DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Loffredo, Fernando: Un contributo alla biografia fiorentina di Santi Gucci: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35031#0038
UN CONTRIBUTO ALLA BIOGRAFIA FIORENTINA DI SANTI GUCCI
33
pozwalającego rozstrzygnąć ten problem, pozwolę sobie jednak wysunąć hipotezę, która
wydaje mi się możliwa do przyjęcia. W XVI w. nie wszyscy nosili nazwiska i powszech-
nie, zarówno we Florencji, jak i gdzie indziej, określano osoby patronimem lub przydom-
kiem. Nierzadko od nich właśnie wywodzą się nowożytne nazwiska. Mogło tak być także
w rozpatrywanym przez nas przypadku. Choć na pierwszy rzut oka nazwisko „Gucci" nie
wydaje się mieć związku z rodziną „della Camilla", to w wyniku ewolucji fonetycznej
zdrobnienia łacińskiej formy imienia dziadka Giovanniego di Niccoló - Arrigo mogło
przejść do formy „Gucci" (Arrigo - Arriguccio - Guccio - Gucci). Można więc przyjąć,
że Ałessandro i Matteo Gucci byli rzeczywiście krewnymi, kuzynami lub nawet braćmi
Giovanniego, a Arrigo - ich wspólnym przodkiem. Wydaje się więc wielce prawdopodob-
ne, że ich patronim przekształcił się w Polsce w rzeczywiste nazwisko i że dlatego właśnie
dwaj artyści bezzwłocznie włączyli do swojej krakowskiej pracowni młodego potomka
rodu. Santi, czy to kierując się względami pokrewieństwa, czy też licząc, że dobrze znane
nad Wisłą nazwisko „Gucci" będzie gwarancją prestiżu, przyjął je jako związane z profe-
sją. W tym samym czasie we Florencji Francesco podpisywał swoje dzieła nowym i zlaty-
nizowanym nazwiskiem „Camilliani", wywodzącym się od przydomka „della Camilla"*-.
Rodzina Giovanniego di Niccoló należała do popo/o San Pier Maggiore, czyłi miesz-
kała na terytorium parafii kościoła pod tym wezwaniem, w dzielnicy San Giovanni. Ze
spisu ludności Florencji z 1552 r„ do dziś nie wydanego, wynika, iż tnaasPro G/owz/m/ <J/
XZc[ol]ó mieszkał przy Fm e/G/ez CtYzce/tżz owgro <JG 7?oyez/*zcG oraz że jego
rodzina (/ztoco - dym w znaczeniu gospodarstwo/dom) składała się z siedmiu mężczyzn
i trzech kobiet; służby nie odnotowano. DgczGez GzYzti&tcezA? z 1561 potwierdza to samo
miejsce zamieszkania'"*. Można przypuszczać, że Giovanni mieszkał na stałe i może na-
wet miał warsztat przy Via della Crocetta, dzisiejszej Via Laura, w pobliżu kościoła Santis-
sima AnnunziataV D<wcn'V<wm <JGG Zwcc/zg e/G/ez GzGz <? .sPet/O <Jz /'mmc
7Ó62 wskazuje, że w tym czasie rodzina, której seniorem był G/cvmm/ <Jz Wccc/c <2'Arrigc
^ Należy uściślić, że geneza nowożytnych nazwisk jest procesem wyjątkowo skomplikowanym i najczęściej niezależ-
nym od woli zainteresowanych. Camilliani był głównym twórcą znakomitej fontanny P/*etonJ z Palermo, pierwotnie
zaprojektowanej do florenckiego ogrodu don Luigiego de Toledo, brata księżnej Eleonory. Już w latach pięćdziesiątych
Francesco sygnował statuę JLrftwwo z tej fontanny inskrypcją: OPUS FRANC CAMILANł FLORENTINO 1554.
