DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Komunikaty
DOI article:Letkiewicz, Ewa: Domniemany pierścień Zygmunta I
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.35031#0117
EWA LETKIEWICZ
112
ó. z 7. boczne 7//'ęc/'c /7zY/rść'/c/7z77
z P/brzAc/777, wg ks*67*okop/'/ prze,s3rz/7g'/'
/7EZ6Z ć/r E/l7z<2 Crz/Vz.
PoCZ/76 7Z/'ęć'/6 yzY/rŚć/Yz/zk/ Zr'g/77 7//77r/ /,
s*zcz6gb/ z/. 5.
770^/7'^. Z listu Bony do córki Izabeli królowej Węgier wynika jednak, że pierścień,
o którym mowa, dała Bona Zygmuntowi po śmierci. Donosząc córce o przygotowaniach
do pogrzebu Bona pisała: Dórny/o ć/7//o 7 /7r//'u'o/7/7/6/'.s'zt777/ //r//77ć/.s'zczo/7o óg/7sY7/77ć//77/, u7o-
Ż0/70 /7<2/7 /70/U/77 f/7Z/6/76//7<7 ko.S'Z7//ę, Ó/Z/g Z 77,S2/Y7g7//77/ Ó/7//<7 gń///77(//głę, <2/177/7/6 /77/ Ó/Z/lt/,
ręł<2W/C6 /70g/uY7/'/76, y6<7/76 /67ÓW/Ó/76, <7/l/g/6 .S/u/ottYg w/oŻD/70 /7<2 /77//6C ^7/67^6/6/7 /7fZ6Z
////iy//ż 7//777/r/e/77M <7<i/7y, Z7/W/6.SZ77/70 /77/ .s'zg/ k/zyż z/o/g /7<i z/ofg/7/ /ć//7ć2/ć77// [...]' 7 Dany
zmarłemu królowi pierścień był więc jednym z ponad 250 pierścieni jakie posiadała
w swej kolekcji królowa BonaV
Z opisów i zachowanej ikonografii wiadomo, że pierścień składał się z gładkiej, pół-
okrągłej obrączki i szlifowanego kamienia, określanego w opisach jako D/cPs76z7/. Ze źró-
deł pochodzących z XVIII w. wiadomo, że terminem dickstein (dyksztyn; dyckstein;
dyksztein) określano rodzaj szlifu diamentu. Krzysztof Kluk w dziele T^zacży łqp<3//76
wyjaśnia ,sz//'////7/ .s/ę r/g<Y/776/7/g A/kźe //r/ <7pk.s'z/g/7g, 7/ w/e/zcń// / z/ .syońz/ yń<7/7q g/i/óć/.śó
/77<y/'qc6^. Przez to, niezbyt precyzyjne dla dzisiejszego czytelnika wyjaśnienie, należy
rozumieć diament obustronnie szlifowany w tzw. „tablicę" tj. rodzaj szlifu stosowany
w Europie w 2. poł. XIV w. na ośmiościennym krysztale diamentu. W szlifie tym uzyskuje
się dwie płaskie, równoległe powierzchnie, przy czym w klasycznym szlifie tablicowym
krawędź górnej tablicy równa jest połowie przekroju diamentu w jego najszerszej części,
w dolnej jest dwukrotnie mniejsza*^. W diamencie pierścienia Zygmunta zastosowano
zmodyfikowany szlif tablicowy, polegający na przesunięciu o 45° górnej tablicy wzglę-
dem dolnej. Do osadzenia diamentu użyto jedną z najczęściej używanych w renesansie
opraw, znaną już od połowy XV w., oprawę typu /77/7gr//i w której kamień dociskany jest
ściankami czworoliścia i często dodatkowo, tak jak w pierścieniu Zygmunta, zabezpie-
czony przed wypadnięciem czterema pazurkami-^.
Pierścień o analogicznym szlifie diamentu i analogicznej oprawie przechowują zbiory
Schmuckmuseum w Pforzheim (il. 6 i 7)^. Prezentowany był on na niedawnej wystawie
P/67^6/6/7/ czfgrgc// 7Vs7<ę<r/6<r/ w Muzeum w Częstochowie. Do zbiorów Schmuckmuseum
trafił w 1963 r. wraz z innymi 179 pierścieniami ze znanej kolekcji pierścieni Heinza
Zdzisław ŻYGULSKI, Dzzg/gzZ/zozYw..., s. 248.
'6 NIEMCEWICZ, op. cit., s. 51.
Tadeusz KRUSZYŃSKI, „Znaczenie pierścienia w dawnych wiekach i pierścienie królowej Bony", óg^^oz&zzzzz
7NU, R. 50, 1951, s. 39.
Krzysztof KLUK, TŁrgczy ŁogaZ/zg, Warszawa 1777.
We współczesnej terminologii słowo „tablica" zastępowane jest słowem „tafla", zob. Nikodem SOBCZAK, Tomasz
SOBCZAK, JFzg/łrz g/7Cgł/ogg<7z'<7 krzz/zzg/zz oz&^gc/zz -sz/ac/zg/zzyc/z, Warszawa 1998, s. 50.
Michał GRADOWSKI, Dawzgz/c/zzzc/wo /gc/zzzzła z /gz-zzzzzzo/ogza, Warszawa 1980, s, 85-86.
Sławomir FIJAŁKOWSKI, „Pierścienie czterech tysiącleci- Częstochowa", óz/z/łn Z/oZ/zzcza, nr 1/01 (9), 2001, s. 22;
Boczne ujęcie pierścienia prezentuje fotografia przez CZEP1ELOWA, ŻYGULSKI(jun.), op.cit., s.18, fot. 10.
