DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Bredekamp, Horst; Labuda, Adam S.: Historia sztuki, uniwersytet, muzeum i centrum Berlina 1810 - 1873
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0268
260
HORST BREDEKAMP ADAM S. LABUDA
Kugler traktował salę wykładową jako przestrzeń doświadczalną dla koncepcji, który-
mi dzielił się następnie w swych książkach z czytelnikami. Świadczy o tym obszerna
relacja Jakoba Burkhardta, który o wykładach Kuglera z „Ogólnej historii sztuki budowla-
nej", głoszonych na uniwersytecie zimą 1839/40, pisał: „To, co wykładał Kugler było
niczym innym niż historią architektury świata od jej zarania po gotyk i renesans, a więc
pierwszym krokiem ku dziełu, nad którym pracował następnie do końca życia"^. Rów-
nież tutaj objawia się impuls syntetyzujący, zakotwiczony w uniwersyteckiej pracy dydak-
tycznej .
Przede wszystkim jednak także Kuglera charakteryzował aktywny stosunek do mu-
zeum, jak tego dowodzi jego „Opis Galerii Malarstwa Muzeum Królewskiego w Berli-
nie", opublikowany już w 1838 r.*^, a korespondujący z wydanym rok wcześniej
„Podręcznikiem historii malarstwa"^. W swej pracy muzeologicznej stanowił Kugler
przypadek szczególny, gdyż zainteresowany był także dziejami zbiorów przeniesionych
do uniwersytetu z kunstkammery berlińskiego zamku oraz pozostałymi tam dziełami sztu-
ki użytkowej. Pomimo uszczuplenia zbiorów, głównie na rzecz uniwersytetu, zamkowa
kunstkammera wciąż jeszcze zawierała ogromną liczbę dzieł sztuki i rzemiosła artystycz-
nego. Swej liberalnej postawie wobec dzieł nie zaliczanych do sztuki wysokiej dał Kugler
wyraz w „Opisie zbiorów sztuki z królewskiej kunstkammery w Berlinie" z 1838 r., gdzie
poświęcił uwagę snycerce, emaliom, pieczęciom, medalionom, drobnej plastyce, relie-
fom, rysunkom, pracom w kości słoniowej, wyrobom ze szkła, złotnictwu, gabinetom,
słowem - dziełom stanowiącym korpus dzisiejszego muzeum rzemiosła artystyczne-
go^.Obszar ten włączył Kugler także do swego nauczania uniwersyteckiego'^.
We wstępie opisu kunstkammery wskazał Kugler ponadto na nie opracowane w nim
zbiory etnograficzne, których bogactwo zasygnalizował, sumarycznie prezentując sztukę
Indii, Chin, Persji, Australii i Meksyku'^'. Zbiory kunstkammery stanowiły dla Kuglera
bazę, na której mógł budować swą, zasługującą na miano epokowej, uniwersalną historię
sztuki'W Opublikowany w 1842 r. „Podręcznik historii sztuki" był historią sztuki świata,
przy czym termin „sztuka" odnosił się nie tylko do dzieł europejskich, ale spuścizny arty-
stycznej możliwie wszystkich ludów. Zamkowa kunstkammera z jej zbiorami europej-
skiego rzemiosła artystycznego oferowała pewien modef według którego możliwe było
niehierarchiczne uporządkowanie sztuki wszystkich czasów i ludów od jej początków po
współczesność. W zastosowanym przez Kuglera ewolucyjno-historycznym modelu roz-
woju sztuki występują kategorie, które od początku wykraczały poza zjawiska europej-
Werner KAEGI, JaaoA RMrcAAamA. Ema R/'ograąA/'a, Bd. II: DćM Zr/aAa/z gaycA/'cAtA'aAa/7 UL/?, Basel 1950, s. 32.
Zob. także : Ernst SCHEYER, „Franz Theodor Kugler, der musische Geheimrat", [w:] ZMwm. TucAa/zA/rAZAz/m/uaA.