Bibliografia dotycząca tego rzeźbiarza jest bardzo skąpa. Wzmiankę o nim zamieścili: Giorgio VASAR1 (Pe Ute Je p/ń
ecce/ZenJ pittori, ycM/tori 6 arc/zJett/, nelle redazioni del 1550 e del 1568, testo a cura di Rosanna BETTARINI, com-
mento secolare a cura di Paola BAROCCHł. Firenze, S.P.E.S, t. VI, 1987, s. 248) oraz Adolfo VENTURł (&on'a
Je//Grze Ja/iema, Milano, Hoepli, t. X, część H, 1936, s. 530-545). Biogram artysty opublikował Walther BłEHL
(„Camilliani Francesco" [w:] NZ/egeaie/nes' PeUPcw Jer PZ/Je/iJen ATAyJer, red. Ulrich THIEME i Felix BECKER,
t.V, Leipzig 1911, s. 439-440). Wprawdzie istnieje także biogram autorstwa Francesca NEGRI ARNOLD1 (D/z/oaar/o...),
lecz ma on ograniczony walor kiytyczny i jest dość powierzchowny, co sugerują błędy w transkrypcji i formułowanie
słabo ugruntowanych hipotez. Na temat losów fontanny powstała natomiast monografia Sahatore PEDONE,Pa Pcata-
aa Pretoria a Pa/er/no, Palermo 1986, Giada, wyczerpująca, lecz niezbyt skrupulatna pod względem warsztatu
naukowego.
Archivio di Stato di Firenze (cyt. dalej ASF), MAce//aaea ńPeJ/cea, 314, k. 162 verso (159 verso według starej
numeracji). Drugi egzemplarz spisu z 25 lutego 1552 (według rachuby florenckiej 1551) przechowuje Biblioteca Nazio-
nale Centrale we Florencji (PonJo Aaziona/e, ms 11.1.120). Ów spis odnośnie do każdego dymu podaje imię seniora
rodziny, liczbę jej męskich i żeńskich członków oraz liczebność służby obu płci. Więcej o spisie ludności zob. Piętro
BATTARA, Po popo/az/one Ji Pirenze a//a meta Je/ U00, Firenze 1935, Rinascimento del Libro.
'4 „Ulica della Crocetta, parafia San Pier Maggiore, Giovanni di Niccoló d'Arrigo, snycerz, mieszka w domu przylega-
jącym do własności [?] Lazzero di Andrea Cechini". ASF, P)ect/??a GAmJMca/e (rok 1561), 3783, k. 125 v, nr 1940.
Obecna Via Laura, równoległa do bardziej znanej Via della Colonna, była wymieniana jako Via del Rosario lub Via
della Crocetta co najmniej do końca 1731 r. Por. NraJar/o Vor/co e a/7uwJt.sWa Jno Je/ Co/mme J/ P/renze, wyd. 3., red.
Piero FIORELLI, Maria YENTURI, t. 1-3, Firenze 2004, Edizioni Polistampa, t. 1, s. 248.
33
pozwalającego rozstrzygnąć ten problem, pozwolę sobie jednak wysunąć hipotezę, która
wydaje mi się możliwa do przyjęcia. W XVI w. nie wszyscy nosili nazwiska i powszech-
nie, zarówno we Florencji, jak i gdzie indziej, określano osoby patronimem lub przydom-
kiem. Nierzadko od nich właśnie wywodzą się nowożytne nazwiska. Mogło tak być także
w rozpatrywanym przez nas przypadku. Choć na pierwszy rzut oka nazwisko „Gucci" nie
wydaje się mieć związku z rodziną „della Camilla", to w wyniku ewolucji fonetycznej
zdrobnienia łacińskiej formy imienia dziadka Giovanniego di Niccoló - Arrigo mogło
przejść do formy „Gucci" (Arrigo - Arriguccio - Guccio - Gucci). Można więc przyjąć,
że Ałessandro i Matteo Gucci byli rzeczywiście krewnymi, kuzynami lub nawet braćmi
Giovanniego, a Arrigo - ich wspólnym przodkiem. Wydaje się więc wielce prawdopodob-
ne, że ich patronim przekształcił się w Polsce w rzeczywiste nazwisko i że dlatego właśnie
dwaj artyści bezzwłocznie włączyli do swojej krakowskiej pracowni młodego potomka
rodu. Santi, czy to kierując się względami pokrewieństwa, czy też licząc, że dobrze znane
nad Wisłą nazwisko „Gucci" będzie gwarancją prestiżu, przyjął je jako związane z profe-
sją. W tym samym czasie we Florencji Francesco podpisywał swoje dzieła nowym i zlaty-
nizowanym nazwiskiem „Camilliani", wywodzącym się od przydomka „della Camilla"*-.