112
ó. z 7. boczne 7//'ęc/'c /7zY/rść'/c/7z77
z P/brzAc/777, wg ks*67*okop/'/ prze,s3rz/7g'/'
/7EZ6Z ć/r E/l7z<2 Crz/Vz.
PoCZ/76 7Z/'ęć'/6 yzY/rŚć/Yz/zk/ Zr'g/77 7//77r/ /,
s*zcz6gb/ z/. 5.
770^/7'^. Z listu Bony do córki Izabeli królowej Węgier wynika jednak, że pierścień,
o którym mowa, dała Bona Zygmuntowi po śmierci. Donosząc córce o przygotowaniach
do pogrzebu Bona pisała: Dórny/o ć/7//o 7 /7r//'u'o/7/7/6/'.s'zt777/ //r//77ć/.s'zczo/7o óg/7sY7/77ć//77/, u7o-
Ż0/70 /7<2/7 /70/U/77 f/7Z/6/76//7<7 ko.S'Z7//ę, Ó/Z/g Z 77,S2/Y7g7//77/ Ó/7//<7 gń///77(//głę, <2/177/7/6 /77/ Ó/Z/lt/,
ręł<2W/C6 /70g/uY7/'/76, y6<7/76 /67ÓW/Ó/76, <7/l/g/6 .S/u/ottYg w/oŻD/70 /7<2 /77//6C ^7/67^6/6/7 /7fZ6Z
////iy//ż 7//777/r/e/77M <7<i/7y, Z7/W/6.SZ77/70 /77/ .s'zg/ k/zyż z/o/g /7<i z/ofg/7/ /ć//7ć2/ć77// [...]' 7 Dany
zmarłemu królowi pierścień był więc jednym z ponad 250 pierścieni jakie posiadała
w swej kolekcji królowa BonaV
Z opisów i zachowanej ikonografii wiadomo, że pierścień składał się z gładkiej, pół-
okrągłej obrączki i szlifowanego kamienia, określanego w opisach jako D/cPs76z7/. Ze źró-
deł pochodzących z XVIII w. wiadomo, że terminem dickstein (dyksztyn; dyckstein;
dyksztein) określano rodzaj szlifu diamentu. Krzysztof Kluk w dziele T^zacży łqp<3//76
wyjaśnia ,sz//'////7/ .s/ę r/g<Y/776/7/g A/kźe //r/ <7pk.s'z/g/7g, 7/ w/e/zcń// / z/ .syońz/ yń<7/7q g/i/óć/.śó
/77<y/'qc6^. Przez to, niezbyt precyzyjne dla dzisiejszego czytelnika wyjaśnienie, należy
rozumieć diament obustronnie szlifowany w tzw. „tablicę" tj. rodzaj szlifu stosowany
w Europie w 2. poł. XIV w. na ośmiościennym krysztale diamentu. W szlifie tym uzyskuje
się dwie płaskie, równoległe powierzchnie, przy czym w klasycznym szlifie tablicowym
krawędź górnej tablicy równa jest połowie przekroju diamentu w jego najszerszej części,
w dolnej jest dwukrotnie mniejsza*^. W diamencie pierścienia Zygmunta zastosowano
zmodyfikowany szlif tablicowy, polegający na przesunięciu o 45° górnej tablicy wzglę-
dem dolnej. Do osadzenia diamentu użyto jedną z najczęściej używanych w renesansie
opraw, znaną już od połowy XV w., oprawę typu /77/7gr//i w której kamień dociskany jest
ściankami czworoliścia i często dodatkowo, tak jak w pierścieniu Zygmunta, zabezpie-
czony przed wypadnięciem czterema pazurkami-^.
Pierścień o analogicznym szlifie diamentu i analogicznej oprawie przechowują zbiory
Schmuckmuseum w Pforzheim (il. 6 i 7)^. Prezentowany był on na niedawnej wystawie
P/67^6/6/7/ czfgrgc// 7Vs7<ę<r/6<r/ w Muzeum w Częstochowie. Do zbiorów Schmuckmuseum
trafił w 1963 r. wraz z innymi 179 pierścieniami ze znanej kolekcji pierścieni Heinza
Zdzisław ŻYGULSKI, Dzzg/gzZ/zozYw..., s. 248.
'6 NIEMCEWICZ, op. cit., s. 51.
Tadeusz KRUSZYŃSKI, „Znaczenie pierścienia w dawnych wiekach i pierścienie królowej Bony", óg^^oz&zzzzz
7NU, R. 50, 1951, s. 39.
Krzysztof KLUK, TŁrgczy ŁogaZ/zg, Warszawa 1777.
We współczesnej terminologii słowo „tablica" zastępowane jest słowem „tafla", zob. Nikodem SOBCZAK, Tomasz
SOBCZAK, JFzg/łrz g/7Cgł/ogg<7z'<7 krzz/zzg/zz oz&^gc/zz -sz/ac/zg/zzyc/z, Warszawa 1998, s. 50.
Michał GRADOWSKI, Dawzgz/c/zzzc/wo /gc/zzzzła z /gz-zzzzzzo/ogza, Warszawa 1980, s, 85-86.
Sławomir FIJAŁKOWSKI, „Pierścienie czterech tysiącleci- Częstochowa", óz/z/łn Z/oZ/zzcza, nr 1/01 (9), 2001, s. 22;
Boczne ujęcie pierścienia prezentuje fotografia przez CZEP1ELOWA, ŻYGULSKI(jun.), op.cit., s.18, fot. 10.