DOI Artikel:
Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI Artikel:Banaś, Paweł: Kościół Pokoju w Jaworze
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0228
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
II. 4. Jawor, kościół Pokoju, rzut poziomy. (Pomiar
studentów Wydziału Architektury Politechniki Wro-
cławskiej, 1967)
O programie przestrzennym ko-
ścioła jaworskiego decydowały prze-
de wszystkim przesłanki funkcjo-
nalne. Postulat stworzenia ob-
szernego kościoła kaznodziejskiego
objawił się w tym wypadku w for-
mie wyjątkowo wyraźnej. Budowla
była bowiem przeznaczona nie dla
jednej czy dwu gmin, lecz służyć
miała w przybliżeniu połowie lud-
ności protestanckiej księstwa świd-
nicko-jaworskiego. W momencie
wznoszenia kościoła liczba wiernych
wynosiła kilka tysięcy. Autor pro-
jektu wybrał rozwiązanie możliwie
II. 5. Jawor, kościół Pokoju, prze-
krój poprzeczny. (Pomiar stu-
dentów Wydziału Architektury
Politechniki Wrocławskiej, 1967 r).
ekonomiczne i najprostsze zarazem.
Prostotę form architektury rekom-
pensuje w pewnym sensie niezwy-
kle bogaty wystrój wnętrza, który
stanowi przejaw swoistego „horror
vacui”. Ściany, stropy i filary po-
kryte są stylizowanym ornamentem
o motywie pnia palmy, pęków owo-
cowo-kwiatowych, liści akantu, głó-
wek aniołków i aniołków w locie.
Polichromia utrzymana jest w to-
nacji biało-błękitnej. Nie brak rów-
nież we wnętrzu jaworskim nie-
zbędnych dla protestanckiej służby
bożej ambony, ołtarza, chrzcielnicy
i organów. Pod względem ikonogra-
ficznym wymienione elementy wy-
posażenia nie wyróżniają się jed-
nak niczym szczególnym.
Realizację niezwykle bogatego
programu ikonograficznego przyno-
si natomiast cykl obrazów umiesz-
czonych na parapetach drugiej i
czwartej (pierwotnie pierwszej i dru-
giej) kondygnacji empor. Górna
kondygnacja zawiera 71 przedsta-
wień o tematyce starotestamento-
wej poczynając od Genezis a koń-
cząc na księdze Machabeuszów.
Obrazy dolnej kondygnacji oparte
są na tekstach Nowego Testamentu
od Zwiastowania <o Apokalipsy.
Jest ich w sumie 72: wszystkie wy-
dają się dziełem warsztatu jedne-
go artysty, znanego ze źródeł Je-
rzego Flegela. Obrazy umieszczone
są w jednakowych kwaterach — o
kształcie zbliżonym do kwadratu —
rozdzielonych kanelowanymi pila-
sterkami. Fryz ponad obrazami wy-
pełniają tytuły kolejnych ksiąg bi-
blijnych, pod obrazami zaś umiesz-
czono krótkie rymowane komenta-
rze. Malowidła nie przedstawiają
wyższego poziomu artystycznego,
rażą nieporadnością modelunku i
ubogą skalą barw. Kompozycje po-
szczególnych kwater inspirowane
były przez grafikę, a zwłaszcza szty-
chy Mateusza Meriana o tematyce
biblijnej, wydane w 1627 r. jako
album, a w trzy lata później jako
ilustracje strasburskiej edycji Bi-
blii.
Orientując się w kłopotach i am-
bicjach śląskich protestantów moż-
na by przypuszczać, iż tematy w
interesującym nas zespole obrazów
dobierane były według pewnego
klucza, tendencyjnie, w celu roz-
budowania jakiegoś ogólniejszego
zagadnienia, np. Wiara jako źródło
zbawienia. Brak jednak wystarcza-
jących podstaw do postawienia te-
go rodzaju tezy. Niewątpliwie w
określonej sytuacji politycznej i
wyznaniowej pewne wątki treścio-
we były wyjątkowo żywo odbierane
przez wiernych. Dotyczyło to prze-
de wszystkim motywów szczególnie
jawnej boskiej opieki np.: Przej-
ście przez Morze Czerwone, Histo-
ria Jonasza, Spotkanie Chrystusa z
uczniami w drodze do Emmaus, itp.
zwłaszcza jeśli były opatrzone od-
II. 6. Jawor, kościół Pokoju, Wy-
gnanie z Raju, obraz z IV kondy-
gnacji empory południowej. (Fot.
