DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Skibiński, Franciszek: Warsztat Willema van den Blocke w świetle akt gdańskiego cechu murarzy, kamieniarzy i rzeźbiarzy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0097
WARSZTAT WlLLEMA VAN DEN BLOCKE W ŚWIETLE AKT GDAŃSKIEGO CECHU
91
materiały, dotyczące tej ostatniej nie pozwalają na szczegółowe oszacowanie liczby pra-
cowników warsztatu, ani zachodzących w nim przemian^. Wiemy tylko o szeregu wywo-
dzących się zeń artystów, których związek z mistrzem jest często trudny do
jednoznacznego określenia. Wśród uczniów bądź współpracowników osiadłego w An-
twerpii rzeźbiarza wspomnieć można Roberta Midowa, pracującego wraz z bratem Nico-
lasem w Królewcu przy nagrobku księcia Albrechta (1570), a także w Danii, wpierw
w Helsingpr (epitafium Herlufa Trolle i Brigitty Gpye; 1568), a następnie przy nagrobku
króla Chrystiana III w Roskilde (1580)^. Fakty te, świadczące, iż ich trwająca przynaj-
mniej kilkanaście lat współpraca z Florisem przerywana była dalekimi podróżami, pod-
czas których wykonywać mogli pomniejsze zlecenia dla miejscowych odbiorców, ukazują
złożoność relacji w ówczesnych warsztatach oraz różnorodność dróg, którymi rozprze-
strzeniać się mogły nowe formy artystyczne. Współpracownicy i pomocnicy działającego
w Antwerpii rzeźbiarza mieli zapewne nie tylko znaczący udział w powstaniu wielu jego
dzieł^, ale i walnie przyczynili się do rozpowszechnienia sztuki niderlandzkiej na rozle-
głych obszarach centralnej i północnej Europy^. Podobna sytuacja, choć zapewne na
znacznie mniejsza skalę, miała być może miejsce później w przypadku warsztatu Willenia
van den Blocke, gdy jeden z czeladników został wysłany do duńskiego Odense w celu
ustawienia tam epitafium Christopha von Dohna^.
W odniesieniu do rzeźbiarzy działających w Polsce, najwięcej wiemy o pracowniach
krakowskich, w szczególności Bartłomieja Berrecciego z lat dwudziestych XVI
w.^, oraz Jana Michałowicza z Urzędowa, z lat siedemdziesiątych tego stulecia^. Ich
specyfika oraz fakt, iż artyści ci wywodzili się z innej tradycji, nakazują jednak wielką
ostrożność przy ewentualnej próbie porównania tych warsztatów z gdańską pracownią
Willema van den Blocke. Można zwrócić uwagę jedynie na pewne analogie, dotyczące licz-
by pracujących tam osób. U Berrecciego zatrudnionych było ośmiu wykwalifikowanych
^ Pewne informacje na ten temat podaje Robert HEDICKE, Cc777g/A F/oziT 7znd dz'g F/orAdełozutzozz, Berlin 1913,
zwłaszcza s. 131-135 oraz Domien ROGGEN, J. WITHOF, „Cornelis Floris", GgziAg Fi/'&ogg77 tot & FMzz^tggycAzgdg-
zzA, VIH (1942), s. 79-177. Cennych, choć ograniczonych do Królewca materiałów dostarcza też Hermann EHREN-
BERG, 75zg KMTMl ani 77q/e TTgrzogg wzz Frgrz^gn, Lepizig und Berlin 1899, zwłaszcza s. 56-64. Nowe publikacje
w zasadniczej części opierają się na starszym materiale, patrz m. in: Antoinette HUYSMANS, Jan VAN DAMME, Carl
VAN DE VELDE, Christina VAN MULDERS, Cozyzg/A F/orA (7574-7575). Pgg/ddoMwgz; ozirdztgłt, ozztwgrpgr; Brus-
sel 1996; Anna JOLLY, "Netherlandish sculptors in sixteenth-century northem Germany and their patrons", Pzzzzzo/zry,
vol. 27 (1999), nr 3, s. 119-143; Tinę L. MEGANCK, "Cornelis Floris and the Floris-school in the Baltic", [w:] F/orA-
swA. Fz/draggzz totdgŻMTzytggycAzgdgzzA Agdgńon&zz (74dg- 77dg ggnw), ed. A. BAL1S et al, Brussel 2005, s. 171-
184.
