DOI issue:
Nr. 2-4
DOI article:Tuchołka-Włodarska, Barbara: Z badań nad sarkofagiem króla Zygmunta Augusta
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48711#0276
BARBARA TUCHOŁKA-WŁODARSKA
II. 1. Sarkofag Zygmunta Augusta, Krypta Grobów Królewskich w katedrze na Wawelu. Fot.
R. Petrajtis.
o równych ramionach pod spodem. Półksiężyc jest rytowany
skośną kratką, a rogi poziomymi kreskami. Monogram FVA
nie należy do żadnego z konwisarzy cechu gdańskiego, których
spis sporządzano sukcesywnie od roku 1659, i uzupełniano
wykazem od 1529 r.7. Przy obecnym stanie badań archi-
walnych można przypuścić, że monogramista FVA działał
poza cechem, zapowno pod protekcją króla i w jakiś czas
po jego śmierci wyjechał z Gdańska. O jego pochodzeniu
z Niderlandów, z prowincji, gdzie mówiono po holendersku,
mógłby świadczyć błąd, który popełnił rytując inskrypcję ła-
cińską odnoszącą się do alegorii wzroku8. Warto dodać, że
Franciszek Wolski po piętnastu latach zamawiał znów
w Gdańsku sarkofag, tym razem dla Stefana Batorego, u kon-
wisarza cechowego Daniela Gieselera I9.
Gotowy sarkofag późnym latem przewieziono Wisłą do
Warszawy10. Tu dopiero we wrześniu 1573 sprowadzono
z Tykocina zwłoki królewskie11. Uroczystości pogrzebowe
miały odbyć się w Krakowie przed koronacją nowego wład-
cy12. W opisach pogrzebu i notatkach o śmierci króla zwra-
cano uwagę na bogatą dekorację i gdańską proweniencję
sarkofagu. Stanisław Orzelski mówił o ołowianej trumnie
danej przez gdańszczan w podarku13, anonimowy kronikarz
podziwiał zaś la grossa laoorata eon sottil arte, eon belle figurę
intagliate14, w kronice elbląskiej pisano o zinnere herrliche
trunne15, natomiast proboszcz kościoła mariackiego w Gdańsku
Erich Bótticher obszernie informował, że zmarłemu królowi
wykonano za życia sarkofag z najlepszej cyny, z pięknymi
figurami, który ważył 7 cotnarów i 44 funty16.
7 WAP Gd. 300, G/1024.
8 Podwojenie samogłoski w wyrazie NO ON.
9 Uważano dotyczczas, na podstawie wyrytego gmerku z inicjałami
DG, za MAMUSZKĄ (Rzemiosło artystyczne w Gdańsku... o.c.), że twórcą
sarkofagu króla Stefana Batorego był Daniel Gieseler I lub Daniel Gie-
seler II. Atrybucję należy uściślić do osoby Daniela I (1532?—1600),
ponieważ Daniel II (1569—1623) został mistrzem konwisarskim, a więc
założył warsztat, osiem lat po śmierci króla w 1594 roku. Potomek Da-
niela I w czwartym pokoleniu — Salomon — wybił swoje punce (niedawno
odnalezione w trakcie prac konserwatorskich w PKZ w Warszawie) na
sarkofagach książąt de Croy z kościoła św. Jacka w Słupsku, por. B. TU-
CHOŁKA-WŁODARSKA, Daniel Gieseler 1 [w:] Słownik Biograficzny
Pomorza Nadwiślańskiego t. 2 (w druku).
10 od skuty ze Gdańska do Warszawy na której trunnę przywieziono...
fl. 6, por. Distributa... o.c.
11 Król Zygmunt August umarł w Knyszynie 7 VII 1572 roku. Ciało
jego przewieziono po roku do Tykocina, a w dniach od 10 do 16 września
1573 do Warszawy. Zob. Zapiski Litwina sługi i wychowańca Zygmunta
Augusta, ,/Biblioteka Ossolińskich”, t. 11, 1868, s. 277; — S. ORZELSKI,
Bezkrólewia ksiąg ośmioro... Przekład W. Spasowlcz, Petersburg 1856,
s. 7 i 200.
12 Henryk Walezy stanął w Poznaniu 27 1 1574, kondukt pogrzebowy
zaś wyruszył z Warszawy 30 I i stanął 4 II w Prądniku (ORZELSKI,
o.c., s. 200). Pogrzeb odbył się w Krakowie 12II (M. BIELSKI, Kronika
polska, Kraków 1597) lub 15 II (ORZELSKI, o.c.., s. 200).
13 ORZELSKI, o.c., s. 200.
14 Le pieiose essegcie... di Sigismondo Augusto re di Polonia, Venetia
po 22 IV 1574.
