DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Karpowicz, Mariusz: O niektórych figurach w polskich nagrobkach XVI-XVII w.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0051
O NIEKTÓRYCH FIGURACH W POLSKICH NAGROBKACH XVI-XVII W.
45
Łnńńń, bernu/rów'. Gero/awo
rycerza, g/owa. Aof. M Aarpowicz
/P. Pczrcr, katedra, GCCO/u W O CaraTUS/, pńZa
Jrze/ń Górłz, g/owa. For IŁ GórsŁz
układzie ciała Tęczyński głowę ma tradycyjnie podpartą ręką i oczy zamknięte - śpi. By
mu ten sen umilić podłożył Canavesi pod głowę i pod łokieć kamienną poduszkę, która się
odpowiednio ugina pod łokciem, rękojeścią miecza, głową. Natomiast rycerz lubelski
oczy ma otwarte, czuwa, a ręką trzyma miecz. Ma jednak pozostawioną poduszkę pod
głową i łokciem. Dosyć to dziwnie i mało realnie wygląda. Wszystkie pozostałe figury
rycerskie Gerołama, poza stojącą w Czchowie, powtarzają układ i stan czuwania lubelski,
żaden jednak już tej poduszki pod głową nie posiada. Rzecz się daje wytłumaczyć w ten
sposób, że płyta lubelska powstała bezpośrednio po Janie Tęczyńskim z Książa, powtarza
zbroję, szyszak i poduszkę. Dopiero w następnych realizacjach zrozumiał Canavesi, że
owa poduszka, przy figurze czuwającej, jest zbędnym anachronizmem.
Jeśli kogoś wymienione wyżej identyczności nie przekonały, a spostrzegł różnicę opra-
cowania zarostu między płytą lubelską i właściwie wszystkimi innymi nagrobkami Gero-
łama, to musimy mu wskazać figurę św. Mikołaja z nagrobka biskupa Dzierzgowskiego
w Gnieźnie (zm. 1554), którą to figurę wykonał Canavesk *. Ma ona zarost tak zmierzwio-
ny i identycznie opracowany, co na płycie lubelskiej. Umiał zatem mistrz Gerolamo po-
sługiwać się kilkoma wersjami zarostu. Z kolei ornament przypominający fale morskie,
który pokrywa górną listwę płyty lubelskiej, pochodzenia zresztą jeszcze antycznego grec-
kiego, jest rutynowym ornamentem Gerołama. Towarzyszy np. nagrobkowi biskupa Prze-
rębskiego w Łowiczu, figurom obu pań z Książa, a nawet dziełu głównemu, najstaranniej
opracowanemu - figurze Andrzeja Górki w nagrobku poznańskim.
Kiedy się patrzy na te trzy płyty - Tęczyńskiego z Książa, lubelską i Andrzeja Górki,
nieodparcie wychodzi na jaw, że jest to autorska sekwencja, że Gerolamo doskonalił
warsztatowo i wzmagał efekt swych produktów. Górka jest szczególnie imponujący z su-
perrealistycznym odtworzeniem zbroi, z portetem zgoła innego, jeszcze efektowniejszego
^ KOZAKIEW1CZOWA, op. cit., il. 152; MARKHAM SCHULZ, op. cit., ii. 151-152.
45
Łnńńń, bernu/rów'. Gero/awo
rycerza, g/owa. Aof. M Aarpowicz
/P. Pczrcr, katedra, GCCO/u W O CaraTUS/, pńZa
Jrze/ń Górłz, g/owa. For IŁ GórsŁz
układzie ciała Tęczyński głowę ma tradycyjnie podpartą ręką i oczy zamknięte - śpi. By
mu ten sen umilić podłożył Canavesi pod głowę i pod łokieć kamienną poduszkę, która się
odpowiednio ugina pod łokciem, rękojeścią miecza, głową. Natomiast rycerz lubelski
oczy ma otwarte, czuwa, a ręką trzyma miecz. Ma jednak pozostawioną poduszkę pod
głową i łokciem. Dosyć to dziwnie i mało realnie wygląda. Wszystkie pozostałe figury
rycerskie Gerołama, poza stojącą w Czchowie, powtarzają układ i stan czuwania lubelski,
żaden jednak już tej poduszki pod głową nie posiada. Rzecz się daje wytłumaczyć w ten
sposób, że płyta lubelska powstała bezpośrednio po Janie Tęczyńskim z Książa, powtarza
zbroję, szyszak i poduszkę. Dopiero w następnych realizacjach zrozumiał Canavesi, że
owa poduszka, przy figurze czuwającej, jest zbędnym anachronizmem.
Jeśli kogoś wymienione wyżej identyczności nie przekonały, a spostrzegł różnicę opra-
cowania zarostu między płytą lubelską i właściwie wszystkimi innymi nagrobkami Gero-
łama, to musimy mu wskazać figurę św. Mikołaja z nagrobka biskupa Dzierzgowskiego
w Gnieźnie (zm. 1554), którą to figurę wykonał Canavesk *. Ma ona zarost tak zmierzwio-
ny i identycznie opracowany, co na płycie lubelskiej. Umiał zatem mistrz Gerolamo po-
sługiwać się kilkoma wersjami zarostu. Z kolei ornament przypominający fale morskie,
który pokrywa górną listwę płyty lubelskiej, pochodzenia zresztą jeszcze antycznego grec-
kiego, jest rutynowym ornamentem Gerołama. Towarzyszy np. nagrobkowi biskupa Prze-
rębskiego w Łowiczu, figurom obu pań z Książa, a nawet dziełu głównemu, najstaranniej
opracowanemu - figurze Andrzeja Górki w nagrobku poznańskim.
Kiedy się patrzy na te trzy płyty - Tęczyńskiego z Książa, lubelską i Andrzeja Górki,
nieodparcie wychodzi na jaw, że jest to autorska sekwencja, że Gerolamo doskonalił
warsztatowo i wzmagał efekt swych produktów. Górka jest szczególnie imponujący z su-
perrealistycznym odtworzeniem zbroi, z portetem zgoła innego, jeszcze efektowniejszego
^ KOZAKIEW1CZOWA, op. cit., il. 152; MARKHAM SCHULZ, op. cit., ii. 151-152.