DOI issue:
Nr. 3/4
DOI article:Świechowski, Zygmunt: Malowidła ołtarzy kaliskiego, kościańskiego i sulechowskiego na tle problemu Mistrza z Gościszowic
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.34477#0247
ZYGMUNT ŚWIECHOWSK)
MALOWiDŁA OŁTARZY KALtSKiEGO, KOŚCtAŃSKtEGO
! SULECHOWSKiEGO NA TLE PROBLEMU
MtSTRZA Z GOŚC)SZOW!C.
Tytuł pracy nawiązuje do artykułu Michała Walickiego, najobszer-
niejszego dotychczas opracowania zagadnień, związanych z produkcją ar-
tystyczną warsztatu t.zw. Mistrza z Gościszowic ^). W studium swym opie-
rał się M. Walicki na dziele Braune'go i Wiese'go "), czerpiąc z niego ogólną
charakterystykę warsztatu oraz materiał porównawczy dla umiejscowienia
cech stylistycznych polip'tyku kaliskiego. O problem Mistrza z Gościszowic
zahaczają też mniejsze objętościowo i mniej ważkie przyczynki Brosiga
i Pajzderskiego napisane e x r e ołtarza w Kościanie, )") jak również
najświeższa rozprawa S. Wilińskiego^).
Nie całkiem zgodne ze sobą wypowiedzi poszczególnych autorów,
nie zawsze dostateczna podbudowa rzeczową argumentacją wysuwanych
hipotez (to ostatnie wynikało po części z rodzaju prac) usprawiedliwiają
podjęcie próby wyraźniejszego zarysowania pewnych nieco jeszcze mglis-
tych konturów obrazu twórczości tego warsztatu. Jako punkt wyjściowy
dla rozważań obrano malowane kwatery trzech wzmiankowanych już ołta-
rzy. Przyczyną takiego wyboru jest przede wszystkim fakt, że ich właśnie
dotyczą różnice zdań dotychczasowych badaczy. Ponadto identyczność
ikonografii najważniejszych scen w tych zabytkach, w połączeniu z dokład-
nym odatowaniem dwóch spośród nich, stwarza niezwykle dogodne wa-
runki, pozwalające na wniknięcie w zawiły mechanizm pracy warsztatu
późno-średniowiecznego. Nie podlegająca dyskusji okoliczność oddziały-
wania ikonografii poszczególnych wyobrażeń na formę średniowiecznego
malarstwa oraz ich hierarchia, przejawiająca się w sposobie umieszczenia
w obrębie ołtarza, utrudnia, i to w znacznej mierze, wyciąganie wniosków
z analizy różnych tematowo przedstawień. Okoliczność ta wydaje się, jest
w wielu wypadkach źródłem podziwu nad „jeszcze średniowiecznym" zło-
tym tłem scen awersu skrzydeł ołtarza, przy „już krajobrazowym" tle re-
wersu, jak też bodźcem dla mozolnego i kunsztownego wyróżniania udziału
mistrza, czeladników oraz wkładu różnych generacji.
Charakter pracy „zbierającej okruchy ze stołu bogacza" obowiązuje
do wprowadzenia w bieg myśli autorów opracowań poprzedzających. Jako
najwcześniejsza próba syntezy, a zarazem podstawa badań późniejszych,
na pierwszestwo zasługuje ustęp z pracy Braunego i Wiesego"), dotyczący
działalności warsztatu Mistrza z Gościszowic. Odkrywca warsztatu Erich
Wiese, zgrupował dokoła ołtarza św. Katarzyny z Gościszowic szereg dzieł
pokrewnych, wiążąc je z produkcją pracowni, obsługującej na początku
XVI w. północno-zachodnią część Śląska, a mającej swą siedzibę prawdopo-
dobnie w Żaganiu. Ścisły związek formalny pomiędzy malowidłami tych
') WALICKI M., Poliptyk kaliski na tle problemu „Mistrza z Giessmansdorf".
Przegląd Historii Sztuki, Kraków, H932! R. II, 81.
-') BRAUNE H., WIESE E., Schlesische Malerei und Plastik des Mittelalters,
Leipzig 1929.
") BROSIG A., Ołtarze gotyckie, Poznań 1927, 2il, 22.
b PAJZDERSKI N., Późnogotyckie tryptyki wielkopolskie. Sprawozdania
Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków 1931, t. XXXVI.
b WILIŃSKI S., Poliptyk sulechowski z roku 1499, Przegląd Zachód-
n i. Poznań 1948, R. IV, nr 2.
