DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Bredekamp, Horst; Labuda, Adam S.: Historia sztuki, uniwersytet, muzeum i centrum Berlina 1810 - 1873
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0247
239
HORST BREDEKAMP
HMmAoAA-GMWgrWor, A?gr/m
ADAM S. LABUDA
Gn/wgryytgt /w. H&wia M/cł/gw/czo, Pozno/i
A/Mm/w GA - Gn w g r.s*/'/ar, Pgr/zn
A7s/07i7/ .srf/A/, //7?ńi'g/:s)'P9, mMzeM/M
/ cen/rMw ^eU/nu 7($7d-7<$7d*
Sukcesy usamodzielniających się i krzepnących w XIX w. dyscyplin naukowych miały
swoją cenę. Była nią ich rezygnacja z postulatu kształcenia ogólnego (TEAAmg). Historia
sztuki stanowiła przy tym przypadek szczególny, bo uczestnicząc w procesie specjalizacji
nauki i wspierając go, niezmiennie obstawała przy obowiązku ogólnego kształcenia. Nie
doczekała się zresztą należnych jej za to pochwał. Podziwiano ją, niekiedy nie bez zazdro-
ści, jako instytucję skuteczną w sferze publicznej, zapomnieniu uległa jednak istotna rola,
jaką odgrywała od początku w wypełnianiu posłannictwa Uniwersytetu Fryderyka Wil-
helma oraz w kulturalnym życiu Berlina w ogóle.
Dokumentem owego retrospektywnego lekceważenia są dzieje uniwersytetu spisane
przez historyka Maxa Lenza w latach 1910-1918, gdzie historię sztuki poddaje się oce-
nie według kryteriów, których ta ani spełnić nie mogła, ani nie chciała. Lenzowi, ucznio-
wi Rankego, brakowało uwrażliwienia na specyficzny przedmiot i zadania historii
sztuki. Spoglądając na nią niczym z Olimpu ze swego stosu dokumentów pisanych,
wyciągał Lenz, ilekroć mowa była o jej przedstawicielach, zawsze negatywne wnioski'.
Gdyby Lenz był uczniem Johanna Gustava Droysena, wykorzystującego również niepi-
sane „pomniki*" jako pełnoprawne źródła historyczne, naszkicowałby pewnie inny ob-
raz dyscypliny, doceniając jej powiązania z teologią i historią, tak wyraźne choćby w
projekcie „monumentalnej teologii" Ferdinanda Pipera^. W zupełnie nowym świetle
' Wersja niemiecka niniejszego artykułu, pt. Kunstgeschichte, „Universitat, Museum und die Mitte Beriins 1810-1873",
ukazała się w: 7n <7er AT/Gg PgrAAw 200 ToArg KofM/gg-ygA/gAtg on <7gr EMwAoAP-EMAgrsAtóA, red. Horst Bredekamp
i Adam S. Labuda, Berlin 2010, s. 25-54. Ramy czasowe studium wyznaczają daty założenia Uniwersytetu Berlińskiego
(1810) i powołanie Hermana Grimma na profesurę zwyczajną w zakresie historii sztuki nowszej (1873).
' Max LENZ, Gg^cA/cAtg Won/gAcAgn Fr/gAncA-łHYAgAn^-Gn/ng/^ZtóAzM Fg/7/n, Bd. 2/1: Ministerium Altenstein,
Halle/S. 1910, s. 312 (Heinrich Gustav Hotho), s. 502 (Franz Kugler); id., Gg^gA/gAtg Kdn/gAgAgn Dńer/ncA-
T/7Ag/ws'-Gnągrs'/tó7zuRgrA'n,Bd. 2/2: id.,Hu/"<7gm i%ggzMr7gMAgAgnF/nAgńA7rMgMgn7?g/cA, Halle/S. 1918, s. 143-
144 (Gustav Friedrich Waagen). O niedocenieniu przez Lenza uniwersyteckiej historii sztuki w Berlinie zob.: Marc
SCHALENBERG, „Disziplin und Geselligkeit. Die fruhe Kunstgeschichte in Berlin - in und auberhalb der Univer-
sitat", [w:] /n A7/ZZg FgrAns'; 200 OoArg TfMnyZgg^gA/gAZg on A/M/^^Ao/JZ-Gn/ngry/ZAA, red. Horst BREDEKAMP
i Adam S. LABUDA, Berlin 2010, s. 13-24.
