Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (73.2011)

222

RECENZJE

sztuki (podrozdział „The Teory of „Disguised Sym-
bolism: Panofsky and the Consequences"). Druga
część tekstu ilustruje problem, wyczerpująco omó-
wiając różne interpretacje ikonografii tryptyku
Merode („Putting it to the Test: the Merode Triptych
in the Jungle of Interpretations"). Ostatnim esejem
w katalogu jest artykuł Stephana Kemperdicka i Jo-
chena Sandera, podsumowujący wyniki badań nad
obrazami z grupy „Flemalle-van der Weyden". Ba-
dacze, zauważywszy wielką niejednorodność dzieł
przypisywanych Campinowi, uznali, że muszą one
być dziełem różnych artystów, być może w ramach
jednego warsztatu. Wyjaśnili także, że w dalszym
ciągu katalogu będą używali określenia „Mistrz
z Flemalle" w kontekście warsztatu, a nie jednego
artysty. Według nich znany ze źródeł malarz Robert
Campin mógł być autorem nieco bardziej archaizu-
jących dzieł z „grupy Flemalle": ZW7<2V0W<2777<2
z Brukseli, tryptyku Z/oźe77z'<2 r/o gwńu z Londynu,
Mo&wry grze<7 /rzurł/ew i fragmentu z Janem
Chrzcicielem. Dzieła te według nich nałeży datować
nie wcześniej niż na lata dwudzieste XV wieku -
później w warsztacie pojawił się Rogier van der
Weyden i być może przy jego udziale powstały ko-
lejne dzieła, takie jak tablice „z Flemalle". Część
pierwszą publikacji zamykają tablice z wynikami
badań dendrochronologicznych; następnie zaczyna
się katalog. Kolejne obrazy omówione są w nim
szczegółowo, wraz ze stanem badań oraz dygresja-
mi dotyczącymi problemów stylistycznych i ikono-
graficznych związanych z kolejnymi dziełami.
Atrybucje i datowanie według autorów katalogu
przedstawiają się następująco:
1. fragment tablicy ze św. Janem Chrzcicielem -
Mistrz z Flemalle (być może Robert Campin), praw-
dopodobnie ok. 1410 r.
2. Mu&wMgz^zer/ - Mistrz z Flemalle (być
może Robert Campin), ok. 1420 r.
3. ZwzWowmzz'e w Brukseli - Mistrz z Flemalle
(być może Robert Campin), ok. 1425-1430 r.
4. Tryptyk Merode - Mistrz z Flemalle: poszczegól-
ne części malowane przez różnych malarzy z warsz-
tatu. Środek namalowany ok. 1430 przez malarza,
który oparł się na Zwz*<2Vow<277777 z Brukseli, skrzy-
dła zaś po 1430 przez dwóch różnych malarzy: św
Józef (malarz zAPwoć/zozrza z Dijon) i fundatorzy
(malarz od tablic z Flemalle).
5. Wmvxfzozrz'e w Dijon - Mistrz z Flemalle (malarz
to zapewne autor skrzydła ze św. Józefem z tryptyku
Merode), ok 1430 r.
6. Tablice z Flemalle - Mistrz z Flemalle: praca
warsztatowa, ok. 1430 r. Trójca i Madonna są trudne
do rozdzielenia, ale św. Weronikę malowało co naj-
mniej dwóch innych malarzy, w tym zapewne Ro-
gier van der Weyden.
7. CA/yVMS' 7 AfmMz w Filadelfii - malarz z grupy

Flemalle, lata 30. XV w. Malarz wyraźnie powiąza-
ny z tablicami z Flemalle oraz z fragmentem ze
Złym łotrem we Frankfurcie.
8. Fragment ze Złym łotrem - ok. 1430 r., Mistrz
z Flemalle (malarz tablic z Flemalle).
9. Zasuńmy MmTz' i Zwz'aVowmzz'e w Prado - Mistrz
z Flemalle (malarz z warsztatu Roberta Campina,
ale zapewne stworzył owe dzieła już po opuszczeniu
owego warsztatu, prawdopodobnie był w Ganda-
wie), ok. 1430 r.
10. Ma&wzza ze yw. B/oAeTn 7 św. Xzrg7z.s'Zy726772 oraz
/u77&!7we777 - Mistrz z Flemalle (malarz z warszta-
tu, być może pracujący przy Waroć/zezzzf/ zDijon
i skrzydle Merode), lata 30. XV w.
11. Dyptyk z M<2<7o7772<ę i 7Fó/'cq w Ermitażu - ok.
1450 r., kopia wg flemallowskiego wzoru.
12. M<2<707777<2 ze .ywz^Mm' w ogro<7zz'e z<2777ł77z'ę7yw3 *
ok. 1450 r.
13. Kwateiy Ołtarza Madonny - Jacques Daret,
1433-35 r.
14. Pok/077 Trzecń ATó/z' w Berlinie - kopia wg
Jaqcuesa Dareta, pocz. XVI w.
15. PozWV 777$źczyz77y w czenvo77y777 tarT^fe w Ber-
linie - Jacques Daret (?), po 1435 r.
16. P0V7-V tęgfego 777ęźczyz77y w Berlinie - Mistrz
z Flemalle: być może Rogier van der Weyden, lata
30. XV w.
17. P07VW t^gzhgo 777^źczyz77y w Madrycie - kopia
powyższego, po 1440 r.
18. Po 7 W 777$źczyz77y w prywatnej kolekcji - warsz-
tat Rogiera van der Weydena (?), lata 40. XV w.
19. Po7Wet 777oP/qcego Vg 777$źczyz77y — warsztat Ro-
giera van der Weydena (?), ok. 1435-40 r.
20. PozV-V 777/o<fe/ Lohz'ezy w Berlinie - Rogier van
der Weyden, ok. 1435-1440 r.
21. M<3<707777<2 zDz7eC7<yAfg777 w 77 Azy i św. Joz^zy -
warsztat Rogiera van der Weydena, lata 30. XV w.
22. Skrzydła tryptyku Werła - warsztat Rogiera van
der Weydena, 1438 r.
23. DMzyżowazzzg w Berlinie - warsztat Rogiera van
der Weydena, ok. 1440? r.
24. Óe77 yug/eźu SWgztryzu - warsztat Rogiera van
der Weydena, ok. 1440 r.
25. Ma<7o7?77<2 77<2 777M7pM w Dortmundzie - warsztat
Rogiera van der Weydena (?), ok. 1440 r.
26. Tryptyk ZW7<2V0W<2777<2 w Turynie - warsztat Ro-
giera van der Weydena (poszczególne części malo-
wane przez różnych malarzy, być może przy udziale
Rogiera), ok. 1440-1450 r.
27. Zwz'<2Vow<2777*g w Lipsku - warsztat (?) Rogiera
van der Weydena, ok. 1450 r. (?)
28. M<272<2 xDzz'ecz'qzL7'e777 i ów. W<27"zy77<2 w Wied-
niu - warsztat Rogiera van der Weydena, lata 40.
XV w. (?)
29. Ołtarz Miraflores - Rogier van der Weyden, ok.
1440-1445 r.