MALOWiDŁA OŁTARZY KALtSKiEGO, KOŚCtAŃSKtEGO
! SULECHOWSKiEGO NA TLE PROBLEMU
MtSTRZA Z GOŚC)SZOW!C.
Tytuł pracy nawiązuje do artykułu Michała Walickiego, najobszer-
niejszego dotychczas opracowania zagadnień, związanych z produkcją ar-
tystyczną warsztatu t.zw. Mistrza z Gościszowic ^). W studium swym opie-
rał się M. Walicki na dziele Braune'go i Wiese'go "), czerpiąc z niego ogólną
charakterystykę warsztatu oraz materiał porównawczy dla umiejscowienia
cech stylistycznych polip'tyku kaliskiego. O problem Mistrza z Gościszowic
zahaczają też mniejsze objętościowo i mniej ważkie przyczynki Brosiga
i Pajzderskiego napisane e x r e ołtarza w Kościanie, )") jak również
najświeższa rozprawa S. Wilińskiego^).
Nie całkiem zgodne ze sobą wypowiedzi poszczególnych autorów,
nie zawsze dostateczna podbudowa rzeczową argumentacją wysuwanych
hipotez (to ostatnie wynikało po części z rodzaju prac) usprawiedliwiają
podjęcie próby wyraźniejszego zarysowania pewnych nieco jeszcze mglis-
tych konturów obrazu twórczości tego warsztatu. Jako punkt wyjściowy
dla rozważań obrano malowane kwatery trzech wzmiankowanych już ołta-
rzy. Przyczyną takiego wyboru jest przede wszystkim fakt, że ich właśnie
dotyczą różnice zdań dotychczasowych badaczy. Ponadto identyczność
ikonografii najważniejszych scen w tych zabytkach, w połączeniu z dokład-
nym odatowaniem dwóch spośród nich, stwarza niezwykle dogodne wa-
runki, pozwalające na wniknięcie w zawiły mechanizm pracy warsztatu
późno-średniowiecznego. Nie podlegająca dyskusji okoliczność oddziały-
wania ikonografii poszczególnych wyobrażeń na formę średniowiecznego
malarstwa oraz ich hierarchia, przejawiająca się w sposobie umieszczenia
w obrębie ołtarza, utrudnia, i to w znacznej mierze, wyciąganie wniosków
z analizy różnych tematowo przedstawień. Okoliczność ta wydaje się, jest
w wielu wypadkach źródłem podziwu nad „jeszcze średniowiecznym" zło-
tym tłem scen awersu skrzydeł ołtarza, przy „już krajobrazowym" tle re-
wersu, jak też bodźcem dla mozolnego i kunsztownego wyróżniania udziału
mistrza, czeladników oraz wkładu różnych generacji.
Charakter pracy „zbierającej okruchy ze stołu bogacza" obowiązuje
do wprowadzenia w bieg myśli autorów opracowań poprzedzających. Jako
najwcześniejsza próba syntezy, a zarazem podstawa badań późniejszych,
na pierwszestwo zasługuje ustęp z pracy Braunego i Wiesego"), dotyczący
działalności warsztatu Mistrza z Gościszowic. Odkrywca warsztatu Erich
Wiese, zgrupował dokoła ołtarza św. Katarzyny z Gościszowic szereg dzieł
pokrewnych, wiążąc je z produkcją pracowni, obsługującej na początku
XVI w. północno-zachodnią część Śląska, a mającej swą siedzibę prawdopo-
dobnie w Żaganiu. Ścisły związek formalny pomiędzy malowidłami tych
') WALICKI M., Poliptyk kaliski na tle problemu „Mistrza z Giessmansdorf".
Przegląd Historii Sztuki, Kraków, H932! R. II, 81.
-') BRAUNE H., WIESE E., Schlesische Malerei und Plastik des Mittelalters,
Leipzig 1929.
") BROSIG A., Ołtarze gotyckie, Poznań 1927, 2il, 22.
b PAJZDERSKI N., Późnogotyckie tryptyki wielkopolskie. Sprawozdania
Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków 1931, t. XXXVI.
b WILIŃSKI S., Poliptyk sulechowski z roku 1499, Przegląd Zachód-
n i. Poznań 1948, R. IV, nr 2.