* Horst BREDEKAMP, „Monumentale Theologie: Kunstgeschichte ais Geistesgeschichte", [w:] Ferdinand P1PER, Ftn/g/-
fMMg A? <7/g A7onMWgnto/g FAgo/og/g. FA?g GgygA/gAtg gArAzAgAgn Won^ZorgAgo/og/g on<7 FąZg7"o^A/A, Mittenwald
HORST BREDEKAMP
HMmAoAA-GMWgrWor, A?gr/m
ADAM S. LABUDA
Gn/wgryytgt /w. H&wia M/cł/gw/czo, Pozno/i
A/Mm/w GA - Gn w g r.s*/'/ar, Pgr/zn
A7s/07i7/ .srf/A/, //7?ńi'g/:s)'P9, mMzeM/M
/ cen/rMw ^eU/nu 7($7d-7<$7d*
Sukcesy usamodzielniających się i krzepnących w XIX w. dyscyplin naukowych miały
swoją cenę. Była nią ich rezygnacja z postulatu kształcenia ogólnego (TEAAmg). Historia
sztuki stanowiła przy tym przypadek szczególny, bo uczestnicząc w procesie specjalizacji
nauki i wspierając go, niezmiennie obstawała przy obowiązku ogólnego kształcenia. Nie
doczekała się zresztą należnych jej za to pochwał. Podziwiano ją, niekiedy nie bez zazdro-
ści, jako instytucję skuteczną w sferze publicznej, zapomnieniu uległa jednak istotna rola,
jaką odgrywała od początku w wypełnianiu posłannictwa Uniwersytetu Fryderyka Wil-
helma oraz w kulturalnym życiu Berlina w ogóle.
Dokumentem owego retrospektywnego lekceważenia są dzieje uniwersytetu spisane
przez historyka Maxa Lenza w latach 1910-1918, gdzie historię sztuki poddaje się oce-
nie według kryteriów, których ta ani spełnić nie mogła, ani nie chciała. Lenzowi, ucznio-
wi Rankego, brakowało uwrażliwienia na specyficzny przedmiot i zadania historii
sztuki. Spoglądając na nią niczym z Olimpu ze swego stosu dokumentów pisanych,
wyciągał Lenz, ilekroć mowa była o jej przedstawicielach, zawsze negatywne wnioski'.
Gdyby Lenz był uczniem Johanna Gustava Droysena, wykorzystującego również niepi-
sane „pomniki*" jako pełnoprawne źródła historyczne, naszkicowałby pewnie inny ob-
raz dyscypliny, doceniając jej powiązania z teologią i historią, tak wyraźne choćby w
projekcie „monumentalnej teologii" Ferdinanda Pipera^. W zupełnie nowym świetle
' Wersja niemiecka niniejszego artykułu, pt. Kunstgeschichte, „Universitat, Museum und die Mitte Beriins 1810-1873",
ukazała się w: 7n <7er AT/Gg PgrAAw 200 ToArg KofM/gg-ygA/gAtg on <7gr EMwAoAP-EMAgrsAtóA, red. Horst Bredekamp
i Adam S. Labuda, Berlin 2010, s. 25-54. Ramy czasowe studium wyznaczają daty założenia Uniwersytetu Berlińskiego
(1810) i powołanie Hermana Grimma na profesurę zwyczajną w zakresie historii sztuki nowszej (1873).
' Max LENZ, Gg^cA/cAtg Won/gAcAgn Fr/gAncA-łHYAgAn^-Gn/ng/^ZtóAzM Fg/7/n, Bd. 2/1: Ministerium Altenstein,
Halle/S. 1910, s. 312 (Heinrich Gustav Hotho), s. 502 (Franz Kugler); id., Gg^gA/gAtg Kdn/gAgAgn Dńer/ncA-
T/7Ag/ws'-Gnągrs'/tó7zuRgrA'n,Bd. 2/2: id.,Hu/"<7gm i%ggzMr7gMAgAgnF/nAgńA7rMgMgn7?g/cA, Halle/S. 1918, s. 143-
144 (Gustav Friedrich Waagen). O niedocenieniu przez Lenza uniwersyteckiej historii sztuki w Berlinie zob.: Marc
SCHALENBERG, „Disziplin und Geselligkeit. Die fruhe Kunstgeschichte in Berlin - in und auberhalb der Univer-
sitat", [w:] /n A7/ZZg FgrAns'; 200 OoArg TfMnyZgg^gA/gAZg on A/M/^^Ao/JZ-Gn/ngry/ZAA, red. Horst BREDEKAMP
i Adam S. LABUDA, Berlin 2010, s. 13-24.
* Horst BREDEKAMP, „Monumentale Theologie: Kunstgeschichte ais Geistesgeschichte", [w:] Ferdinand P1PER, Ftn/g/-
fMMg A? <7/g A7onMWgnto/g FAgo/og/g. FA?g GgygA/gAtg gArAzAgAgn Won^ZorgAgo/og/g on<7 FąZg7"o^A/A, Mittenwald