DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Grygiel, Tomasz: Florenckie Quattrocento w architekturze polskiej XIX i XX wieku. Z dziejów recepcji wczesnorenesansowego pałacu florenckiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48711#0032
TOMASZ GRYGIEL
II. 8. Karol Kremer, Tomasz Majewski, projekt teatru w Kra-
kowie, 1841. Repr. T. Kaźmierski wg K. Nowackiego
II. 9. Kraków, teatr przy zbiegu ul. J agiellońskiej i PI. Szcze-
pańskiego, 1841—1842. Repr. T. Kaźmierski wg ,,Przyjaciel
Ludu”, 1845
II. 10. Florencja, Palazzo Medici-Riccardi. Repr. T. Grygiel
wg H. Kellera
interesujące nas zjawisko w Kijowie wpływając tu głów-
nie na architekturę banków16. Florencki pałac wczesnego
renesansu jako wzór i temat inspiracji chętniej zaakceptowano
w otwartej na śródziemnomorskie wątki Odessie; jako przy-
kłady służyć tu mogą: gmach Liceum im. Richelieu (1852—
1857; A. S. Szaszin), dawny Hotel Londyński (1899—1900;
J. M. Dimitrienko) i kompleks budynków Wydziału Fizyki
i Chemii Uniwersytetu (1897—1899; Mikołaj Tołwiński)17.
Na architekturę innych krajów florenckie Quattrocento
oddziaływało rzadziej. Z budowli Austro-Węgier na czoło
wysunęły się: gmach Banku Kredytowo-Ziemskiego w Wied-
niu (1884—1887; Emil Ritter von Forster) i Szkoła Przemysłu
Artystycznego w Budapeszcie (1875; Lajos Raucher), we Wło-
szech m.in. siedziba Cassa di Risparmio w Mediolanie (1871;
Giuseppe Bolzaretti) czy Dworzec Rivołi w Turynie (4 ów.
XIX w.; Luigi Beria)18. W Skandynawii najbliższy pałacom
florenckim XV w. był budynek biur Towarzystwa Ubezpie-
czeniowego w Goeteborgu (4 ów. XIX w.; Hans F. Hedlund
i V. Rasmussen)19. Na terenie Stanów Zjednoczonych Ameryki
Północnej do motywów florenckiego Quattrocenta sięgał
Henry Richardson włączający jednak sekwencje dawnego
stylu w struktury twórcze i całkiem nowatorskie (np. Pałac
Sprawiedliwości w Pittsburgu, 1884—1888; Dom Towarowy
Marshall Fields w Chicago, 1885—1887)20.
16 Por. Bank Państwa (1902—05; A. Kobelew, A. Werbickij)
i Bank Rosyjski (1913; F. Lidwal) w Kijowie. — Pamiatniki gradostroi-
telstwa i architektury Ukrainskoj SSR. Kiew, Kiewskaja Oblast. Pod red.
J. ASEEWA, Kiew 1983, s. 28, 100.
17 W. TIMOFEENKO, Odessa. Architekturno-istoriczeskij oczerk, Kiew
1983, s. 29, 33, 47, 54; — tenże, Odessa. Architektura. Pamiatniki, Kiew
1984, s. 189, poz. 91.
11 D. JOSEPH, Geschichte der Baukunst vom Altertum bis zur Neuzeit.
Ein Handbuch, Bd. 3, Leipzig [b.r.], s. 632, 791—792, 800— 801; — R. WAG-
NER-RTEGĘR, Wiens Architektur im 19. Jahrhundert 1830—1920, Wien
1970, s. 199; — L. MESTERHAZI, Budapest Anno..., Budapest 1979,
s. 182.
