Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (32.1970)

HALINA MYSZKÓWNA

KILKA UWAG O PLANACH PAŁACU BŁĘKITNEGO

Jeden z rozdziałów swojej książki poświęcił prof.
Hentschel1 podjętej w 1726 r. przebudowie dawnego
pałacu biskupa warmińskiego Teodora Potockiego. Ce-
lem tej przebudowy było stworzenie rezydencji, na-
zwanej Pałacem Błękitnym, dla hrabiny Anny Orzel-
skiej. Podstawą rozważań prof. Hentschla jest zespól
rysunków dotyczących Pałacu Błękitnego zachowany
w Państwowym Archiwum w Dreźnie (Staatsarchiv
Dresden). Zarówno w książce, jak i w ogłoszonym
wcześniej artykule2 Hentschel wymienia 10 rysunków.
W rzeczywistości rysuńków tych zachowało się 12. Je-
den z nich znajduje się obecnie w Muzeum Narodo-
wym w Warszawie 3, a jedenaście w Państwowym Ar-
chiwum w Dreźnie4.
Prof. Hentschel zwraca uwagę na różnice formal-
ne między poszczególnymi rysunkami. Uważa, że róż-
nice te są wynikiem wykreślenia rysunków przez
dwóch różnych kreślarzy w urzędzie Jaucha. Zdaniem
Hentschla obecny zestaw rysunków składa się z kart
pochodzących z rozmaitych serii.
Należy jeszcze dodać, że zachowane rysunki Pałacu
Błękitnego nie są oryginalnymi projektami. Mają one
Wiele cech plansz albumowych; o tym, że są to plan-
sze albumowe, świadczy istnienie podwójnych iden-
tycznych egzemplarzy niektórych rysunków. Ponadto
część plansz opatrzona jest opisami i numeracją.
Cały zespół rysunków prof. Hentschel uznał za je-
den projekt. Analizując architekturę pałacu wykazał
szereg różnic w rozwiązaniu poszczególnych partii bu-
dowli widocznych na kolejnych planszach. Tak np.

elewacja ogrodowa ma przy drzwiach wejściowych
kariatydy podtrzymujące balkon, których brak na wi-
doku fasady (ii. 2 ,i 4). Natomiast znany Hentschlowi
przekrój korpusu głównego, dokonany na osi głów-
nego wejścia, ukazuje kariatydy w obu elewacjach
.(ii. 3). Inaczej jest rozwiązany dach na widoku fasa-
dy, i na widoku elewacji ogrodowej. (Widoczne są tak-
że pewne różnice w potraktowaniu wystroju architek-
tonicznego fasady i elewacji ogrodowej.
Prof. Hentschel dostrzega te różnice, ale uważa je
za wynik współpracy Jaucha i Deybla. Zdaniem Hent-
schla zachowany projekt odzwierciedla indywidualnoś-
ci tych dwóch architektów, ponieważ na rysunkach
fasady i elewacji ogrodowej występują detale archi-
tektoniczne stosowane zarówno przez Jaucha, jak i
przez Deybla.
Nie wdając się w polemikę z wywodami Hents-
chla na temat wyłączności pewnych elementów ar-
chitektonicznych w twórczości Deybla, czy nawet Jau-
cha — wypada najpierw uporządkować wszystkie za-
chowane rysunki Pałacu Błękitnego.
Jeśli z całego zespołu wyłączy się plansze nume-
rowane i opisane, a następnie ułoży według nume-
rów, uzyska się odrębną serię. W serii tej zabraknie
planszy oznaczonej numerem 1. Powinien to być plan
sytuacyjny pałacu. Rzut przyziemia oznaczony jest
numerem 2; rzut piętra numerem 3; widok krótszych
elewacji skrzydeł bocznych oraz ogrodzenia i bram
ma numer 4; widok elewacji ogrodowej pałacu nu-

1 W. HENTSCHEL, Die sachsische Baukunst des 18. Jahr-
hunderts in Polen, Textband„ Berlin 1967, s. 173—4181.
2 Tenże, Pałac Błękitny w Warszawie, „Biul. Hist.
Sztuki” XXVI, 1964, nr 4, s. 252—265.
3 Muzeum Narodowe w Warszawie, Pałac Błękitny, prze-
krój poprzeczny przez pałac i ogród z widokiem elewacji

podwórzowej skrzydła zachodniego oraz widokiem części
ogrodu z fontanną i ogrodzeniem; dawna sygn. Archiwum
Drezdeńskiego: VH, 87, 9 p.
4 Oprócz wymienionego planu w pnzyp. 3 Hentschel po-
minął plan sytuacyjny całego założenia pałacowo-ogrodo-
wego, Staatsarchiv Dresden, VII, 89, 11 c.


II. 1. Pałac Błękitny, plan sytuacyjny założenia pałacowo-ogro-
dowego z literowymi oznaczeniami do legendy. (Repr. W. Wol-
ny wg pozytywu ze zbiorów Muz. Hist. m.st. Warszawy)

369