DOI Heft:
Nr. 2-4
DOI Artikel:Doktór, Tadeusz: Astrologiczne treści dekoracji sklepienia ratusza w Poznaniu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48711#0274
TADEUSZ DOKTÓR
patrycjuszy, postanowiły wystawić mu pomnik oraz przyznać
pensję w wysokości 300 dukatów rocznie44.
Józef Struś wykładał medycynę w Padwie, a po powrocie
do kraju pełnił przez pewien czas funkcję nadwornego lekarza
Zygmunta Augusta. W roku powstania dekoracji Wielkiej
Sieni wydał dzieło swojego życia, traktat o tętnie Sphygmicae
artis... Nie zawiera ono już odniesień do astrologii, mimo że
jego autor szerzej zajmował się tą dziedziną w młodości.
Mając 21 lat opublikował on obszerny komentarz do astrologii
Lukiana z Samosaty, w którym wykazał znaczną erudycję
cytując stu innych autorów43.
44 H. BARYCZ, Gośki Kacper [w:] PSB, t. VIII, Wrocław—Kraków-
Warszawa 1959—1960, s. 349—350. Tenże sam autor wydal także raptu-
larz astrologiczny Goskiego z okresu jego pobytu w Padwie. Zob. H. BA-
RYCZ, Z zaścianka na Parnas, Kraków 1981, s. 358—361.
45 Luciani Samosatensis..., o.c. Zob. także: B. BUJDOWSKA, Józef
Jak się wydaje, Kacper Gośki mógł wywrzeć większy
wpływ na astrologiczny program dekoracji. Dość znamienny
jest fakt, że wśród elementów zdobiących sklepienie sieni
ratusza znajduje się kartusz z gmorkiem Goskiego, brak
jest natomiast gmorku Strusia46. Kacper Gośki pozostaje
więc najbardziej prawdopodobnym autorom ideowego pro-
gramu jednej z najpiękniejszych renesansowych dekoracji
sklepiennych w Polsce.
Warszawa
Struś z Poznania, Poznań 1968 (gdzie obszerna bibliografia) oraz M. MIKA,
Józef Strusiek i jego ród, „Kronika miasta Poznania” 1935, s. 150.
46 KOWALCZYK, Fasada ratusza poznańskiego..., o.c., s. 169—
170.
LES IDŃES ASTROLOGIQUES DE LA DŹCORATION DE LA YOUTE
DE L’HÓTEL DE YILLE DE POZNAŃ
La decoration de la vofite du Grand Vestibule de 1’hótol
de ville do Poznań (1555) se compose de deux parties, separees
1’une de 1’autre par des colonnes. Dans les deux on trouve
des caissons en formę d’octogones, de croix et d’hexagones
separes par des bandes a ornements entrelaces et disposes
d’une maniero symetriąue. Dans la partio sud de la salle
les caissons sont decores de representations des planótos et
de signes du zodiaque qui leur correspondent, de representa-
tions des animaux (elephant, rhicoceros, leopard, aigle, lion)
et des animaux fabuleux (griffon, pegase); il y a la aussi la
tete du Christ-Cosmocrator. Les caissons de la partie nord
sont remplis d'armoiries (Aigle polonais, ,,Pogoń” (Cavalier
monte) de Lituanie, Serpent des Sforza, armoiries complexes
do Habsbourg, armoiries polono-lituaniennes avec les lattres
SA et armoiries de la ville do Poznań) et de quatre scenes illus-
trant la vaillance (Samson dechirant un lion, Davicl luttant
contro Goliath, Marc Curtius so precipitant dans lo gouffre,
Hercule portant des oolonnes). La position Centrale de Mars
situó au millieu des caissons, sa liaison avec les animaux
,,martiaux” connus de leur force et de leur vailłance, et avec
la fable des scónos illustrant Fortitudo, vertu de Mars, permet
de supposor qu’il joue ici un role particulier. Conformóment
ń la tradition astrologique, Mars en tant que significateur
peut etre joint a de nombreux differonts objects. Copendant
vu 1© caractóre du batiment oh la decoration se trouve et la
presence des armoiries dynastiques et nationales, il est lo
plus probable que Mars y est montre commo significateur
astrologique do Cracovie et do la Petite Pologne c’est-ń-dire
de la province centrale, et par cela meme do l’etat polonais
entier. On trouve cotte roprósentation assez souvent dans
les calendries astrologiques de cette ópoque.