19 JOSEPH, o.c., s. 818
20 Najpełniejszą, charakterystykę architekta podaje H.R. HIT-
CHCOCK, The Architecture of Henry Hobson Richardson and His Time,
New York 1961. O inspiracji piętnastowiecznym pałacem florenckim
świadczył też na gruncie amerykańskim zapóźniony stylowo, lecz silnie
uzależniony od tradycji Toskanii — Drexel Bank w Filadelfii (1927, Charles
Z. Klauder). Por. W.C. KIDNEY, The Architecture of Choice: Ećlecticism
in America 1880—1930, New York 1974, s, nlb. [149], poz, 139,
24
II. 8. Karol Kremer, Tomasz Majewski, projekt teatru w Kra-
kowie, 1841. Repr. T. Kaźmierski wg K. Nowackiego
II. 9. Kraków, teatr przy zbiegu ul. J agiellońskiej i PI. Szcze-
pańskiego, 1841—1842. Repr. T. Kaźmierski wg ,,Przyjaciel
Ludu”, 1845
II. 10. Florencja, Palazzo Medici-Riccardi. Repr. T. Grygiel
wg H. Kellera
interesujące nas zjawisko w Kijowie wpływając tu głów-
nie na architekturę banków16. Florencki pałac wczesnego
renesansu jako wzór i temat inspiracji chętniej zaakceptowano
w otwartej na śródziemnomorskie wątki Odessie; jako przy-
kłady służyć tu mogą: gmach Liceum im. Richelieu (1852—
1857; A. S. Szaszin), dawny Hotel Londyński (1899—1900;
J. M. Dimitrienko) i kompleks budynków Wydziału Fizyki
i Chemii Uniwersytetu (1897—1899; Mikołaj Tołwiński)17.
Na architekturę innych krajów florenckie Quattrocento
oddziaływało rzadziej. Z budowli Austro-Węgier na czoło
wysunęły się: gmach Banku Kredytowo-Ziemskiego w Wied-
niu (1884—1887; Emil Ritter von Forster) i Szkoła Przemysłu
Artystycznego w Budapeszcie (1875; Lajos Raucher), we Wło-
szech m.in. siedziba Cassa di Risparmio w Mediolanie (1871;
Giuseppe Bolzaretti) czy Dworzec Rivołi w Turynie (4 ów.
XIX w.; Luigi Beria)18. W Skandynawii najbliższy pałacom
florenckim XV w. był budynek biur Towarzystwa Ubezpie-
czeniowego w Goeteborgu (4 ów. XIX w.; Hans F. Hedlund
i V. Rasmussen)19. Na terenie Stanów Zjednoczonych Ameryki
Północnej do motywów florenckiego Quattrocenta sięgał
Henry Richardson włączający jednak sekwencje dawnego
stylu w struktury twórcze i całkiem nowatorskie (np. Pałac
Sprawiedliwości w Pittsburgu, 1884—1888; Dom Towarowy
Marshall Fields w Chicago, 1885—1887)20.
16 Por. Bank Państwa (1902—05; A. Kobelew, A. Werbickij)
i Bank Rosyjski (1913; F. Lidwal) w Kijowie. — Pamiatniki gradostroi-
telstwa i architektury Ukrainskoj SSR. Kiew, Kiewskaja Oblast. Pod red.
J. ASEEWA, Kiew 1983, s. 28, 100.
17 W. TIMOFEENKO, Odessa. Architekturno-istoriczeskij oczerk, Kiew
1983, s. 29, 33, 47, 54; — tenże, Odessa. Architektura. Pamiatniki, Kiew
1984, s. 189, poz. 91.
11 D. JOSEPH, Geschichte der Baukunst vom Altertum bis zur Neuzeit.
Ein Handbuch, Bd. 3, Leipzig [b.r.], s. 632, 791—792, 800— 801; — R. WAG-
NER-RTEGĘR, Wiens Architektur im 19. Jahrhundert 1830—1920, Wien
1970, s. 199; — L. MESTERHAZI, Budapest Anno..., Budapest 1979,
s. 182.
19 JOSEPH, o.c., s. 818
20 Najpełniejszą, charakterystykę architekta podaje H.R. HIT-
CHCOCK, The Architecture of Henry Hobson Richardson and His Time,
New York 1961. O inspiracji piętnastowiecznym pałacem florenckim
świadczył też na gruncie amerykańskim zapóźniony stylowo, lecz silnie
uzależniony od tradycji Toskanii — Drexel Bank w Filadelfii (1927, Charles
Z. Klauder). Por. W.C. KIDNEY, The Architecture of Choice: Ećlecticism
in America 1880—1930, New York 1974, s, nlb. [149], poz, 139,
24