DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Omilanowska-Kiljańczyk, Małgorzata: Defortyfikacja Gdańska na tle przekształceń miast niemieckich w XIX wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0304
296
MAŁGORZATA OMILANOWSKA
<3.
A FrzAJhc/? GoR/oó Fńrf/gr; Rozbiórka obwałowań Wrocławia,
repu wg Der Bresłauische Erzahler,
staraniom władz miejskich i decyzji króla Prus podjętej w 1812 r. wały zniwelowano,
a uwolnione tereny oddano miastu.
W niemieckich miastach o statusie miast wolnych rozpoczęto defortyfikację w pierw-
szych latach XIX w. (w Bremie i Frankfurcie nad Menem w 1802 r., w Hamburgu''"
i Lubece w 1804 r.) z inicjatywy rajców, choć, jak pokazuje przykład Frankfurtu, nie bez
pewnej zachęty ze strony francuskiej^. Władze miast kalkulowały, że fortyfikacje i tak
nie zapewnią obrony miastu, a dobrowolne pozbycie się ich potwierdzi neutralność i w
konsekwencji zagwarantuje nietykalność.
Niwelacja walów wymuszona przez francuskie władze okupacyjne przypadła w okre-
sie, gdy miasta europejskie nie weszły jeszcze na drogę intensywnego rozwoju przemy-
słowego i co za tym idzie nie cierpiały na braki terenów pod zabudowę. Co więcej, miasta
pozyskiwały tereny powałowe najczęściej za darmo (Dusseldorf, Wrocław) nie musiały
więc pod presją ekonomiczną przeznaczać ich pod parcelację-'. Zakładano na ich miejscu
promenady i tereny zielone, często wykorzystując pozostawiane odcinki fosy na stawy
i kanały parkowe, a częściowo zniwelowane wały na pagórki parku krajobrazowego*-. Sta-
ło się tak we wspomnianym już Dusseldorfie, ale także we Wrocławiu (il. 2), gdzie zało-
żono promenadę obiegającą miasto, wiodącą wzdłuż kanału powtarzającego w głównych
Zanim zdołano zniwelować fortyńkacje hamburskie miasto zostało ze względów strategicznych związanych z funk-
cjonowaniem portu zajęte w 1810 r. przez Francuzów, którzy odbudowali umocnienia i wykorzystywali je militarnie do
wiosny 1814 r.
20 MINTZKER, op. cit., s. 202.
2' Alois BERNATZKY, ko?? &a<G^GćW'gw7gz77 wu T/gatg. A7/7 Rg7'P*agz77/77
G7i7/7/7ó'g/7g77p/^ó/g777 &MAg/7gróY&ńg, Berlin 1960, s. 15-16.
22 Iwona BINKOWSKA, 1mtasTo. PaóńczTra zfg/gh w/g/isAu wg RFog/awlM ^g/7_y/ł77 YF/7/ 7/0 poczuła WY
wlgła, Wrocław 2006, s. 27.
MAŁGORZATA OMILANOWSKA
<3.
A FrzAJhc/? GoR/oó Fńrf/gr; Rozbiórka obwałowań Wrocławia,
repu wg Der Bresłauische Erzahler,
staraniom władz miejskich i decyzji króla Prus podjętej w 1812 r. wały zniwelowano,
a uwolnione tereny oddano miastu.
W niemieckich miastach o statusie miast wolnych rozpoczęto defortyfikację w pierw-
szych latach XIX w. (w Bremie i Frankfurcie nad Menem w 1802 r., w Hamburgu''"
i Lubece w 1804 r.) z inicjatywy rajców, choć, jak pokazuje przykład Frankfurtu, nie bez
pewnej zachęty ze strony francuskiej^. Władze miast kalkulowały, że fortyfikacje i tak
nie zapewnią obrony miastu, a dobrowolne pozbycie się ich potwierdzi neutralność i w
konsekwencji zagwarantuje nietykalność.
Niwelacja walów wymuszona przez francuskie władze okupacyjne przypadła w okre-
sie, gdy miasta europejskie nie weszły jeszcze na drogę intensywnego rozwoju przemy-
słowego i co za tym idzie nie cierpiały na braki terenów pod zabudowę. Co więcej, miasta
pozyskiwały tereny powałowe najczęściej za darmo (Dusseldorf, Wrocław) nie musiały
więc pod presją ekonomiczną przeznaczać ich pod parcelację-'. Zakładano na ich miejscu
promenady i tereny zielone, często wykorzystując pozostawiane odcinki fosy na stawy
i kanały parkowe, a częściowo zniwelowane wały na pagórki parku krajobrazowego*-. Sta-
ło się tak we wspomnianym już Dusseldorfie, ale także we Wrocławiu (il. 2), gdzie zało-
żono promenadę obiegającą miasto, wiodącą wzdłuż kanału powtarzającego w głównych
Zanim zdołano zniwelować fortyńkacje hamburskie miasto zostało ze względów strategicznych związanych z funk-
cjonowaniem portu zajęte w 1810 r. przez Francuzów, którzy odbudowali umocnienia i wykorzystywali je militarnie do
wiosny 1814 r.
20 MINTZKER, op. cit., s. 202.
2' Alois BERNATZKY, ko?? &a<G^GćW'gw7gz77 wu T/gatg. A7/7 Rg7'P*agz77/77
G7i7/7/7ó'g/7g77p/^ó/g777 &MAg/7gróY&ńg, Berlin 1960, s. 15-16.
22 Iwona BINKOWSKA, 1mtasTo. PaóńczTra zfg/gh w/g/isAu wg RFog/awlM ^g/7_y/ł77 YF/7/ 7/0 poczuła WY
wlgła, Wrocław 2006, s. 27.