- Patrz m.in. Hugo JOHANNSEN, "Willem van den Blocke and his Monument (1585- 1586) for Christoph von Dolina
in the Cathedral of Odensee. An Example of the Spread of the Style of Cornelis Floris in the Baltic", [w:] AgtTzgzdozzdA/z
HzTAA 177 GdozAł 777 t/zg TlAig of^ozis* kUgdgz77az7 & Ddgy, Gdańsk 2006, s. 114.
^HEDICKE, op.cit,s. 120.
^ Na ten temat patrz szczególnie MEGANCK, op. cit.
^ Na temat epitafium Krzysztofa von Dohna patrz m.in. Christian KROLLMAN, „Ein Werk Wilhelms von dem Błock
in Odense auf Fuhnen", Mzttgzdzzzggz? dgy OY^tpz^gzT/iAcAgzz Gg^cTzzcTzArgz^gzzzs', Bd. 13 (1914), Nr. 3, s. 54-58; Birgitte
Bpggild JOHANNSEN, Hugo JOHANNSEN, „Den ydmyge soldat og Udpdeligheden. Wilhelm van den Blockes gra-
vmaele over Christoph von Dohna i Odense domkirke", [w:] óyzz/zgt og zzw^Ogt. ótzzdzgz* tdggzzgdg Otto Aorn gd /zony 75
dziyJpd.yg7y&zg don 75. DgcgzzzTzgz* 7990, Heming 1990, s. 95-133; JOHANNSEN, IFzdgzzz wzzz dgzz FFcłg..., s. 111-115.
^ Na ten temat najwięcej Helena KOZAK1EWICZOWA, TTzgźdo AT7 wzgłzz w fo/ygg, Warszawa 1974, s. 25-29 oraz
Stanisław MOSSAKOWSKI, Fąp/zco Zygz777zz7towyło (7474-7533). PzTid/gzzzutjAa oz^ty^tyczzM z zdgowo zzzonzo/gMzzz
Uó/o Zygz77Mzzto 7, Warszawa 2007, s. 207-222.
^ Julian PAGACZEWSKI, „Jan Michałowicz z Urzędowa", FoczzzzłFz^łowyłz, XXVIII, 1937, s. 56-60.
91
materiały, dotyczące tej ostatniej nie pozwalają na szczegółowe oszacowanie liczby pra-
cowników warsztatu, ani zachodzących w nim przemian^. Wiemy tylko o szeregu wywo-
dzących się zeń artystów, których związek z mistrzem jest często trudny do
jednoznacznego określenia. Wśród uczniów bądź współpracowników osiadłego w An-
twerpii rzeźbiarza wspomnieć można Roberta Midowa, pracującego wraz z bratem Nico-
lasem w Królewcu przy nagrobku księcia Albrechta (1570), a także w Danii, wpierw
w Helsingpr (epitafium Herlufa Trolle i Brigitty Gpye; 1568), a następnie przy nagrobku
króla Chrystiana III w Roskilde (1580)^. Fakty te, świadczące, iż ich trwająca przynaj-
mniej kilkanaście lat współpraca z Florisem przerywana była dalekimi podróżami, pod-
czas których wykonywać mogli pomniejsze zlecenia dla miejscowych odbiorców, ukazują
złożoność relacji w ówczesnych warsztatach oraz różnorodność dróg, którymi rozprze-
strzeniać się mogły nowe formy artystyczne. Współpracownicy i pomocnicy działającego
w Antwerpii rzeźbiarza mieli zapewne nie tylko znaczący udział w powstaniu wielu jego
dzieł^, ale i walnie przyczynili się do rozpowszechnienia sztuki niderlandzkiej na rozle-
głych obszarach centralnej i północnej Europy^. Podobna sytuacja, choć zapewne na
znacznie mniejsza skalę, miała być może miejsce później w przypadku warsztatu Willenia
van den Blocke, gdy jeden z czeladników został wysłany do duńskiego Odense w celu
ustawienia tam epitafium Christopha von Dohna^.
