DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Dłutek, Maria: Prezentacje produkcji meblarskiej "ŁADU" do 1939 roku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48711#0071
MARIA DŁUTEK
PREZENTACJE PRODUKCJI MEBLARSKIEJ „ŁADU” DO 1939 ROKU*
Od przeszło pięćdziesięciu lat działa w Warszawie Spół-
dzielnia ŁAD, produkująca elementy wyposażenia wnętrz.
Powstała ona w 1926 roku przy Szkole Sztuk Pięknych na
ogólnoeuropejskiej fali odnowy rzemiosła. Ambitny statut
głosił: Celem [...] jest podniesienie zarobku członków i wytwór-
czości krajowej, a przedmiotem jej działalności: projektowanie
i wyrób tkanin oraz sprzętów z drzewa, metalu, szklą i gliny
z wyraźnym dążeniem do doskonałości formy, surowca i wyko-
nania1. Wyroby ŁADU można było zobaczyć na wielu
wystawach w kraju i za granicą, w lokalach użyteczności
publicznej, a od 1931 roku we własnym sklepie w Hotelu
„Europejskim” (Krakowskie Przedmieście 13). Katalogi
wystaw i artykuły w prasie pozwalają na zapoznanie się za-
równo z produkcją Spółdzielni w jej chronologicznym rozwoju,
jak i z opiniami krytyki.
Zajmiemy się tu tylko meblarstwem w pierwszym okresie
działalności ŁADU do 1939 roku.
Powstanie Spółdzielni poprzedziła międzynarodowa Wys-
tawa Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r.2 Twórcami
pokazanych tam mebli byli przyszli Ładowcy, chociaż nie
wszyscy zajmowali się potem meblarstwem3. Masywność,
geometryzacja i poszukiwanie uproszczonych rozwiązań
konstrukcyjnych zapowiadały późniejszą działalność ŁADU
w tej dziedzinie (il. 1, 2). Widoczną już wtedy przemianę
w stylu polskich mebli tak scharakteryzował w kilka lat po
wystawie komisarz działu polskiego — Jerzy Warchałowski,
pisząc o rozwiązaniach Wojciecha Jastrzębowskiego, Mie-
czysława Kotarbińskiego i Karola Stryjeńskiego: Jest pewne
zmęczenie okrągłością i łatwą płynnością zbanałizowanych form
wywodzących się z baroku, jest pewna dążność do przemyślenia
elementów formalnych od początku, a tym początkiem jest z ko-
nieczności forma geometryczna trójkąta czy prostokąta [...]
Z drugiej strony jest pewna tęsknota do wypowiadania się jasne-
go, radosnego. Stąd w kompozycjach sięganie do światła, jako do
czynnika dekoracyjnego [...] Wreszcie technika — zamiłowanie
do konstrukcyjności, nawet w ornamencie4'. Takie stanowisko
było punktem wyjścia dla Ładowskich meblarzy.
Prawdopodobnie najwcześniejszym wystąpieniem ŁADU
w zakresie meblarstwa był udział w wystawie Kultura i Tech-
nika w Gospodarstwie Domowym — w Katowicach w 1928
roku. Nie przyniósł on jeszcze niemal żadnego oddźwięku
w prasie5.
W tym samym roku na zamówienie Ministerstwa Spraw
Zagranicznych zaprojektowano kilka wnętrz dla polskich
placówek dyplomatycznych. W pierwszej połowie 1929 roku
odbył się pokaz trzech takich wnętrz w salonach Z. Szczer-
bińskiego, opisany przez Wacława Husarskiego na łamach
„Tygodnika Ilustrowanego”6. Wystawione meble kontynuo-
wały styl „roku 1925”, jako że ich projektantami byli uczest-
nicy wystawy paryskiej: Stryjeński, Jastrzębowski i Karol
Tichy.
