DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Kopania, Kamil: Słowo - obraz - teatr: uwagi na temat "Rozmyślań dominikańskich"
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49354#0015
Słowo - Obraz - Teatr. Uwagi na temat Rozmyślań dominikańskich
9
1. Jan z Limbourga, Wniebowstąpienie,
ok. 1403 r., Paryż, Bibliotheque Nationale de
France, Ms. lat. 166, fol. 14
poziomach połączonych schodami. Obok tego Rozmyślania zawierają szereg scen udra-
matyzowanych, dialogów oraz monologów [...]. Można tedy mniemać, że Rozmyślania są
wersją narracyjną widowiska pasyjnego albo Pasja była udramatyzowaniem Rozmyślań.
Ponieważ jednak obrazy były podstawą tekstu, należy przyjąć, że Pasja była podstawą
wersji narracyjnej"10.
84 miniatur. Patrz: Z. ROZANOW, Miniatury i iluminacje tekstu „Rozmyślań dominikańskich", [w:] „Rozmyśla-
nia... ", s. XVIII-XXXVIII. Autorka łączy pierwszego miniaturzystę z kręgiem wczesnego warsztatu Stanisława Samo-
strzelnika, drugiego z „rysunkowym" stylem iluminatorstwa krakowskiego, z zastrzeżeniem, iż twórca reprezentuje
„odosobniony jak dotąd przykład swoistej rodzimości, dramatycznej dynamiki i brutalności formy" [s. XXXVIII]. Na
temat miniatur Rozmyślań..., w kontekście ich wykonawców, wypowiada się również B. Miodońska. Miniaturzystę I
określa jako „Mistrza Ogrójca". Nie podejmuje wątku zależności miniaturzysty I od warsztatu Stanisława Samostrzelni-
ka, skupiając się na wpływach, jakie wywarły na artyście dokonania artystyczne Albrechta Diirera. Miniaturzystę II
określa Miodońska mianem „Mistrza Pasji", rozwijając szeroko zapoczątkowany przez Z. Rozanow wątek zależności
jego stylu od stylu iluminatorstwa krakowskiego 1. ćw. XVI w., ze szczególnym zwróceniem uwagi na „graficzny"
aspekt tworzonych przez artystę prac (Miodońska pisze, iż miniaturzysta II mieści się w ramach tzw. „maniery drzewo-
rytniczej"). Patrz: B. MIODOŃSKA, Małopolskie malarstwo książkowe, Warszawa 1993, s. 182-185, 189-192.
10 K. GÓRSKI, Analiza pisarska - metoda wydawnicza - zagadnienie autorstwa, [w:] „Rozmyślania ...", s. XIV.
Badacz ten zauważa, iż „większość kart rękopisu zawierających miniatury składa się z pergaminowej ramki, w którą
wlepiono prostokąt pergaminu z miniaturą", ale „umieszczone na odwrocie miniatur teksty były pisane niewątpliwie
dopiero po sklejeniu kart". Ibid., s. VI. Potwierdzeniem tej hipotezy jest fakt, iż na stronach: 20, 22, 28, 30, 32, 34, 44,
46, 48, 54, 56, 58, 60, 68, 74, 76, 78, 80, 82, 84, 86, 88, 90, 92, 98, 100, 102, 104, 108 [numeracje stron -za wydaniem
współczesnym] „ręka I zostawiła 'okienka' w tekście w miejscach, w których na znajdującej się na odwrocie miniaturze
przypadała twarz Chrystusa" (bądź, w przypadku strony 22, twarz Marii), co miało najprawdopodobniej wynikać z
obawy o możliwe zniekształcenie przez litery twarzy Zbawiciela. Ibid., s. VII, przyp. 2. Mając na uwadze powyższe
ustalenia, musimy jednak zdawać sobie sprawę z faktu, iż czym innym jest kolejność powstawania poszczególnych
składników kodeksu, czym innym zaś ich wzajemna zależność od siebie. Z faktu, iż miniatury powstały wcześniej, niż
napisany został tekst, nie musimy automatycznie wysnuwać wniosku, iż tekst powstał pod wpływem miniatur.
