DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Recenzje
DOI article:Gryglewski, Piotr: [Rezension von: Meinrad von Engelberg, Renovatio Ecclesiae]
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.35031#0146
RECENZJE
14)
2. 1407 ęAzc 5'. G/ow/zr/?/' 7/7 L(/7c/Y//?o ("7ó4ój.
Fof C Gjyg/cw^ł/
W kontekście tym zachowanie i rekonstruowanie
starej substancji architektonicznej było nie tylko
przejawem troski o zabytkowe budowle, ale również
podkreślało i dokumentowało dawność tradycji wia-
ry katolickiej.
Analizując tytułowe pojęcie i przywołując jego
różnorakie objaśnienia i uwarunkowania, podno-
szone od ponad wieku przez historyków sztuki, En-
gelberg nie proponuje nowej, generalnej definicji
„barokizacji". Skłania się raczej ku indywidualnej
analizie poszczególnych przedsięwzięć. Postawę
taką usprawiedliwia istotne spostrzeżenie: otóż ba-
dane inwestycje, dotyczące średniowiecznych bu-
dowli, podejmowane w tym samym czasie były
przeprowadzane w różny sposób, począwszy od nie-
znacznych ingerencji w architektoniczną strukturę
starych kościołów po radykalne zmiany, pociągają-
ce za sobą budowę zupełnie nowych obiektów. Trud-
no te drogi wyboru wyjaśniać jedynie względami fi-
nansowymi, historycznymi, regionalnymi czy też
artystycznymi. Z jakiegoś powodu świadome roz-
strzygnięcia inwestorów i właścicieli wobec ich dzie-
dzictwa przebiegały zindywidualizowanymi drogami.
W związku z tym Engelberg uznał, że powszechnie
wykorzystywane pojęcie „barokizacja" może być
używane jedynie do tych prac, w których w daleko
idący sposób przekształcono pierwotną tkankę bu-
dowli, radykalnie zmieniając jej stylistykę i ten typ
działań pojawia się głównie od 2 poł. XVII w. Ogra-
niczeniem pojęcia „barokizacja" jest również jego
pejoratywny wydźwięk, sugerujący niepożądane dla
miłośników romanizmu i gotyku stylistyczne mo-
dernizacje. W związku z tym autor dla większości
omawianych działań zaproponował inne, tytułowe
pojęcie - ruuowńo. Najbardziej jednak istotnym w
tym założeniu jest przyjęcie tego terminu zgodnie z
jego barokowym rozumieniem (dalekim od współ-
czesnych renowacji). Ilustruje to przywołany przez
autora przykład klasztornego kościoła w Rott am
Inn. Kiedy Fischer von Erlach zburzył do fundamen-
tów romańską budowlę, działania te określono jako
7^/?owV;'o. Choć nowo powstała świątynia nie
zachowywała formalnych odniesień do średnio-
wiecznej poprzedniczki, to postrzegano ją jako
świadectwo lokalnej tradycji i długiej historii bene-
dyktyńskiego opactwa. Inną przyczyną odrzucenia
przez autora określenia „barokizacja" jest łączenie
cech przekształceń nowożytnych ze stylem baroko-
wym, które nie musiały być tak oczywiste. Poza tym
nie jest też właściwym ograniczanie tego zjawiska
jedynie do epoki baroku.
Engelberg decydując się na indywidualne trakto-
wanie każdego z badanych obiektów, wykorzystuje
do tego zadania analizę strukturalną. Możliwość śle-
dzenia każdego przypadku 7^770vnń'o z osobna, skło-
niła autora do wykorzystania pojęcia „modus",
rozumianego jako zamysł, splot decyzji artysty i zle-
ceniodawcy. Charakteryzując jego znaczenie zwra-
ca uwagę na tradycje retoryczne, gdzie „modus"
określał cel rozprawy i jej pożądany rezultat. Tak
więc dla analizy poszczególnych przypadków prze-
budów średniowiecznych świątyń, dla Engelberga,
14)
2. 1407 ęAzc 5'. G/ow/zr/?/' 7/7 L(/7c/Y//?o ("7ó4ój.
