DOI issue:
Nr. 2-4
DOI article:Bałus, Wojciech: Sztuka Krakowa w wieku XIX (24-25 IV 1986 Kraków)
DOI article:Jaworska, Władysława: Malarze polscy: 1850-1950 (8 IX-13 X 1984 Montreal)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48711#0412
KRONIKA — SHS
ogólną liczbę 9 referatów 4 dotyczyły architektury, po 2 —
malarstwa i rzeźby, 1 — sztuki ogrodowej.
Referaty poświęcone architekturze ujęte były w aspekcie
historycznym, systematycznym lub interpretacyjnym. Proble-
matykę historyczną podjął Jacek Purchla. W wypowiedzi
Formowanie się środowiska architektów krakowskich w 2 po-
łowie XIX w. — przedstawił drogę środowiska: od zespołu
prowincjonalnych majstrów i budowniczych w 1 połowie
stulecia do generacji wykształconych za granicą architek-
tów, zdolnych do podjęcia skomplikowanych zadań pro-
jektowych. Próby systematyczno-chronologicznego ujęcia
dziejów krakowskiego neorenesansu dokonał Marek Zgórniak.
W referacie N eorenesans w architekturze krakowskiej — ukazał
przekształcenia, jakim podlegał ów nurt na przestrzeni lat
1850—1914 (wpływy wiedeńskiego „stylu kubicznego” w bu-
dowlach powstałych po pożarze Krakowa w 1850 r., wczesny
neorenesans Pokutyńskiego, dojrzały neorenesans w wersji
włoskiej, neorenesans północny, neorenesans polski). Nato-
miast wystąpienie Zbigniewa Beiersdorfa — Pałac Pusłow-
skich. Z problematyki rezydencji-muzeów w Krakowie w 2
połowie XIX w. — poświęcone zostało interpretacji konkret-
nego obiektu. Na tle skrupulatnie przedstawionych dziejów
pałacu ukazano jego rolę jako budowli mieszkalnej, lecz
mającej zarazem charakter muzealny, o czym świadczyło
zgromadzenie tam kolekcji dziel sztuki, jak też wmontowanych
w mury spoliów pochodzących z terenu Krakowa. Ostatni
referat — zatytułowany: O kilku cechach specyficznych kra-
kowskiej architektury w dobie autonomii galicyjskiej — wygłosił
piszący te słowa. Była to próba uchwycenia pewnych swois-
tości Krakowa w zakresie: skali, symbolicznego charakteru
przestrzeni oraz typu domów mieszkalnych, wzniesionych
w latach 1890—1910.
Wiążąco się z architekturą zagadnienia sztuki ogrodowej
stały się przedmiotem rozważań Janusza Bogdanowskiego —
Sztuka ogrodowa w Krakowie w 2 połowie XIX w. Na szerokim,
europejskim i polskim tle, zaprezentowano realizacje powstałe
właściwie w ciągu całego ubiegłego stulecia, a należące do
ogrodów typu: francuskiego, włoskiego {resp. polskiego),
kaligraficznego i secesyjnego.
Dwa kolejne referaty dotyczyły rzeźby. Pierwszy, Hanny
Król — O krakowskiej rzeźbie w 1 połowie XIX w. ■— pre-
zentował mało znane dzieła, sylwetki ich twórców oraz rolę
katedry rzeźby, założonej w 1819 r. na Uniwersytecie Jagiel-
lońskim. Drugi, przygotowany przez Piotra Szuberta z War-
szawy — Rzeźba na pierwszej Wielkiej Wystawie Sztuki
Polskiej w Krakowie w 1887 r. — pod pretekstem przed-
stawienia dziel z wystawy, próbował określić istotę i charakter
rzeźby 2 połowy XIX w., co Autor widział w prymacie ideowej,
„teatralnej” strony prac rzeźbiarskich nad ich strukturą
materialną (odkuwanie czy odlewanie było bowiem wyko-
nywane nie przez mistrza, lecz przez rzemieślników).
Ostatnią grupę stanowiły referaty na temat malarstwa.
Jan Ostrowski w Uwagach o wczesnych dokumentach biogra-
ficznych i wizerunkach Piotra Michałowskiego omówił nowo
odkryte źródła dotyczące artysty oraz odnaleziony niedawno
w Stanach Zjednoczonych jego młodzieńczy autoportret.
