DOI article:
Recenzje
DOI article:Polit, Edyta: Pionierzy know-how
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49518#0265
Recenzja
255
przejaw dążenia do zerwania z prowincjonalizmem,
nie przez naśladownictwo stylu jednak, ale sposobu.
W publikacji tak bogatej pod względem informa-
cyjnym zdarzyło się też kilka potknięć i nieścisłości:
w roku 1902, wymienionym jako data założenia Ce-
chu Rękodzielników (Guild of Handicraft) Ash-
bee’go, liczący już 14 lat Cech przenosił się do
miejscowości Chipping Camden w Cotswolds.
Sprostowania wymaga też informacja o projekcie
Baillie Scotta dla rumuńskiej następczyni tronu,
księżniczki Marii - nie była to willa lecz chata na
drzewie, nazwana Le Nid, (franc. Gniazdo) w miej-
scowości Sinaia w Rumunii. Chata nie zachowała się
do naszych czasów, ale została opisana i zilustrowa-
na m.in. w Houses and Gardens Baillie Scotta
z 1906 r.
Język jest narzędziem subtelnym, nie tylko w li-
teraturze i dlatego na zakończenie chciałabym po-
dzielić się kilkoma uwagami i refleksjami natury
bardziej ogólnej, dotyczącymi przekładów w pi-
śmiennictwie polskim pewnych terminów i pojęć,
którymi posługuje się też Autor Wzorów.... Sam ter-
min Ruch Odrodzenia Sztuki i Rzemiosła, zadomo-
wiony w piśmiennictwie polskim (chociaż zdarzają
się wyjątki: tłumaczka Pionierów Współczesności
posługiwała się określeniem ruch Arts and Crafts),
jest już pewnym zabiegiem interpretacyjnym, bo-
wiem angielska zbitka „Arts and Crafts”, po raz
pierwszy użyta w nazwie Arts and Crafts Exhibition
Society w 1888 r. nie oznaczała odrodzenia rzemio-
sła lecz równouprawnienie sztuk pięknych i ręko-
dzieła. Fala “odrodzeń” która przeszła wtedy przez
Wyspy Brytyjskie i nie tylko, począwszy od Gothic
Revival, poprzez Tudor , Celtic , Yiking czy verna-
cular revival nie uzasadnia podobnej kwalifikacji
ruchu Sztuk i Rzemiosł.
Kolejnym kontrowersyjnym terminem jest „wer-
nakularyzm”, który w ostatnim dziesięcioleciu zdo-
był nieoczekiwaną popularność. Określenie verna-
cułar revivalna gruncie brytyjskim dotyczy praktyki
budowlanej polegającej na wykorzystaniu miejsco-
wych tradycji budowlanych, uwarunkowanych
w dużym stopniu przez geologię i dostępność mate-
riałów. Stąd też nie można mówić o jednej brytyj-
skiej architekturze wernakularnej, ale o wielości
miejscowych (wernakularnych) tradycji budowla-
nych. Odwołanie się do tych tradycji w architekturze
końca XIX w., pozwala mówić ojej neo-wernakula-
ryzmie, zwłaszcza gdy dotyczy to silnych tradycji re-
gionalnych jak, np. wykorzystania drewnianego bu-
downictwa na Podhalu w stylu zakopiańskim.
Ostatnim problemem językowym, który wymaga
uściślenia jest użycie słowa „przemysł” w piśmien-
nictwie tamtego okresu. Helena Kenarowa zwróciła
uwagę w jednym ze swoich artykułów, że w XIX-
wiecznej Galicji przemysł oznaczał wszelaką wy-
twórczość indywidualną, a przemysłowcem mógł być
nazywany właściciel warsztatu rzemieślniczego. Tak
też należy zapewne często odczytywać wypowiedzi i
tytuły publikacji z tamtego okresu, jak np. przytacza-
ne przez Szczerskiego Wzory przemysłu domowego
włościan na Rusi, wydane we Lwowie, które stanowi-
ły obszerną dokumentację sztuki ludowej.
Ponieważ od ponad 10 lat wzrasta zainteresowa-
nie ruchem Arts and Crafts i na Wyspach Brytyjskich
rośnie nieustannie ilość poświęconych mu wystaw
i publikacji książkę Andrzeja Szczerskiego należy
potraktować jako otwierającą raczej niż zamykającą
dalsze badania i podobną dyskusję w Polsce. Para-
doksalnie bowiem bogactwo informacji i dokumen-
tacji niekoniecznie sprzyja budowaniu obrazu
całości, zmuszając często badaczy do podążania
ścieżkami wąskich specjalizacji. Ambitna i niezwy-
kle interesująca w lekturze praca Andrzeja Szczer-
skiego, która jest próbą syntetycznego obrazu
stanowi dobry punkt wyjścia do pogłębionych dal-
szych badań, szczególnie istotnych dla pełniejszego
widzenia polskiego modernizmu, jego afiliacji
i miejsca w topografii sztuki nie tylko środkowoeu-
ropejskiej.
