378

IV0 KORAN

na południu ograniczona przez wzniesienie Vetrov
z kościołem św. Karola Wielkiego, i poniżej - kole-
giatą św. Apolinarego, a na południowym zachodzie
skałą z klasztorem Emaus. Styl kościołów Nowego
Miasta autorka charakteryzuje jako „minimalizm
formalny". Mają one wspólny moduł wymiarowy
i ten sam kanon proporcji. O ile jednak rozplanowa-
nie Nowego Miasta można wiązać z Matyasem z Ar-
ras, to kościoły projektował mistrz wywodzący się
z rodzimej tradycji. W powstaniu trzech kościołów:
karmelitańskiego Marii Panny Śnieżnej, św. Karola
Wielkiego na Karlove i w pewnym sensie także
w Emaus - trzeba jednak uwzględnić osobę Ma-
tyasa. W kościele Matki Boskiej Śnieżnej jego
udział warsztatowy w pewnym stopniu da się wyka-
zać na podstawie profilowań portali i okien, a przede
wszystkim pierwotnego schematu zamknięcia
wschodniego wzorowanego na zamknięciu chóru
katedry wNarbonne. Analogicznie jest i w kościele
na Karlove (północny portal i przypory chóru). Na-
tomiast w Emaus na taki rodowód wskazują tylko
jeden czy dwa znaki kamieniarskie. Za to prosta kon-
strukcja tutejszego kościoła pozwala na porównanie
z kręgiem twórczości południowofrancuskiej zwią-
zanej z dworem papieskim, skąd Matyaś przywędro-
wał. Jej paraleląjest fundowana przez papieża halo-
wego korpusu kościoła benedyktynów w La Chaise
Dieu w Owernii.
Zatem Matyas z Arras mógł być autorem kon-
cepcji urbanistycznej, jak i pierwszych koncepcji
planistycznych i przestrzennych głównych kościo-
łów Nowego Miasta.
W kolejnym artykule Milena Bartlova podjęła
temat typu Wniebowzięcia (Assumptio) jako wy-
obrażenia Kościoła. W cyklu malowideł z Emaus
Kościół symbolizowany jest zarówno przez nie-
ukoronowanąNiewiastę w promieniach słońca z wi-
zji cesarza Oktawiana Augusta, jak i przez przeciw-
ległą względem niej Marię Pannę z berłem w ręce
depczącą węża, zwyciężającą grzech. Z tymi dwo-
ma wyobrażeniami autorka łączy tablicowy obraz
Wniebowzięcia z około roku 1480 i przyjmuje, że
mógł on zdobić główny ołtarz. Dodajmy, że według
barokowej kroniki klasztoru z okresu baroku spisa-
nej przez P. Hieronima Cechmnera ATo/M A<2ce7y ob-
raz ten ówcześnie stanowił środek ołtarza Wniebo-
wzięcia zbudowanego na krótko przez rokiem
1637*L Nie da się roztrzygnąć postawionego przez
autorkę problemu dotyczącego jego znaczenia,
a szczególnie religijnej proweniencji. W czasie for-
mowania się wspólnoty Braci Czeskich umiarkowa-
ny utrakwizm ostrożnie lawirował pomiędzy utrzy-
maniem tradycji husyckiej a żądaniami Rzymu.
'' P. Hieronymus CECHNER, Afo/M[Narodni ar-
chiv, Rad benediktini - Emausy, rkp. Knihy i.ć. 2-5, s. 593]

Wspomniana kronika wymienia także kolejny
zabytek średniowieczny na stronie 568: w Kaplicy
Królewskiej wisiał „777 ype/nTica", pod rzeźbą św.
Fabiana obraz świętej Rozalii opatrzony napisem
A Aow/Z/L Drgo, .sźcwnm/e CLro// AAvgm CLe.sz/-
7"A .S'7C /oć'ć/7L, 566 Ć//7/77.S' /L 727/7, <27* <277770 A7DCAA7L
reperto as7.
Okres między ucieczką mnichów przed husyta-
mi a odnowieniem klasztoru dokumnetuje także ob-
raz Madonny Miłosiernej z około 1380 roku, wmu-
rowany w ścianę obwarowań prawdopodobnie dla
ochrony opuszczonego cenobium. Podobnie było w
przypadku obrazu Panny Marii w Zbraslaviu, mon-
strancji w Sedlcu i relikwii świętych wmurowanych
w filar kościoła w Sazawie. Madonna z Emaus zo-
stała odnaleziona przypadkowo dopiero w okresie
baroku, przeniesiona do kościoła w Pisku i skradzio-
na stamtąd w siedemdziesiątych latach XX wieku L
Husytyzm zmienił klasztor w wyjątkową wspól-
notę zakonną, która przez następne dwa stulecia
wyznawała utrakwizm. Z pewnością nie powrócił do
niej ten, który kazał wmurować obraz Madonny, za
to schronił się tu Petr Engliś, czołowy teoretyk hu-
syckiej rewolucji. Jak niewystarczające są źródła
opisujące życie, czy raczej wegetację klasztoru
w tym okresie, pokazuje Paveł B. Kurka, któremu
z trudem udało się ustalić zaledwie kolejność Opa-
tów do roku 1635, kiedy to trzej ostatni czescy za-
konnicy odeszli do kościoła św. Mikołaja na Starym
Mieście, a zastąpili ich hiszpańscy benedyktyni
z Montserrat.
łch epokę opisał czołowy historyk sztuki hisz-
pańskiej, Paveł Śtepanek. Przypomniał rangę kułtu
Madonny z Montserrat, której kopię Hiszpanie
przywieźli tutaj, oraz nowe wyposażenie kościoła
z ołtarzami, ufundowane w łatach trzydziestych
XVH w. przez hiszpańskich kondoteriów i szlachtę
osiadłą w Czechach po bitwie pod Białą Górą. Na-
stępnie cały rozdział autor poświęcił fascynującej
postaci przeora Juana Caramuela z Lobkovic (1647-
1658), połihistoryka, którego zainteresowania sięga-
ły od teologii przez teorię architektury (sam działał
jako budowniczy fortyfikacji) aż po szyfrowanie.
Caramuel w roku 1654 doprowadził do zburzenia
starego romańskiego kościółka śś. Kośmy i Damia-
na i zastąpił go niezbyt efektowną wczesnobaroko-
wą budową. Miał też na koniec zostać pierwszym
biskupem w Hradcu Kralove, ale do ingresu nie do-
szło prawdpodobnie z powodu jego trudnych do
przyjęcia drakońskich projektów „wyplenienia ka-
cerskiego chwastu".
Na początku wieku XVI! nadbudowano drugie
piętro klasztoru, przed rokiem 1720 dostawiono
^ łvo KORAN, „Żivot naśich gotickych madon", L777Ć77/'
XXXVII, 1989, s. 193-220.