Natomiast Janusz Wałek w wystąpieniu zatytułowanym:
Kilka uwag o kompozycjach historycznych Jana Matejki
przedstawił interesującą klasyfikację dzieł Matejki, wyróż-
niając obrazy o kompozycji dramatycznej z wyodrębnionym
ogniskiem {Rejtan, Kazanie Skargi), o kompozycji utajonego
napięcia charakteryzujące się wielokierunkowością i de-
koncentracją {Unia Lubelska, Batory pod Pskowem, Dzwon
Zygmunta, Śluby Jana Kazimierza) oraz o kompozycji trium-
falnej z wyraźnym ogniskiem i otaczającym je układem
kolistym {Bitwa pod Grunwaldem, Hołd Pruski, w pewnej
mierze Polonia, należąca jednocześnie do grupy pierwszej).
W dyskusji, obok problemów szczegółowych (m.in. inte-
resująca sprawa umieszczania godeł i rzeźb patriotycznych
jedynie na kamienicach poza obrębem Plant), zwrócono
uwagę na dwa zagadnienia: po pierwsze — na zdecydowaną
przewagę tematów z zakresu architektury, po drugie — na
konieczność prowadzenia szerszych niż dotychczas badań
nad sztuką Krakowa w XIX w. Postulowano też zorgani-
zowanie następnej sesji dotyczącej tego problemu.
Wojciech Balus
MALARZE POLSCY: 185C—1950
(8 IX—13 X 1984 MONTREAL)*
We wrześniu 1984 r. miasto Montreal z honorami gościło
w gmachu ratusza wystwę obrazów, zatytułowaną Malarze
polscy 1850—1950, dedykowaną Janowi Pawłowi II z okazji
Jego przyjazdu do Kanady.
Zwiedzanie ekspozycji przez Papieża nie zostało objęte
oficjalnym programem. Było już na to za późno, spontaniczna
bowiem idea zorganizowania takiego pokazu zrodziła się
* Pierwodruk: W. JAWORSKA, Polskie malarstwo tv Montrealu.
zaledwie miesiąc przed zapowiedzianą wizytą na fali entuz-
jazmu przygotowań do przyjęcia Dostojnego Gościa w Mon-
trealu. Władzom miejskim, kościelnym oraz organizacjom
polonijnym chodziło o to, ażeby Papież-Polak, który pod-
kreśla przy każdej sposobności gorące przywiązanie i miłość
do swego kraju —■ znalazł właśnie tu, w dalekiej Kanadzie,
„kawałek malowanej ojczyzny”. Arcybiskup Paul Gregoiro
Kilka zwierzeń komisarza wystawy, „Tygodnik Powszechny” XXXIX,
1985, nr 18, s. 7—8.
358
ogólną liczbę 9 referatów 4 dotyczyły architektury, po 2 —
malarstwa i rzeźby, 1 — sztuki ogrodowej.
Referaty poświęcone architekturze ujęte były w aspekcie
historycznym, systematycznym lub interpretacyjnym. Proble-
matykę historyczną podjął Jacek Purchla. W wypowiedzi
Formowanie się środowiska architektów krakowskich w 2 po-
łowie XIX w. — przedstawił drogę środowiska: od zespołu
prowincjonalnych majstrów i budowniczych w 1 połowie
stulecia do generacji wykształconych za granicą architek-
tów, zdolnych do podjęcia skomplikowanych zadań pro-
jektowych. Próby systematyczno-chronologicznego ujęcia
dziejów krakowskiego neorenesansu dokonał Marek Zgórniak.
W referacie N eorenesans w architekturze krakowskiej — ukazał
przekształcenia, jakim podlegał ów nurt na przestrzeni lat
1850—1914 (wpływy wiedeńskiego „stylu kubicznego” w bu-
dowlach powstałych po pożarze Krakowa w 1850 r., wczesny
neorenesans Pokutyńskiego, dojrzały neorenesans w wersji
włoskiej, neorenesans północny, neorenesans polski). Nato-
miast wystąpienie Zbigniewa Beiersdorfa — Pałac Pusłow-
skich. Z problematyki rezydencji-muzeów w Krakowie w 2
połowie XIX w. — poświęcone zostało interpretacji konkret-
nego obiektu. Na tle skrupulatnie przedstawionych dziejów
pałacu ukazano jego rolę jako budowli mieszkalnej, lecz
mającej zarazem charakter muzealny, o czym świadczyło
zgromadzenie tam kolekcji dziel sztuki, jak też wmontowanych
w mury spoliów pochodzących z terenu Krakowa. Ostatni
referat — zatytułowany: O kilku cechach specyficznych kra-
kowskiej architektury w dobie autonomii galicyjskiej — wygłosił
piszący te słowa. Była to próba uchwycenia pewnych swois-
tości Krakowa w zakresie: skali, symbolicznego charakteru
przestrzeni oraz typu domów mieszkalnych, wzniesionych
w latach 1890—1910.
