DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Jurkowlaniec, Tadeusz: Małpa, lew i paralityk: kilka uwag o dekoracji rzeźbiarskiej prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0020
14
TADEUSZ JuRKOWLANIEC
9. Kraków /jruzPzYenTw AY).ś('7oG
Manackfego. ZworYr/k ok/7a /7V.4/.
Fof. 7hńeMAz Kr/WowJa/rfec (2ÓÓ9)
W postaci krakowskiej zwraca uwagę brak jej zainteresowania uniesioną stopą, tak jak
w przypadku iEpcf^a/ącegc cmró na kapitelu kolumny w korpusie kościoła (około 1200-
1230) w Tingstade na Gotlandii^. Może w ten sposób w Krakowie ukazano nieświado-
mego swojej sytuacji grzesznika, który ma szansę na łaskę zbawienia, ale musi wpierw
rozeznać (może z pomocą biskupa trzymającego otwartą książkę - figurka w szczycie
okna S.3; il. 1,4), a następnie pokonać złe skłonności prowadzące do występków, których
alegorie wykuto na co najmniej pięciu kroksztynach korony południowej ściany chóru
(S.l.a; S.2.a i b; S.3.a i b; il. 1, 6)^. Chwalebne i godne naśladowania przykłady chrześci-
jańskich postaw mamy w sąsiednich kluczach (S.2 - św. Krzysztof; il. 1, 5) i (S.l - św.
Katarzyna Aleksandryjska; il. 1-2). W kolejnych oknach wizja odkupienia za pośrednic-
twem Matki Zbawiciela, patronki fary (SE - figurka Marii z Dzieciątkiem w otoczeniu
muzykujących aniołów; il. 1, 7) osiąga pełnię w dekoracji okna wschodniego (E - głowa
Chrystusa w nimbie krzyżowym, adorowana przez anioły; il. 1, 8).
Przeciwieństwem nagiego, łysego, siedzącego w wyszukanej pozie (S.4; il. 1,3, 13)
jest zlokalizowana symetrycznie długowłosa, skulona w przysiadzie postać w sukni do
kolan (N.4; il. 1, 9, 15), rozciągająca sobie usta palcami obu rąk (prawe przedramię wraz
z dłonią odłamane); pod jej stopami wykuto dwa zeschłe liście dębu ((ŻMarcMs*). Rzeźby
obu istot o dużych głowach wyszły zapewne spod jednego „żelaza" i odznaczają się po-
dobnym zachwianiem proporcji. Zdaniem Gutowskiego, w szczycie okna (N.4) wyobra-
żono diabła w pozie defekacji^. Natomiast Węcławowicz przyjął zaproponowane przez
^ Ibid., s. 258; Fig. I na s. 246.
^ Alegoriami przywar są postacie jezdne na pięciu wspornikach korony ściany południowej: S.la - niezachowana;
S.2.b - S.2.a - ZwmYm aibo /ra; S.3.b - jako TWA /M AysYWe/eWe; S.3.a - ZMXM7iW (?). Kwestią
otwartą jest identyfikacja postaci na pozostałych wspornikach, np. zakonnik (S.ł.b) był interpretowany jako „uosobie-
nie MeyLkcAcf, aibo Zaz&oyct (TrwWm) [...] ZawAc;'" - WALCZAK Wzeź<G m*cW2ełf07??'cz776!..., (jak przyp. 3), s. 203.
^ GUTOWSKI, op. cit., (jak przyp. 18), s. 103, il. 42. Zob. też: GADOMSKI, a7"c/77Yełfo777'cz77<7..., (jak przyp. 8),
t. I, s. 59, iiO-111.
TADEUSZ JuRKOWLANIEC
9. Kraków /jruzPzYenTw AY).ś('7oG
Manackfego. ZworYr/k ok/7a /7V.4/.
Fof. 7hńeMAz Kr/WowJa/rfec (2ÓÓ9)
W postaci krakowskiej zwraca uwagę brak jej zainteresowania uniesioną stopą, tak jak
w przypadku iEpcf^a/ącegc cmró na kapitelu kolumny w korpusie kościoła (około 1200-
1230) w Tingstade na Gotlandii^. Może w ten sposób w Krakowie ukazano nieświado-
mego swojej sytuacji grzesznika, który ma szansę na łaskę zbawienia, ale musi wpierw
rozeznać (może z pomocą biskupa trzymającego otwartą książkę - figurka w szczycie
okna S.3; il. 1,4), a następnie pokonać złe skłonności prowadzące do występków, których
alegorie wykuto na co najmniej pięciu kroksztynach korony południowej ściany chóru
(S.l.a; S.2.a i b; S.3.a i b; il. 1, 6)^. Chwalebne i godne naśladowania przykłady chrześci-
jańskich postaw mamy w sąsiednich kluczach (S.2 - św. Krzysztof; il. 1, 5) i (S.l - św.
Katarzyna Aleksandryjska; il. 1-2). W kolejnych oknach wizja odkupienia za pośrednic-
twem Matki Zbawiciela, patronki fary (SE - figurka Marii z Dzieciątkiem w otoczeniu
muzykujących aniołów; il. 1, 7) osiąga pełnię w dekoracji okna wschodniego (E - głowa
Chrystusa w nimbie krzyżowym, adorowana przez anioły; il. 1, 8).
Przeciwieństwem nagiego, łysego, siedzącego w wyszukanej pozie (S.4; il. 1,3, 13)
jest zlokalizowana symetrycznie długowłosa, skulona w przysiadzie postać w sukni do
kolan (N.4; il. 1, 9, 15), rozciągająca sobie usta palcami obu rąk (prawe przedramię wraz
z dłonią odłamane); pod jej stopami wykuto dwa zeschłe liście dębu ((ŻMarcMs*). Rzeźby
obu istot o dużych głowach wyszły zapewne spod jednego „żelaza" i odznaczają się po-
dobnym zachwianiem proporcji. Zdaniem Gutowskiego, w szczycie okna (N.4) wyobra-
żono diabła w pozie defekacji^. Natomiast Węcławowicz przyjął zaproponowane przez
^ Ibid., s. 258; Fig. I na s. 246.
^ Alegoriami przywar są postacie jezdne na pięciu wspornikach korony ściany południowej: S.la - niezachowana;
S.2.b - S.2.a - ZwmYm aibo /ra; S.3.b - jako TWA /M AysYWe/eWe; S.3.a - ZMXM7iW (?). Kwestią
otwartą jest identyfikacja postaci na pozostałych wspornikach, np. zakonnik (S.ł.b) był interpretowany jako „uosobie-
nie MeyLkcAcf, aibo Zaz&oyct (TrwWm) [...] ZawAc;'" - WALCZAK Wzeź<G m*cW2ełf07??'cz776!..., (jak przyp. 3), s. 203.
^ GUTOWSKI, op. cit., (jak przyp. 18), s. 103, il. 42. Zob. też: GADOMSKI, a7"c/77Yełfo777'cz77<7..., (jak przyp. 8),
t. I, s. 59, iiO-111.