11 somble quo los concoptions astrologiques ont pu exercer
uno influence sur 1’ideologie du „sarmatismo”, ałors en train
de se former, qui essayait d’unir 1’etat polonais comprenant
differontes nations, et qui constituait la validation des predi-
lections „guorrióres” de sa classe privilegiee c’est-a-dire de
la chevalerie. Cepondant afin que Mars puisse devonir un
omblóme des „Sarmates”, ił a fallu le priyer des traits negatifs
pour leaquols dans les traites astrologiques il est considere
comme une planete aussi malógiquo quc Saturne. L’auteur
du programmo ideologique de la decoration, tres probable -
mont Kacper Gośki, eminent astrologue qui gagna meme uno
ronommee Internationale, et qui en 1555 fut le maire de Poz-
nań, y a proposó doux Solutions. La premiero, qui ronoue
avec le sujet de Fortuna et Virtus, populaire a l’epoquo de la
Ronaisanco, et avoc l’antique tradition stoicienno, invite
A maitriser les traits nógatifs de Mars h l’aide do la vortu.
Los scónos illustrant la vaillanco seraient un exemple de
1’influence „Ipurifióe” de cette planóte. La secondo solution
qui est pout-etro attestóe par la presence de Pegase et qui
somble slinspirer des opinions do Marsilio Ficino, encourago
a adoucir los influences negatiyos do Mars par 1’intormódiaire
de Fart. La presence du Pegase signale on plus lo motif do
l’elóvation aux astres commo rócompenso d’une vie yertueuse
ou des actions móritoires a la vie publiquo.
220
patrycjuszy, postanowiły wystawić mu pomnik oraz przyznać
pensję w wysokości 300 dukatów rocznie44.
Józef Struś wykładał medycynę w Padwie, a po powrocie
do kraju pełnił przez pewien czas funkcję nadwornego lekarza
Zygmunta Augusta. W roku powstania dekoracji Wielkiej
Sieni wydał dzieło swojego życia, traktat o tętnie Sphygmicae
artis... Nie zawiera ono już odniesień do astrologii, mimo że
jego autor szerzej zajmował się tą dziedziną w młodości.
Mając 21 lat opublikował on obszerny komentarz do astrologii
Lukiana z Samosaty, w którym wykazał znaczną erudycję
cytując stu innych autorów43.
44 H. BARYCZ, Gośki Kacper [w:] PSB, t. VIII, Wrocław—Kraków-
Warszawa 1959—1960, s. 349—350. Tenże sam autor wydal także raptu-
larz astrologiczny Goskiego z okresu jego pobytu w Padwie. Zob. H. BA-
RYCZ, Z zaścianka na Parnas, Kraków 1981, s. 358—361.
45 Luciani Samosatensis..., o.c. Zob. także: B. BUJDOWSKA, Józef
Jak się wydaje, Kacper Gośki mógł wywrzeć większy
wpływ na astrologiczny program dekoracji. Dość znamienny
jest fakt, że wśród elementów zdobiących sklepienie sieni
ratusza znajduje się kartusz z gmorkiem Goskiego, brak
jest natomiast gmorku Strusia46. Kacper Gośki pozostaje
więc najbardziej prawdopodobnym autorom ideowego pro-
gramu jednej z najpiękniejszych renesansowych dekoracji
sklepiennych w Polsce.