TuAra^gaAa <7ar Z/cAa/7ąo/^St///'7//7g a.L 7A'cAa/7A/r/AM/7<2, 22, Wurzburg 1962, s. 45-73, tu s. 64.
^ Franz Theodor KUGLER, T?a.scAra/AM/7g Jar Ga/77A7&-Gu//an'a Jas Kd/z/gA MtMgrwr.y zM 7?a/V//7, Berlin 1838.
Ibid., s. XI; Franz Theodor KUGLER, T7o/7<7At/aA Jar óLsaA/cAta ATa/ara/ w/7 Coz/ytn/ztA/ &/7Z GToMa/z AL m//TA'e
/zaMara Za/7, 2 Bde., Berlin 1837.
^ Franz Theodor KUGLER, ^awAra/A/z/zg <7ar ;'/7 Kd/z/gA W/z/zytAu/zz/zza/^ ZM 7?a/2//7 wrArz/zda/za/z Kzz/z^LM/zz/zz/zz/zg,
Berlin 1838.
W semestrze letnim ) 838 r. przeprowadził Kugler zajęcia: „Erklarung der in der Kóniglichen Kunstkammer befindli-
chen Kunstschatze in ihrem Bezug zur Geschichte der Kunst." Zob. na ten temat: Simone SCHWEERS, „Kunstge-
schichte und (Aus-)Bildung? Das Studium vor Originaien 1810-1910", [w:] 7/7 A7z/7a Rar/zzzs' (jak przyp. 1),
s. 147-157.
"" KUGLER, ^a^aArazdzz/zg z/z Ko/zzgA Kzz/z^tAu/zzz/zarzz/ Rar/zzz uorAzz/zda/za/z Kzz/z^t-M/zz/zzAz/zg (jak przyp. 99),
s. IX-XI.
Franz Theodor KUGLER, 77uzzdAzzaA Kzz/zytga^cAzaAta, 2 Bde, Stuttgart 1842.
HORST BREDEKAMP ADAM S. LABUDA
Kugler traktował salę wykładową jako przestrzeń doświadczalną dla koncepcji, który-
mi dzielił się następnie w swych książkach z czytelnikami. Świadczy o tym obszerna
relacja Jakoba Burkhardta, który o wykładach Kuglera z „Ogólnej historii sztuki budowla-
nej", głoszonych na uniwersytecie zimą 1839/40, pisał: „To, co wykładał Kugler było
niczym innym niż historią architektury świata od jej zarania po gotyk i renesans, a więc
pierwszym krokiem ku dziełu, nad którym pracował następnie do końca życia"^. Rów-
nież tutaj objawia się impuls syntetyzujący, zakotwiczony w uniwersyteckiej pracy dydak-
tycznej .
Przede wszystkim jednak także Kuglera charakteryzował aktywny stosunek do mu-
zeum, jak tego dowodzi jego „Opis Galerii Malarstwa Muzeum Królewskiego w Berli-
nie", opublikowany już w 1838 r.*^, a korespondujący z wydanym rok wcześniej
„Podręcznikiem historii malarstwa"^. W swej pracy muzeologicznej stanowił Kugler
przypadek szczególny, gdyż zainteresowany był także dziejami zbiorów przeniesionych
do uniwersytetu z kunstkammery berlińskiego zamku oraz pozostałymi tam dziełami sztu-
ki użytkowej. Pomimo uszczuplenia zbiorów, głównie na rzecz uniwersytetu, zamkowa
kunstkammera wciąż jeszcze zawierała ogromną liczbę dzieł sztuki i rzemiosła artystycz-
nego. Swej liberalnej postawie wobec dzieł nie zaliczanych do sztuki wysokiej dał Kugler
wyraz w „Opisie zbiorów sztuki z królewskiej kunstkammery w Berlinie" z 1838 r., gdzie
poświęcił uwagę snycerce, emaliom, pieczęciom, medalionom, drobnej plastyce, relie-
fom, rysunkom, pracom w kości słoniowej, wyrobom ze szkła, złotnictwu, gabinetom,
słowem - dziełom stanowiącym korpus dzisiejszego muzeum rzemiosła artystyczne-
go^.Obszar ten włączył Kugler także do swego nauczania uniwersyteckiego'^.