9
1. Jan z Limbourga, Wniebowstąpienie,
ok. 1403 r., Paryż, Bibliotheque Nationale de
France, Ms. lat. 166, fol. 14
poziomach połączonych schodami. Obok tego Rozmyślania zawierają szereg scen udra-
matyzowanych, dialogów oraz monologów [...]. Można tedy mniemać, że Rozmyślania są
wersją narracyjną widowiska pasyjnego albo Pasja była udramatyzowaniem Rozmyślań.
Ponieważ jednak obrazy były podstawą tekstu, należy przyjąć, że Pasja była podstawą
wersji narracyjnej"10.
84 miniatur. Patrz: Z. ROZANOW, Miniatury i iluminacje tekstu „Rozmyślań dominikańskich", [w:] „Rozmyśla-
nia... ", s. XVIII-XXXVIII. Autorka łączy pierwszego miniaturzystę z kręgiem wczesnego warsztatu Stanisława Samo-
strzelnika, drugiego z „rysunkowym" stylem iluminatorstwa krakowskiego, z zastrzeżeniem, iż twórca reprezentuje
„odosobniony jak dotąd przykład swoistej rodzimości, dramatycznej dynamiki i brutalności formy" [s. XXXVIII]. Na
temat miniatur Rozmyślań..., w kontekście ich wykonawców, wypowiada się również B. Miodońska. Miniaturzystę I
określa jako „Mistrza Ogrójca". Nie podejmuje wątku zależności miniaturzysty I od warsztatu Stanisława Samostrzelni-
ka, skupiając się na wpływach, jakie wywarły na artyście dokonania artystyczne Albrechta Diirera. Miniaturzystę II
określa Miodońska mianem „Mistrza Pasji", rozwijając szeroko zapoczątkowany przez Z. Rozanow wątek zależności
jego stylu od stylu iluminatorstwa krakowskiego 1. ćw. XVI w., ze szczególnym zwróceniem uwagi na „graficzny"
aspekt tworzonych przez artystę prac (Miodońska pisze, iż miniaturzysta II mieści się w ramach tzw. „maniery drzewo-
rytniczej"). Patrz: B. MIODOŃSKA, Małopolskie malarstwo książkowe, Warszawa 1993, s. 182-185, 189-192.
10 K. GÓRSKI, Analiza pisarska - metoda wydawnicza - zagadnienie autorstwa, [w:] „Rozmyślania ...", s. XIV.
Badacz ten zauważa, iż „większość kart rękopisu zawierających miniatury składa się z pergaminowej ramki, w którą
wlepiono prostokąt pergaminu z miniaturą", ale „umieszczone na odwrocie miniatur teksty były pisane niewątpliwie
dopiero po sklejeniu kart". Ibid., s. VI. Potwierdzeniem tej hipotezy jest fakt, iż na stronach: 20, 22, 28, 30, 32, 34, 44,
46, 48, 54, 56, 58, 60, 68, 74, 76, 78, 80, 82, 84, 86, 88, 90, 92, 98, 100, 102, 104, 108 [numeracje stron -za wydaniem
współczesnym] „ręka I zostawiła 'okienka' w tekście w miejscach, w których na znajdującej się na odwrocie miniaturze
przypadała twarz Chrystusa" (bądź, w przypadku strony 22, twarz Marii), co miało najprawdopodobniej wynikać z
obawy o możliwe zniekształcenie przez litery twarzy Zbawiciela. Ibid., s. VII, przyp. 2. Mając na uwadze powyższe
ustalenia, musimy jednak zdawać sobie sprawę z faktu, iż czym innym jest kolejność powstawania poszczególnych
składników kodeksu, czym innym zaś ich wzajemna zależność od siebie. Z faktu, iż miniatury powstały wcześniej, niż
napisany został tekst, nie musimy automatycznie wysnuwać wniosku, iż tekst powstał pod wpływem miniatur.