Rodzina Giovanniego di Niccoló należała do popo/o San Pier Maggiore, czyłi miesz-
kała na terytorium parafii kościoła pod tym wezwaniem, w dzielnicy San Giovanni. Ze
spisu ludności Florencji z 1552 r„ do dziś nie wydanego, wynika, iż tnaasPro G/owz/m/ <J/
XZc[ol]ó mieszkał przy Fm e/G/ez CtYzce/tżz owgro <JG 7?oyez/*zcG oraz że jego
rodzina (/ztoco - dym w znaczeniu gospodarstwo/dom) składała się z siedmiu mężczyzn
i trzech kobiet; służby nie odnotowano. DgczGez GzYzti&tcezA? z 1561 potwierdza to samo
miejsce zamieszkania'"*. Można przypuszczać, że Giovanni mieszkał na stałe i może na-
wet miał warsztat przy Via della Crocetta, dzisiejszej Via Laura, w pobliżu kościoła Santis-
sima AnnunziataV D<wcn'V<wm <JGG Zwcc/zg e/G/ez GzGz <? .sPet/O <Jz /'mmc
7Ó62 wskazuje, że w tym czasie rodzina, której seniorem był G/cvmm/ <Jz Wccc/c <2'Arrigc
^ Należy uściślić, że geneza nowożytnych nazwisk jest procesem wyjątkowo skomplikowanym i najczęściej niezależ-
nym od woli zainteresowanych. Camilliani był głównym twórcą znakomitej fontanny P/*etonJ z Palermo, pierwotnie
zaprojektowanej do florenckiego ogrodu don Luigiego de Toledo, brata księżnej Eleonory. Już w latach pięćdziesiątych
Francesco sygnował statuę JLrftwwo z tej fontanny inskrypcją: OPUS FRANC CAMILANł FLORENTINO 1554.
Bibliografia dotycząca tego rzeźbiarza jest bardzo skąpa. Wzmiankę o nim zamieścili: Giorgio VASAR1 (Pe Ute Je p/ń
ecce/ZenJ pittori, ycM/tori 6 arc/zJett/, nelle redazioni del 1550 e del 1568, testo a cura di Rosanna BETTARINI, com-
mento secolare a cura di Paola BAROCCHł. Firenze, S.P.E.S, t. VI, 1987, s. 248) oraz Adolfo VENTURł (&on'a
Je//Grze Ja/iema, Milano, Hoepli, t. X, część H, 1936, s. 530-545). Biogram artysty opublikował Walther BłEHL
(„Camilliani Francesco" [w:] NZ/egeaie/nes' PeUPcw Jer PZ/Je/iJen ATAyJer, red. Ulrich THIEME i Felix BECKER,
t.V, Leipzig 1911, s. 439-440). Wprawdzie istnieje także biogram autorstwa Francesca NEGRI ARNOLD1 (D/z/oaar/o...),
lecz ma on ograniczony walor kiytyczny i jest dość powierzchowny, co sugerują błędy w transkrypcji i formułowanie
słabo ugruntowanych hipotez. Na temat losów fontanny powstała natomiast monografia Sahatore PEDONE,Pa Pcata-
aa Pretoria a Pa/er/no, Palermo 1986, Giada, wyczerpująca, lecz niezbyt skrupulatna pod względem warsztatu
naukowego.
Archivio di Stato di Firenze (cyt. dalej ASF), MAce//aaea ńPeJ/cea, 314, k. 162 verso (159 verso według starej
numeracji). Drugi egzemplarz spisu z 25 lutego 1552 (według rachuby florenckiej 1551) przechowuje Biblioteca Nazio-
nale Centrale we Florencji (PonJo Aaziona/e, ms 11.1.120). Ów spis odnośnie do każdego dymu podaje imię seniora
rodziny, liczbę jej męskich i żeńskich członków oraz liczebność służby obu płci. Więcej o spisie ludności zob. Piętro
BATTARA, Po popo/az/one Ji Pirenze a//a meta Je/ U00, Firenze 1935, Rinascimento del Libro.
'4 „Ulica della Crocetta, parafia San Pier Maggiore, Giovanni di Niccoló d'Arrigo, snycerz, mieszka w domu przylega-
jącym do własności [?] Lazzero di Andrea Cechini". ASF, P)ect/??a GAmJMca/e (rok 1561), 3783, k. 125 v, nr 1940.
Obecna Via Laura, równoległa do bardziej znanej Via della Colonna, była wymieniana jako Via del Rosario lub Via
della Crocetta co najmniej do końca 1731 r. Por. NraJar/o Vor/co e a/7uwJt.sWa Jno Je/ Co/mme J/ P/renze, wyd. 3., red.
Piero FIORELLI, Maria YENTURI, t. 1-3, Firenze 2004, Edizioni Polistampa, t. 1, s. 248.