W odniesieniu do rzeźbiarzy działających w Polsce, najwięcej wiemy o pracowniach
krakowskich, w szczególności Bartłomieja Berrecciego z lat dwudziestych XVI
w.^, oraz Jana Michałowicza z Urzędowa, z lat siedemdziesiątych tego stulecia^. Ich
specyfika oraz fakt, iż artyści ci wywodzili się z innej tradycji, nakazują jednak wielką
ostrożność przy ewentualnej próbie porównania tych warsztatów z gdańską pracownią
Willema van den Blocke. Można zwrócić uwagę jedynie na pewne analogie, dotyczące licz-
by pracujących tam osób. U Berrecciego zatrudnionych było ośmiu wykwalifikowanych
^ Pewne informacje na ten temat podaje Robert HEDICKE, Cc777g/A F/oziT 7znd dz'g F/orAdełozutzozz, Berlin 1913,
zwłaszcza s. 131-135 oraz Domien ROGGEN, J. WITHOF, „Cornelis Floris", GgziAg Fi/'&ogg77 tot & FMzz^tggycAzgdg-
zzA, VIH (1942), s. 79-177. Cennych, choć ograniczonych do Królewca materiałów dostarcza też Hermann EHREN-
BERG, 75zg KMTMl ani 77q/e TTgrzogg wzz Frgrz^gn, Lepizig und Berlin 1899, zwłaszcza s. 56-64. Nowe publikacje
w zasadniczej części opierają się na starszym materiale, patrz m. in: Antoinette HUYSMANS, Jan VAN DAMME, Carl
VAN DE VELDE, Christina VAN MULDERS, Cozyzg/A F/orA (7574-7575). Pgg/ddoMwgz; ozirdztgłt, ozztwgrpgr; Brus-
sel 1996; Anna JOLLY, "Netherlandish sculptors in sixteenth-century northem Germany and their patrons", Pzzzzzo/zry,
vol. 27 (1999), nr 3, s. 119-143; Tinę L. MEGANCK, "Cornelis Floris and the Floris-school in the Baltic", [w:] F/orA-
swA. Fz/draggzz totdgŻMTzytggycAzgdgzzA Agdgńon&zz (74dg- 77dg ggnw), ed. A. BAL1S et al, Brussel 2005, s. 171-
184.
- Patrz m.in. Hugo JOHANNSEN, "Willem van den Blocke and his Monument (1585- 1586) for Christoph von Dolina
in the Cathedral of Odensee. An Example of the Spread of the Style of Cornelis Floris in the Baltic", [w:] AgtTzgzdozzdA/z
HzTAA 177 GdozAł 777 t/zg TlAig of^ozis* kUgdgz77az7 & Ddgy, Gdańsk 2006, s. 114.
^HEDICKE, op.cit,s. 120.
^ Na ten temat patrz szczególnie MEGANCK, op. cit.
^ Na temat epitafium Krzysztofa von Dohna patrz m.in. Christian KROLLMAN, „Ein Werk Wilhelms von dem Błock
in Odense auf Fuhnen", Mzttgzdzzzggz? dgy OY^tpz^gzT/iAcAgzz Gg^cTzzcTzArgz^gzzzs', Bd. 13 (1914), Nr. 3, s. 54-58; Birgitte
Bpggild JOHANNSEN, Hugo JOHANNSEN, „Den ydmyge soldat og Udpdeligheden. Wilhelm van den Blockes gra-
vmaele over Christoph von Dohna i Odense domkirke", [w:] óyzz/zgt og zzw^Ogt. ótzzdzgz* tdggzzgdg Otto Aorn gd /zony 75
dziyJpd.yg7y&zg don 75. DgcgzzzTzgz* 7990, Heming 1990, s. 95-133; JOHANNSEN, IFzdgzzz wzzz dgzz FFcłg..., s. 111-115.
^ Na ten temat najwięcej Helena KOZAK1EWICZOWA, TTzgźdo AT7 wzgłzz w fo/ygg, Warszawa 1974, s. 25-29 oraz
Stanisław MOSSAKOWSKI, Fąp/zco Zygz777zz7towyło (7474-7533). PzTid/gzzzutjAa oz^ty^tyczzM z zdgowo zzzonzo/gMzzz
Uó/o Zygz77Mzzto 7, Warszawa 2007, s. 207-222.
^ Julian PAGACZEWSKI, „Jan Michałowicz z Urzędowa", FoczzzzłFz^łowyłz, XXVIII, 1937, s. 56-60.