DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Polanowska, Jolanta: Helena Skirmunttowa, zapomniana rzeźbiarka XIX w.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49354#0128
122
Jolanta Polanowska
20. Helena Skirmunttowa, Szachy historyczne.
Poleszuk, 1864-1873, brąz
Pierwotne przeznaczenie Szachów polskich zaważyło na nadaniu im wyrazistego przesła-
nia ideowego. W zamyśle artystki, miały one „wyobrazić" najważniejsze wydarzenie w
dziejowej misji chrześcijańskiej Polski - zwycięstwo króla Jana III Sobieskiego nad Tur-
kami pod Wiedniem. Zdołała jednak wykończyć jedynie dwanaście gipsowych figurek z
partii polskiej i dziesięć - z partii tureckiej62. Brązowe odlewy z oryginałów, wykonane
pod kierunkiem J. Cesara w Wiedniu w 1873 r., zostały wycyzelowane już obcą ręką.
Dzięki staraniom kilku artystów, m. in. Juliusza Kossaka i Henryka Rodakowskiego63,
Szachy historyczne były wystawiane w kraju: w Krakowie w 1874 r. w TPSP, we Lwowie
w 1874/1875 w TPSP i w Warszawie w 1883 r. w TZSP. W 1883 r. w dwusetną rocznicę
Odsieczy Wiedeńskiej ukazały się osobne wydawnictwa z ich fotografiami; a w 1887 r. w
Warszawie opublikowano album - Skirmunttowa Hellena, Szachy polskie, z 21 fotogra-
fiami J. Kostki i Ludwika Mulerta64.
62 Gipsowe oryginały większości figurek zostały zniszczone w 1901 podczas pożaru pałacu Skirmunttów w Pińsku.
Wykonano kilka kompletów odlewów brązowych. Z nich zachowany w Dziale Rzemiosła Artystycznego w Muzeum
Narodowym w Krakowie liczy 32 figury, w tym 19 złoconych i 16 srebrzonych, oraz 3 figurki będące dubletami.
Ponadto do II wojny światowej były znanne dwa inne komplety: depozyt prywatny w Muzeum Wielkopolskim w Pozna-
niu, obecnie zaginiony, i w zbiorach prywatnych w Szemetowszczyźnie koło Wilna, zniszczony podczas wojny.
63 A. RYSZKIEWICZ, Henryk Rodakowski i jego otoczenie. Korespondencja artysty, Wrocław 1953.
64 Unikatowy egzemplarz w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Nie wiadomo, czy album ten jest identyczny z
wyminionym przez J. Sienkiewicza wydawnictwem Pamiątka dwóchsetletniej rocznicy odsieczy Wiednia 1683-1883,
fotografie wykonane przez J. Kostkę i Ludwika Mulerta, Warszawa, b.r.w. Według K. ESTREICHER, Bibliografia
polska XIX. stulecia. Lata 1881-1900, t. 4, Kraków 1916, s. 170, ukazała się też publikacja H. SKIRMUNTTOWA,
Szachy polskie: Wyprawa wiedeńska 1683, zawierająca litografię Maksymiliana Fajansa i 23 fotografie, Warszawa
1883, nie została one jednak odnaleziona.
Jolanta Polanowska
20. Helena Skirmunttowa, Szachy historyczne.
Poleszuk, 1864-1873, brąz
Pierwotne przeznaczenie Szachów polskich zaważyło na nadaniu im wyrazistego przesła-
nia ideowego. W zamyśle artystki, miały one „wyobrazić" najważniejsze wydarzenie w
dziejowej misji chrześcijańskiej Polski - zwycięstwo króla Jana III Sobieskiego nad Tur-
kami pod Wiedniem. Zdołała jednak wykończyć jedynie dwanaście gipsowych figurek z
partii polskiej i dziesięć - z partii tureckiej62. Brązowe odlewy z oryginałów, wykonane
pod kierunkiem J. Cesara w Wiedniu w 1873 r., zostały wycyzelowane już obcą ręką.
Dzięki staraniom kilku artystów, m. in. Juliusza Kossaka i Henryka Rodakowskiego63,
Szachy historyczne były wystawiane w kraju: w Krakowie w 1874 r. w TPSP, we Lwowie
w 1874/1875 w TPSP i w Warszawie w 1883 r. w TZSP. W 1883 r. w dwusetną rocznicę
Odsieczy Wiedeńskiej ukazały się osobne wydawnictwa z ich fotografiami; a w 1887 r. w
Warszawie opublikowano album - Skirmunttowa Hellena, Szachy polskie, z 21 fotogra-
fiami J. Kostki i Ludwika Mulerta64.
62 Gipsowe oryginały większości figurek zostały zniszczone w 1901 podczas pożaru pałacu Skirmunttów w Pińsku.
Wykonano kilka kompletów odlewów brązowych. Z nich zachowany w Dziale Rzemiosła Artystycznego w Muzeum
Narodowym w Krakowie liczy 32 figury, w tym 19 złoconych i 16 srebrzonych, oraz 3 figurki będące dubletami.
Ponadto do II wojny światowej były znanne dwa inne komplety: depozyt prywatny w Muzeum Wielkopolskim w Pozna-
niu, obecnie zaginiony, i w zbiorach prywatnych w Szemetowszczyźnie koło Wilna, zniszczony podczas wojny.
63 A. RYSZKIEWICZ, Henryk Rodakowski i jego otoczenie. Korespondencja artysty, Wrocław 1953.
64 Unikatowy egzemplarz w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Nie wiadomo, czy album ten jest identyczny z
wyminionym przez J. Sienkiewicza wydawnictwem Pamiątka dwóchsetletniej rocznicy odsieczy Wiednia 1683-1883,
fotografie wykonane przez J. Kostkę i Ludwika Mulerta, Warszawa, b.r.w. Według K. ESTREICHER, Bibliografia
polska XIX. stulecia. Lata 1881-1900, t. 4, Kraków 1916, s. 170, ukazała się też publikacja H. SKIRMUNTTOWA,
Szachy polskie: Wyprawa wiedeńska 1683, zawierająca litografię Maksymiliana Fajansa i 23 fotografie, Warszawa
1883, nie została one jednak odnaleziona.