Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (72.2010)

RECENZJE ] POLEMIKI

387

wolna od dwuznaczności, której autor ma nie tytko
pełną świadomość, ate czyni z niej wartość samą
w sobie, jako architekturę własnego tekstu, gdzie
„historia sztuki współistnieje z nauką o obrazie". Ta
ostatnia (nauka o obrazie), wzorem Didi-Huberma-
na, dła Andrzeja Leśniaka nie opiera się już na tra-
dycyjnym modełu historii sztuki, ate działając, by
użyć znanego pojęcia Rosatind Krauss, w rozszerzo-
nym potu współczesnych dyskursów o obrazowości
i „nowych sporów o obraz", odsyła także do innych
dyskursów, których przedmiotem jest obraz, w tym
do jego antroptogii.
Kompetencje Andrzeja Leśniaka do podjęcia tej
probtematyki są wyraźne: jest absotwentem fdozofii
na Uniwersytecie Jagiettońskim (1998-2003), gdzie
uzyskał wyróżnienie za pracę magisterską Amńggo-
rm wg wypó/czaswe/ wjA/i yAmcu-
,s'U'g/. AAm/ice AAmcAot /' A?('<yng.s' Derr/Ja, która
opublikowana w książce 7bpogro/?g <7o.s'wmdczguL/.
AAurAce i Aac^Mgy DgmWrz (Aureus, Kra-
ków 2003) otrzymała I nagrodę w konkursie Colle-
gium Civitas na najlepszą pracę magisterską w dzie-
dzinie filozofii w latach 2003-2004. Andrzej
Leśniak studiował też w Szkole Nauk Społecznych
w Warszawie (2003-2007), a jego bibliografia obej-
muje 14 artykułów opublikowanych m.in. w czaso-
pismach TUzg.s'/rzgm'g Tborn, Ar/ń/m (Jnr/c.ytirwas',
7gA.s'U' Drug/g, i AY/ozo/ia, Armcipm, Kwm-
A//ozp/?czuy, Aormu Anropg/.sAzg, w pracach
zbiorowych, oraz, las but not least, osiem dużych
przekładów współczesnych filozofów i teoretyków
sztuki, w tym Maurice'a Blancheta i wspomnianą
książkę Didi-Huberman'a Arzg<7 c/uYizt?/??. Jeśli do-
dać do tego udział w kilku poważnych konferen-
cjach, wykłady prowadzone na Uniwersytecie War-
szawskim i w Muzeum Sztuki Nowoczesnej, oraz
odbyte dwa stypendia: w 2005 i 2006 (to drugie Rzą-
du Francuskiego) w Centre d'histoire et de theorie
des arts EHESS Paris, gdzie miał okazję uczestni-
czyć w seminarium Georges'a Didi-Hubermana-ja-
snym jest, że kompetencje naukowe Andrzeja Le-
śniaka do podjęcia próby rekonstrukcji projektu
Didi-Hubermana mają poważne podstawy.
Metodologicznie książka reprezentuje historię
historii sztuki i jej współczesnej metodologii. Czte-
ry części dotyczą kolejno takich tytułowych proble-
mów, jak „Archeologia wiedzy o obrazie", „Obraz
senny", „Obraz anachroniczny" i „Przetrwanie ob-
razu". Każdy rekonstruuje inny obszar projektu
Didi-Flubermana, wydobywając powiązania jego
koncepcji z różnymi dyskursami. Najpierw więc
z beltingowską antropologią obrazu, opartą na poję-
ciach medium i ciała i ^gr ye zrywającą z ukształto-
wanym w modernizmie kanonem historii sztuki

i tamtym jej dyskursem jako zinstytucjonalizowa-
nym sposobem mówienia/pisania o sztuce. Tu otrzy-
mujemy także szczegółowe wyjaśnię kategorii dys-
kursu w tej postaci, jaką wprowadził Michel
Foucault, co pozwala zrozumieć, dlaczego nowa hi-
storia sztuki /nowa nauka o obrazie zrywa z przeko-
naniem o historii sztuki jako o „koherentnym dys-
kursie" operującym nadrzędnym i skutecznym
językiem opisu dzieł sztuki, a opiera się na konstata-
cji o fragmentarczności języka, oraz o nieciągłości
i rozproszeniu jako cech dystynktywnych przedmio-
tu badań (czyli dyskursu o obrazie). Jest to wstęp do
analizy projektu Didi-Hubermana, który jest oparty
na metodologicznym przeniesieniu: zastosowaniu
do dyskursu historii sztuki procedur analitycznych
opisanych przez Foucaulta. Dlatego,/?gra/m/ogmw
do „archeologii wiedzy" Foucaulta, Andrzej Leśniak
proponuje dla projektu Didi-Hubermana określenie
„archeologia wiedzy o obrazie". W tym rozumieniu
jest to analiza tego, w jaki sposób tworzyły się kate-
gorie używane współcześnie do opisu wizualności
i jakie są tutaj związki historii sztuki z innymi dys-
cyplinami. To bez wątpienia dobra strategia. W ta-
kim interdyscyplinarnym sensie archeologia wiedzy
o obrazie ujawnia bowiem swoją cechę jako krytyka
pozornie autonomicznych metod historii sztuki. 1 to
tutaj ujawnia się owa krytyczna historia sztuki, która
za pomocą antropologicznego pytania o obraz ma
na celu, jak pisze Didi-Huberman, „uwolnienie po-
jęcia obrazu z wąskich i tradycyjnych schematów
myślenia, w któiych zamykająje różne akademickie
profesje i dyscypliny"^. Andrzej Leśniak zwraca też
uwagę, że teksty Didi-Hubermana należy analizo-
wać z puktu widzenia ich wartości pisarskich, lite-
rackich, jako „wyrazistego stylistycznie projektu pi-
sarskiego", skoro pisanie o obrazie jest przede
wszystkim pisaniem, jak powiada francuski badacz.
Tylko w najważniejszych zarysach pokazany jest da-
lej wpływ systemu kantowskiego na projekt Didi-Hu-
bermana, który aplikuje kantowską systemowość do
kategorii zwłaszcza reprezentacji. Podtytuł tej części
rozdziału 1: „Otwarcie", odnosi się zatem do tego
wszystkiego, co narusza model wiedzy oparty na ka-
tegorii reprezentacji, odejście od stabilnej (recte mo-
dernistycznej) struktury wiedzy o obrazie w stronę
otwartej topografii wiedzy, której figurą jest rozdar-
cie, odnoszące się zarówno do wiedzy/dyscypliny, jak
do słów i pojęć określających przedmiot namysłu,
czyli obraz. Andrzej Leśniak przekonująco pokazuje,
że kategoria rozdarcia jest jednym z kluczowych mo-
mentów projektu Didi-Hubermana, który otwiera dro-
gę do Amągo spojrzenia, a więc ńme/ wiedzy.
Krytycznej analizie historii sztuki jako dyscypli-
ny naukowej wpływowej i najważniejszej w historii

* Didi-Huberman, cyt. za: LEŚNIAK, op. cit., s. 24.