Rok 1929 przyniósł również głośne wystąpienie młodszego
* Artykuł niniejszy jest nieco zmienioną wersją fragmentu pracy ma-
gisterskiej Meblarstwo członków Spółdzielni ŁAD w latach 1926—1939
napisanej pod kierunkiem doc. dra hab. Jacka Woźniakowskiego w Ka-
tedrze Historii Sztuki Nowoczesnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim
w 1980 r.
1 Statut Spółdzielni ŁAD w Warszawie z dn. 2 11 1926 r. Mpis —
odpis z oryginału — dawniej w posiadaniu Sekcji Architektury Wnętrz
ZPAP, p. 2, § 2.
2 Exposition Internationale des Arts Decoratifs et Industrie! s Modernes,
Paris 1925.
3 Spośród wówczas wystawiających (W. Jastrzębowski, J. Czaj-
kowski, K. Stryjeński, M. Kotarbiński, E. Trojanowski oraz K.
Tichy) właściwie tylko Jastrzębowski projektował później meble jako
Ładowiec. Raz na pokazie w Salonie Szczerbińskiego w 1928 r. wystąpili
również K. Tichy i K. Stryjeński. Profesorowie Jastrzębowski i Czajkowski
prowadzący pracownie sztuki stosowanej w Szkole (potem: Akademii)
Sztuk Pięknych w Warszawie mieli ponadto bezpośredni wpływ na młodsze
pokolenie Ładowców jako ich wychowawcy.
4 J. WARCHAŁOWSKI, Polska sztuka dekoracyjna, Warszawa 1928,
s. 30—31.
5 O katowickiej wystawie wnętrz wspomina tylko: W. HUSARSKI,
Wystawa ŁADU, „Tyg. 11.” LXIX, 1928, nr 50, s. 924.
6 K. ORTHWEIN (Spółdzielnia ŁAD w latach przedwojennych i po
wojnie, „Kultura i Społeczeństwo” I, 1957, nr 2, s. 83—98) — podaje rok
1928 jako datę tego pokazu. Na podstawie informacji W. HUSARSKIEGO
(Meble dla polskich urzędów za granicą, „Tyg. 11.” LXX, 1929, nr 27, s.
532—534), można wnosić, że odbył się on pod koniec lipca 1929 r.
63
PREZENTACJE PRODUKCJI MEBLARSKIEJ „ŁADU” DO 1939 ROKU*
Od przeszło pięćdziesięciu lat działa w Warszawie Spół-
dzielnia ŁAD, produkująca elementy wyposażenia wnętrz.
Powstała ona w 1926 roku przy Szkole Sztuk Pięknych na
ogólnoeuropejskiej fali odnowy rzemiosła. Ambitny statut
głosił: Celem [...] jest podniesienie zarobku członków i wytwór-
czości krajowej, a przedmiotem jej działalności: projektowanie
i wyrób tkanin oraz sprzętów z drzewa, metalu, szklą i gliny
z wyraźnym dążeniem do doskonałości formy, surowca i wyko-
nania1. Wyroby ŁADU można było zobaczyć na wielu
wystawach w kraju i za granicą, w lokalach użyteczności
publicznej, a od 1931 roku we własnym sklepie w Hotelu
„Europejskim” (Krakowskie Przedmieście 13). Katalogi
wystaw i artykuły w prasie pozwalają na zapoznanie się za-
równo z produkcją Spółdzielni w jej chronologicznym rozwoju,
jak i z opiniami krytyki.
Zajmiemy się tu tylko meblarstwem w pierwszym okresie
działalności ŁADU do 1939 roku.
Powstanie Spółdzielni poprzedziła międzynarodowa Wys-
tawa Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r.2 Twórcami
pokazanych tam mebli byli przyszli Ładowcy, chociaż nie
wszyscy zajmowali się potem meblarstwem3. Masywność,
geometryzacja i poszukiwanie uproszczonych rozwiązań
konstrukcyjnych zapowiadały późniejszą działalność ŁADU
w tej dziedzinie (il. 1, 2). Widoczną już wtedy przemianę
w stylu polskich mebli tak scharakteryzował w kilka lat po
wystawie komisarz działu polskiego — Jerzy Warchałowski,
pisząc o rozwiązaniach Wojciecha Jastrzębowskiego, Mie-
czysława Kotarbińskiego i Karola Stryjeńskiego: Jest pewne
zmęczenie okrągłością i łatwą płynnością zbanałizowanych form
wywodzących się z baroku, jest pewna dążność do przemyślenia
elementów formalnych od początku, a tym początkiem jest z ko-
nieczności forma geometryczna trójkąta czy prostokąta [...]