Warszawa
Struś z Poznania, Poznań 1968 (gdzie obszerna bibliografia) oraz M. MIKA,
Józef Strusiek i jego ród, „Kronika miasta Poznania” 1935, s. 150.
46 KOWALCZYK, Fasada ratusza poznańskiego..., o.c., s. 169—
170.
LES IDŃES ASTROLOGIQUES DE LA DŹCORATION DE LA YOUTE
DE L’HÓTEL DE YILLE DE POZNAŃ
La decoration de la vofite du Grand Vestibule de 1’hótol
de ville do Poznań (1555) se compose de deux parties, separees
1’une de 1’autre par des colonnes. Dans les deux on trouve
des caissons en formę d’octogones, de croix et d’hexagones
separes par des bandes a ornements entrelaces et disposes
d’une maniero symetriąue. Dans la partio sud de la salle
les caissons sont decores de representations des planótos et
de signes du zodiaque qui leur correspondent, de representa-
tions des animaux (elephant, rhicoceros, leopard, aigle, lion)
et des animaux fabuleux (griffon, pegase); il y a la aussi la
tete du Christ-Cosmocrator. Les caissons de la partie nord
sont remplis d'armoiries (Aigle polonais, ,,Pogoń” (Cavalier
monte) de Lituanie, Serpent des Sforza, armoiries complexes
do Habsbourg, armoiries polono-lituaniennes avec les lattres
SA et armoiries de la ville do Poznań) et de quatre scenes illus-
trant la vaillance (Samson dechirant un lion, Davicl luttant
contro Goliath, Marc Curtius so precipitant dans lo gouffre,
Hercule portant des oolonnes). La position Centrale de Mars
situó au millieu des caissons, sa liaison avec les animaux
,,martiaux” connus de leur force et de leur vailłance, et avec
la fable des scónos illustrant Fortitudo, vertu de Mars, permet
de supposor qu’il joue ici un role particulier. Conformóment
ń la tradition astrologique, Mars en tant que significateur
peut etre joint a de nombreux differonts objects. Copendant
vu 1© caractóre du batiment oh la decoration se trouve et la
presence des armoiries dynastiques et nationales, il est lo
plus probable que Mars y est montre commo significateur
astrologique do Cracovie et do la Petite Pologne c’est-ń-dire
de la province centrale, et par cela meme do l’etat polonais
entier. On trouve cotte roprósentation assez souvent dans
les calendries astrologiques de cette ópoque.
11 somble quo los concoptions astrologiques ont pu exercer
uno influence sur 1’ideologie du „sarmatismo”, ałors en train
de se former, qui essayait d’unir 1’etat polonais comprenant
differontes nations, et qui constituait la validation des predi-
lections „guorrióres” de sa classe privilegiee c’est-a-dire de
la chevalerie. Cepondant afin que Mars puisse devonir un
omblóme des „Sarmates”, ił a fallu le priyer des traits negatifs
pour leaquols dans les traites astrologiques il est considere
comme une planete aussi malógiquo quc Saturne. L’auteur
du programmo ideologique de la decoration, tres probable -
mont Kacper Gośki, eminent astrologue qui gagna meme uno
ronommee Internationale, et qui en 1555 fut le maire de Poz-
nań, y a proposó doux Solutions. La premiero, qui ronoue
avec le sujet de Fortuna et Virtus, populaire a l’epoquo de la
Ronaisanco, et avoc l’antique tradition stoicienno, invite
A maitriser les traits nógatifs de Mars h l’aide do la vortu.
Los scónos illustrant la vaillanco seraient un exemple de
1’influence „Ipurifióe” de cette planóte. La secondo solution
qui est pout-etro attestóe par la presence de Pegase et qui
somble slinspirer des opinions do Marsilio Ficino, encourago
a adoucir los influences negatiyos do Mars par 1’intormódiaire
de Fart. La presence du Pegase signale on plus lo motif do
l’elóvation aux astres commo rócompenso d’une vie yertueuse
ou des actions móritoires a la vie publiquo.
220