Fof C Gjyg/cw^ł/
W kontekście tym zachowanie i rekonstruowanie
starej substancji architektonicznej było nie tylko
przejawem troski o zabytkowe budowle, ale również
podkreślało i dokumentowało dawność tradycji wia-
ry katolickiej.
Analizując tytułowe pojęcie i przywołując jego
różnorakie objaśnienia i uwarunkowania, podno-
szone od ponad wieku przez historyków sztuki, En-
gelberg nie proponuje nowej, generalnej definicji
„barokizacji". Skłania się raczej ku indywidualnej
analizie poszczególnych przedsięwzięć. Postawę
taką usprawiedliwia istotne spostrzeżenie: otóż ba-
dane inwestycje, dotyczące średniowiecznych bu-
dowli, podejmowane w tym samym czasie były
przeprowadzane w różny sposób, począwszy od nie-
znacznych ingerencji w architektoniczną strukturę
starych kościołów po radykalne zmiany, pociągają-
ce za sobą budowę zupełnie nowych obiektów. Trud-
no te drogi wyboru wyjaśniać jedynie względami fi-
nansowymi, historycznymi, regionalnymi czy też
artystycznymi. Z jakiegoś powodu świadome roz-
strzygnięcia inwestorów i właścicieli wobec ich dzie-
dzictwa przebiegały zindywidualizowanymi drogami.
W związku z tym Engelberg uznał, że powszechnie
wykorzystywane pojęcie „barokizacja" może być
używane jedynie do tych prac, w których w daleko
idący sposób przekształcono pierwotną tkankę bu-
dowli, radykalnie zmieniając jej stylistykę i ten typ
działań pojawia się głównie od 2 poł. XVII w. Ogra-
niczeniem pojęcia „barokizacja" jest również jego
pejoratywny wydźwięk, sugerujący niepożądane dla
miłośników romanizmu i gotyku stylistyczne mo-
dernizacje. W związku z tym autor dla większości
omawianych działań zaproponował inne, tytułowe
pojęcie - ruuowńo. Najbardziej jednak istotnym w
tym założeniu jest przyjęcie tego terminu zgodnie z
jego barokowym rozumieniem (dalekim od współ-
czesnych renowacji). Ilustruje to przywołany przez
autora przykład klasztornego kościoła w Rott am
Inn. Kiedy Fischer von Erlach zburzył do fundamen-
tów romańską budowlę, działania te określono jako
7^/?owV;'o. Choć nowo powstała świątynia nie
zachowywała formalnych odniesień do średnio-
wiecznej poprzedniczki, to postrzegano ją jako
świadectwo lokalnej tradycji i długiej historii bene-
dyktyńskiego opactwa. Inną przyczyną odrzucenia
przez autora określenia „barokizacja" jest łączenie
cech przekształceń nowożytnych ze stylem baroko-
wym, które nie musiały być tak oczywiste. Poza tym
nie jest też właściwym ograniczanie tego zjawiska
jedynie do epoki baroku.
Engelberg decydując się na indywidualne trakto-
wanie każdego z badanych obiektów, wykorzystuje
do tego zadania analizę strukturalną. Możliwość śle-
dzenia każdego przypadku 7^770vnń'o z osobna, skło-
niła autora do wykorzystania pojęcia „modus",
rozumianego jako zamysł, splot decyzji artysty i zle-
ceniodawcy. Charakteryzując jego znaczenie zwra-
ca uwagę na tradycje retoryczne, gdzie „modus"
określał cel rozprawy i jej pożądany rezultat. Tak
więc dla analizy poszczególnych przypadków prze-
budów średniowiecznych świątyń, dla Engelberga,