We wstępie opisu kunstkammery wskazał Kugler ponadto na nie opracowane w nim
zbiory etnograficzne, których bogactwo zasygnalizował, sumarycznie prezentując sztukę
Indii, Chin, Persji, Australii i Meksyku'^'. Zbiory kunstkammery stanowiły dla Kuglera
bazę, na której mógł budować swą, zasługującą na miano epokowej, uniwersalną historię
sztuki'W Opublikowany w 1842 r. „Podręcznik historii sztuki" był historią sztuki świata,
przy czym termin „sztuka" odnosił się nie tylko do dzieł europejskich, ale spuścizny arty-
stycznej możliwie wszystkich ludów. Zamkowa kunstkammera z jej zbiorami europej-
skiego rzemiosła artystycznego oferowała pewien modef według którego możliwe było
niehierarchiczne uporządkowanie sztuki wszystkich czasów i ludów od jej początków po
współczesność. W zastosowanym przez Kuglera ewolucyjno-historycznym modelu roz-
woju sztuki występują kategorie, które od początku wykraczały poza zjawiska europej-
Werner KAEGI, JaaoA RMrcAAamA. Ema R/'ograąA/'a, Bd. II: DćM Zr/aAa/z gaycA/'cAtA'aAa/7 UL/?, Basel 1950, s. 32.
Zob. także : Ernst SCHEYER, „Franz Theodor Kugler, der musische Geheimrat", [w:] ZMwm. TucAa/zA/rAZAz/m/uaA.
TuAra^gaAa <7ar Z/cAa/7ąo/^St///'7//7g a.L 7A'cAa/7A/r/AM/7<2, 22, Wurzburg 1962, s. 45-73, tu s. 64.
^ Franz Theodor KUGLER, T?a.scAra/AM/7g Jar Ga/77A7&-Gu//an'a Jas Kd/z/gA MtMgrwr.y zM 7?a/V//7, Berlin 1838.
Ibid., s. XI; Franz Theodor KUGLER, T7o/7<7At/aA Jar óLsaA/cAta ATa/ara/ w/7 Coz/ytn/ztA/ &/7Z GToMa/z AL m//TA'e
/zaMara Za/7, 2 Bde., Berlin 1837.
^ Franz Theodor KUGLER, ^awAra/A/z/zg <7ar ;'/7 Kd/z/gA W/z/zytAu/zz/zza/^ ZM 7?a/2//7 wrArz/zda/za/z Kzz/z^LM/zz/zz/zz/zg,
Berlin 1838.
W semestrze letnim ) 838 r. przeprowadził Kugler zajęcia: „Erklarung der in der Kóniglichen Kunstkammer befindli-
chen Kunstschatze in ihrem Bezug zur Geschichte der Kunst." Zob. na ten temat: Simone SCHWEERS, „Kunstge-
schichte und (Aus-)Bildung? Das Studium vor Originaien 1810-1910", [w:] 7/7 A7z/7a Rar/zzzs' (jak przyp. 1),
s. 147-157.
"" KUGLER, ^a^aArazdzz/zg z/z Ko/zzgA Kzz/z^tAu/zzz/zarzz/ Rar/zzz uorAzz/zda/za/z Kzz/z^t-M/zz/zzAz/zg (jak przyp. 99),
s. IX-XI.
Franz Theodor KUGLER, 77uzzdAzzaA Kzz/zytga^cAzaAta, 2 Bde, Stuttgart 1842.