K. Jabłoński)
220
II. 4. Jawor, kościół Pokoju, rzut poziomy. (Pomiar
studentów Wydziału Architektury Politechniki Wro-
cławskiej, 1967)
O programie przestrzennym ko-
ścioła jaworskiego decydowały prze-
de wszystkim przesłanki funkcjo-
nalne. Postulat stworzenia ob-
szernego kościoła kaznodziejskiego
objawił się w tym wypadku w for-
mie wyjątkowo wyraźnej. Budowla
była bowiem przeznaczona nie dla
jednej czy dwu gmin, lecz służyć
miała w przybliżeniu połowie lud-
ności protestanckiej księstwa świd-
nicko-jaworskiego. W momencie
wznoszenia kościoła liczba wiernych
wynosiła kilka tysięcy. Autor pro-
jektu wybrał rozwiązanie możliwie
II. 5. Jawor, kościół Pokoju, prze-
krój poprzeczny. (Pomiar stu-
dentów Wydziału Architektury
Politechniki Wrocławskiej, 1967 r).
ekonomiczne i najprostsze zarazem.
Prostotę form architektury rekom-
pensuje w pewnym sensie niezwy-
kle bogaty wystrój wnętrza, który
stanowi przejaw swoistego „horror
vacui”. Ściany, stropy i filary po-
kryte są stylizowanym ornamentem
o motywie pnia palmy, pęków owo-
cowo-kwiatowych, liści akantu, głó-
wek aniołków i aniołków w locie.
Polichromia utrzymana jest w to-
nacji biało-błękitnej. Nie brak rów-
nież we wnętrzu jaworskim nie-
zbędnych dla protestanckiej służby
bożej ambony, ołtarza, chrzcielnicy
i organów. Pod względem ikonogra-
ficznym wymienione elementy wy-
posażenia nie wyróżniają się jed-
nak niczym szczególnym.
Realizację niezwykle bogatego
programu ikonograficznego przyno-
si natomiast cykl obrazów umiesz-
czonych na parapetach drugiej i
czwartej (pierwotnie pierwszej i dru-
giej) kondygnacji empor. Górna
kondygnacja zawiera 71 przedsta-
wień o tematyce starotestamento-
wej poczynając od Genezis a koń-
cząc na księdze Machabeuszów.
Obrazy dolnej kondygnacji oparte
są na tekstach Nowego Testamentu
od Zwiastowania <o Apokalipsy.
Jest ich w sumie 72: wszystkie wy-
dają się dziełem warsztatu jedne-
go artysty, znanego ze źródeł Je-
rzego Flegela. Obrazy umieszczone
są w jednakowych kwaterach — o
kształcie zbliżonym do kwadratu —
rozdzielonych kanelowanymi pila-
sterkami. Fryz ponad obrazami wy-
pełniają tytuły kolejnych ksiąg bi-
blijnych, pod obrazami zaś umiesz-
czono krótkie rymowane komenta-
rze. Malowidła nie przedstawiają
wyższego poziomu artystycznego,
rażą nieporadnością modelunku i
ubogą skalą barw. Kompozycje po-
szczególnych kwater inspirowane
były przez grafikę, a zwłaszcza szty-
chy Mateusza Meriana o tematyce
biblijnej, wydane w 1627 r. jako
album, a w trzy lata później jako
ilustracje strasburskiej edycji Bi-
blii.
Orientując się w kłopotach i am-
bicjach śląskich protestantów moż-
na by przypuszczać, iż tematy w
interesującym nas zespole obrazów
dobierane były według pewnego
klucza, tendencyjnie, w celu roz-
budowania jakiegoś ogólniejszego
zagadnienia, np. Wiara jako źródło
zbawienia. Brak jednak wystarcza-
jących podstaw do postawienia te-
go rodzaju tezy. Niewątpliwie w
określonej sytuacji politycznej i
wyznaniowej pewne wątki treścio-
we były wyjątkowo żywo odbierane
przez wiernych. Dotyczyło to prze-
de wszystkim motywów szczególnie
jawnej boskiej opieki np.: Przej-
ście przez Morze Czerwone, Histo-
ria Jonasza, Spotkanie Chrystusa z
uczniami w drodze do Emmaus, itp.
zwłaszcza jeśli były opatrzone od-
II. 6. Jawor, kościół Pokoju, Wy-
gnanie z Raju, obraz z IV kondy-
gnacji empory południowej. (Fot.
K. Jabłoński)
220