Z drugiej strony jest pewna tęsknota do wypowiadania się jasne-
go, radosnego. Stąd w kompozycjach sięganie do światła, jako do
czynnika dekoracyjnego [...] Wreszcie technika — zamiłowanie
do konstrukcyjności, nawet w ornamencie4'. Takie stanowisko
było punktem wyjścia dla Ładowskich meblarzy.
Prawdopodobnie najwcześniejszym wystąpieniem ŁADU
w zakresie meblarstwa był udział w wystawie Kultura i Tech-
nika w Gospodarstwie Domowym — w Katowicach w 1928
roku. Nie przyniósł on jeszcze niemal żadnego oddźwięku
w prasie5.
W tym samym roku na zamówienie Ministerstwa Spraw
Zagranicznych zaprojektowano kilka wnętrz dla polskich
placówek dyplomatycznych. W pierwszej połowie 1929 roku
odbył się pokaz trzech takich wnętrz w salonach Z. Szczer-
bińskiego, opisany przez Wacława Husarskiego na łamach
„Tygodnika Ilustrowanego”6. Wystawione meble kontynuo-
wały styl „roku 1925”, jako że ich projektantami byli uczest-
nicy wystawy paryskiej: Stryjeński, Jastrzębowski i Karol
Tichy.
Rok 1929 przyniósł również głośne wystąpienie młodszego
* Artykuł niniejszy jest nieco zmienioną wersją fragmentu pracy ma-
gisterskiej Meblarstwo członków Spółdzielni ŁAD w latach 1926—1939
napisanej pod kierunkiem doc. dra hab. Jacka Woźniakowskiego w Ka-
tedrze Historii Sztuki Nowoczesnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim
w 1980 r.
1 Statut Spółdzielni ŁAD w Warszawie z dn. 2 11 1926 r. Mpis —
odpis z oryginału — dawniej w posiadaniu Sekcji Architektury Wnętrz
ZPAP, p. 2, § 2.
2 Exposition Internationale des Arts Decoratifs et Industrie! s Modernes,
Paris 1925.
3 Spośród wówczas wystawiających (W. Jastrzębowski, J. Czaj-
kowski, K. Stryjeński, M. Kotarbiński, E. Trojanowski oraz K.
Tichy) właściwie tylko Jastrzębowski projektował później meble jako
Ładowiec. Raz na pokazie w Salonie Szczerbińskiego w 1928 r. wystąpili
również K. Tichy i K. Stryjeński. Profesorowie Jastrzębowski i Czajkowski
prowadzący pracownie sztuki stosowanej w Szkole (potem: Akademii)
Sztuk Pięknych w Warszawie mieli ponadto bezpośredni wpływ na młodsze
pokolenie Ładowców jako ich wychowawcy.
4 J. WARCHAŁOWSKI, Polska sztuka dekoracyjna, Warszawa 1928,
s. 30—31.
5 O katowickiej wystawie wnętrz wspomina tylko: W. HUSARSKI,
Wystawa ŁADU, „Tyg. 11.” LXIX, 1928, nr 50, s. 924.
6 K. ORTHWEIN (Spółdzielnia ŁAD w latach przedwojennych i po
wojnie, „Kultura i Społeczeństwo” I, 1957, nr 2, s. 83—98) — podaje rok
1928 jako datę tego pokazu. Na podstawie informacji W. HUSARSKIEGO
(Meble dla polskich urzędów za granicą, „Tyg. 11.” LXX, 1929, nr 27, s.
532—534), można wnosić, że odbył się on pod koniec lipca 1929 r.
63