255
przejaw dążenia do zerwania z prowincjonalizmem,
nie przez naśladownictwo stylu jednak, ale sposobu.
W publikacji tak bogatej pod względem informa-
cyjnym zdarzyło się też kilka potknięć i nieścisłości:
w roku 1902, wymienionym jako data założenia Ce-
chu Rękodzielników (Guild of Handicraft) Ash-
bee’go, liczący już 14 lat Cech przenosił się do
miejscowości Chipping Camden w Cotswolds.
Sprostowania wymaga też informacja o projekcie
Baillie Scotta dla rumuńskiej następczyni tronu,
księżniczki Marii - nie była to willa lecz chata na
drzewie, nazwana Le Nid, (franc. Gniazdo) w miej-
scowości Sinaia w Rumunii. Chata nie zachowała się
do naszych czasów, ale została opisana i zilustrowa-
na m.in. w Houses and Gardens Baillie Scotta
z 1906 r.
Język jest narzędziem subtelnym, nie tylko w li-
teraturze i dlatego na zakończenie chciałabym po-
dzielić się kilkoma uwagami i refleksjami natury
bardziej ogólnej, dotyczącymi przekładów w pi-
śmiennictwie polskim pewnych terminów i pojęć,
którymi posługuje się też Autor Wzorów.... Sam ter-
min Ruch Odrodzenia Sztuki i Rzemiosła, zadomo-
wiony w piśmiennictwie polskim (chociaż zdarzają
się wyjątki: tłumaczka Pionierów Współczesności
posługiwała się określeniem ruch Arts and Crafts),
jest już pewnym zabiegiem interpretacyjnym, bo-
wiem angielska zbitka „Arts and Crafts”, po raz
pierwszy użyta w nazwie Arts and Crafts Exhibition
Society w 1888 r. nie oznaczała odrodzenia rzemio-
sła lecz równouprawnienie sztuk pięknych i ręko-
dzieła. Fala “odrodzeń” która przeszła wtedy przez
Wyspy Brytyjskie i nie tylko, począwszy od Gothic
Revival, poprzez Tudor , Celtic , Yiking czy verna-
cular revival nie uzasadnia podobnej kwalifikacji
ruchu Sztuk i Rzemiosł.
Kolejnym kontrowersyjnym terminem jest „wer-
nakularyzm”, który w ostatnim dziesięcioleciu zdo-
był nieoczekiwaną popularność. Określenie verna-
cułar revivalna gruncie brytyjskim dotyczy praktyki
budowlanej polegającej na wykorzystaniu miejsco-
wych tradycji budowlanych, uwarunkowanych
w dużym stopniu przez geologię i dostępność mate-
riałów. Stąd też nie można mówić o jednej brytyj-
skiej architekturze wernakularnej, ale o wielości
miejscowych (wernakularnych) tradycji budowla-
nych. Odwołanie się do tych tradycji w architekturze
końca XIX w., pozwala mówić ojej neo-wernakula-
ryzmie, zwłaszcza gdy dotyczy to silnych tradycji re-
gionalnych jak, np. wykorzystania drewnianego bu-
downictwa na Podhalu w stylu zakopiańskim.
Ostatnim problemem językowym, który wymaga
uściślenia jest użycie słowa „przemysł” w piśmien-
nictwie tamtego okresu. Helena Kenarowa zwróciła
uwagę w jednym ze swoich artykułów, że w XIX-
wiecznej Galicji przemysł oznaczał wszelaką wy-
twórczość indywidualną, a przemysłowcem mógł być
nazywany właściciel warsztatu rzemieślniczego. Tak
też należy zapewne często odczytywać wypowiedzi i
tytuły publikacji z tamtego okresu, jak np. przytacza-
ne przez Szczerskiego Wzory przemysłu domowego
włościan na Rusi, wydane we Lwowie, które stanowi-
ły obszerną dokumentację sztuki ludowej.
Ponieważ od ponad 10 lat wzrasta zainteresowa-
nie ruchem Arts and Crafts i na Wyspach Brytyjskich
rośnie nieustannie ilość poświęconych mu wystaw
i publikacji książkę Andrzeja Szczerskiego należy
potraktować jako otwierającą raczej niż zamykającą
dalsze badania i podobną dyskusję w Polsce. Para-
doksalnie bowiem bogactwo informacji i dokumen-
tacji niekoniecznie sprzyja budowaniu obrazu
całości, zmuszając często badaczy do podążania
ścieżkami wąskich specjalizacji. Ambitna i niezwy-
kle interesująca w lekturze praca Andrzeja Szczer-
skiego, która jest próbą syntetycznego obrazu
stanowi dobry punkt wyjścia do pogłębionych dal-
szych badań, szczególnie istotnych dla pełniejszego
widzenia polskiego modernizmu, jego afiliacji
i miejsca w topografii sztuki nie tylko środkowoeu-
ropejskiej.