką skalę wykorzystać siłę
oddziaływania krainy nad Nilem także w aspekcie
finansowo-komercyjnym, bowiem wszędzie koja-
rzoną ją z luksusem, bogactwem i dobrym smakiem.
Pośród najważniejszych budowli użyteczności pu-
blicznej na terenie Wielkiego Londynu, nawiązują-
cych do stylu egipskiego, zachowały się do dnia
dzisiejszego budynki dawnych fabryk - The Carre-
ras Cigarette Factory (1928) i The Hoower Factory
(1932), kino Carlton na Islington (1930) oraz budy-
nek handlowy The Homebase na Earls Court z 1988
r. Bogata egiptyzująca dekoracja pojawia się rów-
nież w przebudowanych w latach 90. XX w. wnę-
trzach słynnego domu towarowego Harrods (il. 5).
Autorzy artykułu podkreślają fakt, że wszystkie te