DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Jurkowlaniec, Tadeusz: Małpa, lew i paralityk: kilka uwag o dekoracji rzeźbiarskiej prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0018
12
TADEUSZ JURKOWLANIEC
7. AYażów,
łofc/o/r/ ATr/r/r/cC/ego.
Zw07^7/Ż 0^77<2 /ióF/.
Fo/. ThńcM^z J^rłow/an/ec
fZOOP)
ópńmHo - posągu chłopca wyciągającego cierń z lewej lub (rzadziej) z prawej stopy.
Włączenie postaci małopolskiej do tego tematu budzi podobne wątpliwości, co określenie
mianem posągu w niszy na elewacji w Wiedniu*^. Rzeźba
w portyku katedry wiedeńskiej utraciła uniesioną stopę i jeszcze większe (w porównaniu
z krakowską) fragmenty rąk, a więc partie o znaczeniu pierwszorzędnym dla ikonogra-
ficznego rozpoznania przedstawienia. Mimo to figura austriacka jest wciąż zaliczana do
omawianego tematu-^, chociaż już blisko 80 iat temu Hans Tietze przypominał, że na
początku XVIII stulecia była ona odnotowana jako „Steinmetzjunge"^.
Przyporządkowanie gatunkowe istoty wyobrażonej w Krakowie - wobec zmian faktu-
ry i częściowo formy rzeźby - nie jest sprawą prostą; jakie bowiem cechy roztrzygałyby
o uznaniu postaci za wizerunek człowieka, jakie zaś - za podobiznę małpy? Prawdopo-
dobnie jest to przedstawienie symboliczne lub alegoryczne, które warunkowo warto roz-
patrzyć w ramach tematu ópmuHo. William Sebastian Heckscher wyodrębil cztery
średniowieczne warianty ikonograficzne a mianowicie przedstawie-
nia: chorego, głupca (Marculfusa), małpy symbolizującej Luxurię oraz idola^. Ich wspól-
ną cechą są negatywne treści, unaoczniające - jak podkreślał Gunter Schweikhart -
^ Marlene STRAUSS-ZYKAN, „Das Riesentor und der Westbau von St. Stephan. Stand der Forschung" [w:] Friedrich
DAHM (Hg.), Dny 7?/eye?Ro/i HrcMo/ogie - 7?<3M- nn<7 WM77Vgey<r/n'c/7fe - 7VatMrwMyenycAq//en - TsYytmnherMig (7995-
79%), (Ósterreichische Akademie der Wissenschaften, Veróffentlichungen der Kommission fur Kunstgeschichte,
8; Der Wiener Stephansdom. Forschungen und Materiaiien, 1), Wien 2008, s. 26 i przyp. 48, 49.
Rita AMED1CK, „Dornauszieher. Bukoiische und dionysische Gestaiten zwischen Antike und Mittelalter", T7<3/ÓMr-
/iń-TfnnytwAygnycAo/i' 32, 2005, s. 42 i przyp. 37.
Hans TIETZE, GeycA/cAte nn<7 ReycAre//)7n7g &y &epA<3ny<7omey m 04W?, Wien 1931, (Ósterreichische Kunsttopo-
graphie) Bd. 23, s. 121, 123, il. 76 na s. 122. Obecnie postać jest określana jako wyobrażenie sędziego.
^ William S. HECKSCHER, „Dornauszieher" [w:] Re<?//ex/ło77 znr DeMAc/?e77 WMnytgeycA/c/zte, Bd IV Dma/rr/e/ie -
N/e, beg. von Otto SCHMITT, hg. von Ernst GALL und Ludwig Heinrich HEYDENREICH, Stuttgart 1955-1958,
szp. 289-294.
TADEUSZ JURKOWLANIEC
7. AYażów,
łofc/o/r/ ATr/r/r/cC/ego.
Zw07^7/Ż 0^77<2 /ióF/.
Fo/. ThńcM^z J^rłow/an/ec
fZOOP)
ópńmHo - posągu chłopca wyciągającego cierń z lewej lub (rzadziej) z prawej stopy.
Włączenie postaci małopolskiej do tego tematu budzi podobne wątpliwości, co określenie
mianem posągu w niszy na elewacji w Wiedniu*^. Rzeźba
w portyku katedry wiedeńskiej utraciła uniesioną stopę i jeszcze większe (w porównaniu
z krakowską) fragmenty rąk, a więc partie o znaczeniu pierwszorzędnym dla ikonogra-
ficznego rozpoznania przedstawienia. Mimo to figura austriacka jest wciąż zaliczana do
omawianego tematu-^, chociaż już blisko 80 iat temu Hans Tietze przypominał, że na
początku XVIII stulecia była ona odnotowana jako „Steinmetzjunge"^.
Przyporządkowanie gatunkowe istoty wyobrażonej w Krakowie - wobec zmian faktu-
ry i częściowo formy rzeźby - nie jest sprawą prostą; jakie bowiem cechy roztrzygałyby
o uznaniu postaci za wizerunek człowieka, jakie zaś - za podobiznę małpy? Prawdopo-
dobnie jest to przedstawienie symboliczne lub alegoryczne, które warunkowo warto roz-
patrzyć w ramach tematu ópmuHo. William Sebastian Heckscher wyodrębil cztery
średniowieczne warianty ikonograficzne a mianowicie przedstawie-
nia: chorego, głupca (Marculfusa), małpy symbolizującej Luxurię oraz idola^. Ich wspól-
ną cechą są negatywne treści, unaoczniające - jak podkreślał Gunter Schweikhart -
^ Marlene STRAUSS-ZYKAN, „Das Riesentor und der Westbau von St. Stephan. Stand der Forschung" [w:] Friedrich
DAHM (Hg.), Dny 7?/eye?Ro/i HrcMo/ogie - 7?<3M- nn<7 WM77Vgey<r/n'c/7fe - 7VatMrwMyenycAq//en - TsYytmnherMig (7995-
79%), (Ósterreichische Akademie der Wissenschaften, Veróffentlichungen der Kommission fur Kunstgeschichte,
8; Der Wiener Stephansdom. Forschungen und Materiaiien, 1), Wien 2008, s. 26 i przyp. 48, 49.
Rita AMED1CK, „Dornauszieher. Bukoiische und dionysische Gestaiten zwischen Antike und Mittelalter", T7<3/ÓMr-
/iń-TfnnytwAygnycAo/i' 32, 2005, s. 42 i przyp. 37.
Hans TIETZE, GeycA/cAte nn<7 ReycAre//)7n7g &y &epA<3ny<7omey m 04W?, Wien 1931, (Ósterreichische Kunsttopo-
graphie) Bd. 23, s. 121, 123, il. 76 na s. 122. Obecnie postać jest określana jako wyobrażenie sędziego.
^ William S. HECKSCHER, „Dornauszieher" [w:] Re<?//ex/ło77 znr DeMAc/?e77 WMnytgeycA/c/zte, Bd IV Dma/rr/e/ie -
N/e, beg. von Otto SCHMITT, hg. von Ernst GALL und Ludwig Heinrich HEYDENREICH, Stuttgart 1955-1958,
szp. 289-294.