Wiążąco się z architekturą zagadnienia sztuki ogrodowej
stały się przedmiotem rozważań Janusza Bogdanowskiego —
Sztuka ogrodowa w Krakowie w 2 połowie XIX w. Na szerokim,
europejskim i polskim tle, zaprezentowano realizacje powstałe
właściwie w ciągu całego ubiegłego stulecia, a należące do
ogrodów typu: francuskiego, włoskiego {resp. polskiego),
kaligraficznego i secesyjnego.
Dwa kolejne referaty dotyczyły rzeźby. Pierwszy, Hanny
Król — O krakowskiej rzeźbie w 1 połowie XIX w. ■— pre-
zentował mało znane dzieła, sylwetki ich twórców oraz rolę
katedry rzeźby, założonej w 1819 r. na Uniwersytecie Jagiel-
lońskim. Drugi, przygotowany przez Piotra Szuberta z War-
szawy — Rzeźba na pierwszej Wielkiej Wystawie Sztuki
Polskiej w Krakowie w 1887 r. — pod pretekstem przed-
stawienia dziel z wystawy, próbował określić istotę i charakter
rzeźby 2 połowy XIX w., co Autor widział w prymacie ideowej,
„teatralnej” strony prac rzeźbiarskich nad ich strukturą
materialną (odkuwanie czy odlewanie było bowiem wyko-
nywane nie przez mistrza, lecz przez rzemieślników).
Ostatnią grupę stanowiły referaty na temat malarstwa.
Jan Ostrowski w Uwagach o wczesnych dokumentach biogra-
ficznych i wizerunkach Piotra Michałowskiego omówił nowo
odkryte źródła dotyczące artysty oraz odnaleziony niedawno
w Stanach Zjednoczonych jego młodzieńczy autoportret.
Natomiast Janusz Wałek w wystąpieniu zatytułowanym:
Kilka uwag o kompozycjach historycznych Jana Matejki
przedstawił interesującą klasyfikację dzieł Matejki, wyróż-
niając obrazy o kompozycji dramatycznej z wyodrębnionym
ogniskiem {Rejtan, Kazanie Skargi), o kompozycji utajonego
napięcia charakteryzujące się wielokierunkowością i de-
koncentracją {Unia Lubelska, Batory pod Pskowem, Dzwon
Zygmunta, Śluby Jana Kazimierza) oraz o kompozycji trium-
falnej z wyraźnym ogniskiem i otaczającym je układem
kolistym {Bitwa pod Grunwaldem, Hołd Pruski, w pewnej
mierze Polonia, należąca jednocześnie do grupy pierwszej).
W dyskusji, obok problemów szczegółowych (m.in. inte-
resująca sprawa umieszczania godeł i rzeźb patriotycznych
jedynie na kamienicach poza obrębem Plant), zwrócono
uwagę na dwa zagadnienia: po pierwsze — na zdecydowaną
przewagę tematów z zakresu architektury, po drugie — na
konieczność prowadzenia szerszych niż dotychczas badań
nad sztuką Krakowa w XIX w. Postulowano też zorgani-
zowanie następnej sesji dotyczącej tego problemu.
Wojciech Balus
MALARZE POLSCY: 185C—1950
(8 IX—13 X 1984 MONTREAL)*
We wrześniu 1984 r. miasto Montreal z honorami gościło
w gmachu ratusza wystwę obrazów, zatytułowaną Malarze
polscy 1850—1950, dedykowaną Janowi Pawłowi II z okazji
Jego przyjazdu do Kanady.
Zwiedzanie ekspozycji przez Papieża nie zostało objęte
oficjalnym programem. Było już na to za późno, spontaniczna
bowiem idea zorganizowania takiego pokazu zrodziła się
* Pierwodruk: W. JAWORSKA, Polskie malarstwo tv Montrealu.
zaledwie miesiąc przed zapowiedzianą wizytą na fali entuz-
jazmu przygotowań do przyjęcia Dostojnego Gościa w Mon-
trealu. Władzom miejskim, kościelnym oraz organizacjom
polonijnym chodziło o to, ażeby Papież-Polak, który pod-
kreśla przy każdej sposobności gorące przywiązanie i miłość
do swego kraju —■ znalazł właśnie tu, w dalekiej Kanadzie,
„kawałek malowanej ojczyzny”. Arcybiskup Paul Gregoiro
Kilka zwierzeń komisarza wystawy, „Tygodnik Powszechny” XXXIX,
1985, nr 18, s. 7—8.
358