15 WAP Gd. III/255 s. 390.
16 BÓTTICHER, o.c., s. 161.
222
II. 1. Sarkofag Zygmunta Augusta, Krypta Grobów Królewskich w katedrze na Wawelu. Fot.
R. Petrajtis.
o równych ramionach pod spodem. Półksiężyc jest rytowany
skośną kratką, a rogi poziomymi kreskami. Monogram FVA
nie należy do żadnego z konwisarzy cechu gdańskiego, których
spis sporządzano sukcesywnie od roku 1659, i uzupełniano
wykazem od 1529 r.7. Przy obecnym stanie badań archi-
walnych można przypuścić, że monogramista FVA działał
poza cechem, zapowno pod protekcją króla i w jakiś czas
po jego śmierci wyjechał z Gdańska. O jego pochodzeniu
z Niderlandów, z prowincji, gdzie mówiono po holendersku,
mógłby świadczyć błąd, który popełnił rytując inskrypcję ła-
cińską odnoszącą się do alegorii wzroku8. Warto dodać, że
Franciszek Wolski po piętnastu latach zamawiał znów
w Gdańsku sarkofag, tym razem dla Stefana Batorego, u kon-
wisarza cechowego Daniela Gieselera I9.
Gotowy sarkofag późnym latem przewieziono Wisłą do
Warszawy10. Tu dopiero we wrześniu 1573 sprowadzono
z Tykocina zwłoki królewskie11. Uroczystości pogrzebowe
miały odbyć się w Krakowie przed koronacją nowego wład-
cy12. W opisach pogrzebu i notatkach o śmierci króla zwra-
cano uwagę na bogatą dekorację i gdańską proweniencję
sarkofagu. Stanisław Orzelski mówił o ołowianej trumnie
danej przez gdańszczan w podarku13, anonimowy kronikarz
podziwiał zaś la grossa laoorata eon sottil arte, eon belle figurę
intagliate14, w kronice elbląskiej pisano o zinnere herrliche
trunne15, natomiast proboszcz kościoła mariackiego w Gdańsku
Erich Bótticher obszernie informował, że zmarłemu królowi
wykonano za życia sarkofag z najlepszej cyny, z pięknymi
figurami, który ważył 7 cotnarów i 44 funty16.
7 WAP Gd. 300, G/1024.
8 Podwojenie samogłoski w wyrazie NO ON.
9 Uważano dotyczczas, na podstawie wyrytego gmerku z inicjałami
DG, za MAMUSZKĄ (Rzemiosło artystyczne w Gdańsku... o.c.), że twórcą
sarkofagu króla Stefana Batorego był Daniel Gieseler I lub Daniel Gie-
seler II. Atrybucję należy uściślić do osoby Daniela I (1532?—1600),
ponieważ Daniel II (1569—1623) został mistrzem konwisarskim, a więc
założył warsztat, osiem lat po śmierci króla w 1594 roku. Potomek Da-
niela I w czwartym pokoleniu — Salomon — wybił swoje punce (niedawno
odnalezione w trakcie prac konserwatorskich w PKZ w Warszawie) na
sarkofagach książąt de Croy z kościoła św. Jacka w Słupsku, por. B. TU-
CHOŁKA-WŁODARSKA, Daniel Gieseler 1 [w:] Słownik Biograficzny
Pomorza Nadwiślańskiego t. 2 (w druku).
10 od skuty ze Gdańska do Warszawy na której trunnę przywieziono...
fl. 6, por. Distributa... o.c.
11 Król Zygmunt August umarł w Knyszynie 7 VII 1572 roku. Ciało
jego przewieziono po roku do Tykocina, a w dniach od 10 do 16 września
1573 do Warszawy. Zob. Zapiski Litwina sługi i wychowańca Zygmunta
Augusta, ,/Biblioteka Ossolińskich”, t. 11, 1868, s. 277; — S. ORZELSKI,
Bezkrólewia ksiąg ośmioro... Przekład W. Spasowlcz, Petersburg 1856,
s. 7 i 200.
12 Henryk Walezy stanął w Poznaniu 27 1 1574, kondukt pogrzebowy
zaś wyruszył z Warszawy 30 I i stanął 4 II w Prądniku (ORZELSKI,
o.c., s. 200). Pogrzeb odbył się w Krakowie 12II (M. BIELSKI, Kronika
polska, Kraków 1597) lub 15 II (ORZELSKI, o.c.., s. 200).
13 ORZELSKI, o.c., s. 200.
14 Le pieiose essegcie... di Sigismondo Augusto re di Polonia, Venetia
po 22 IV 1574.
15 WAP Gd. III/255 s. 390.
16 BÓTTICHER, o.c., s. 161.
222