DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Nowiński, Janusz: Siedemnastowieczna polichromia kaplicy nowicjatu karmelitanek bosych w dawnym pa³acu Kazanowskich w Warszawie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0083
Siedemnastowieczna polichromia kaplicy nowicjatu karmelitanek bosych
81
oddane są bardzo plastycznie dzięki mistrzowskiemu zastosowaniu modelunku światło-
cieniowego w technice en grisaille. Sceny figuralne nie dorównują poziomowi dekoracji
ornamentalnej i są zapewne dziełem innego malarza.
Równie unikatowy jest program ikonograficzny i ideowy kaplicy. Starannie dobrany
zespół przedstawień figuralnych oraz inskrypcji z cytatami z dzieł autorów karmelitań-
skich, a zwłaszcza Drogi Doskonałości św. Teresy z Avili napisanego dla karmelitańskich
nowicjuszek, tworzy spójny program ideowy dedykowany procesowi formacji kandydatek
do zakonu. Tego rodzaju aranżacja zakonnej kaplicy z ostatniej ćwierci XVII w. nie ma
analogii w sztuce polskiej i bez wątpienia jest rzadkim przykładem także w sztuce euro-
pejskiej. Na szczególne podkreślenie zasługuje prezentacja wybranych scen z legendy
hagiograficznej św. Eufrozyny. Popularność tej świętej, zwłaszcza w zakonie karmelitań-
skim, zaowocowała jej licznymi wizerunkami. Jednak poza realizacjami graficznymi,
trudno wskazać cykl malarski prezentujący jej życiorys w formie tak rozbudowanej iko-
nograficznie, jak malowidło na południowej ścianie kaplicy nowicjatu warszawskich kar-
melitanek. Jest to bez wątpienia jedna z najbogatszych prezentacji legendy hagiograficznej
św. Eufrozyny.
* * *
Odkrycie polichromii we wnętrzu pomieszczenia stało się podstawą decyzji właścicie-
la budynku, którym jest Archidiecezja Warszawska, o urządzeniu w tym miejscu kaplicy
Ośrodka Caritas, działającego obecnie w dawnym pałacu Kazanowskich. W sytuacji, gdy
wnętrze to zaczęło pełnić funkcje sakralne, ważnym postulatem jest przywrócenie mu
możliwie pełnego wyrazu estetycznego, którego istotną częścią są zachowane polichro-
mie. Unikatowy charakter wystroju malarskiego i programu ideowego dawnej kaplicy
karmelitańskiego nowicjatu oraz wysoki procent zachowania większości polichromii,
a także identyfikacja wzorów ikonograficznych i literackich przedstawień figuralnych
i części inskrypcji, dały podstawy do podjęcia decyzji o rekonstrukcji pierwotnego wystroju
tego wnętrza. W 2014 r., na zlecenie Stołecznego Konserwatora Zabytków, został opraco-
wany program rekonstrukcji wystroju malarskiego dawnej karmelitańskiej kaplicy11.
11 Por. Janusz NOWIŃSKI, Opinia dotycząca przedstawień ikonograficznych oraz wartości historycznej malowideł
stanowiących dekorację ścian w pomieszczeniu dawnego Pałacu Kazanowskich w Warszawie, Warszawa 2014, s. 12-14
- Wnioski i sugestie odnośnie dalszych prac konserwatorskich, mpis w archiwum Biura Stołecznego Konserwatora
Zabytków.
81
oddane są bardzo plastycznie dzięki mistrzowskiemu zastosowaniu modelunku światło-
cieniowego w technice en grisaille. Sceny figuralne nie dorównują poziomowi dekoracji
ornamentalnej i są zapewne dziełem innego malarza.
Równie unikatowy jest program ikonograficzny i ideowy kaplicy. Starannie dobrany
zespół przedstawień figuralnych oraz inskrypcji z cytatami z dzieł autorów karmelitań-
skich, a zwłaszcza Drogi Doskonałości św. Teresy z Avili napisanego dla karmelitańskich
nowicjuszek, tworzy spójny program ideowy dedykowany procesowi formacji kandydatek
do zakonu. Tego rodzaju aranżacja zakonnej kaplicy z ostatniej ćwierci XVII w. nie ma
analogii w sztuce polskiej i bez wątpienia jest rzadkim przykładem także w sztuce euro-
pejskiej. Na szczególne podkreślenie zasługuje prezentacja wybranych scen z legendy
hagiograficznej św. Eufrozyny. Popularność tej świętej, zwłaszcza w zakonie karmelitań-
skim, zaowocowała jej licznymi wizerunkami. Jednak poza realizacjami graficznymi,
trudno wskazać cykl malarski prezentujący jej życiorys w formie tak rozbudowanej iko-
nograficznie, jak malowidło na południowej ścianie kaplicy nowicjatu warszawskich kar-
melitanek. Jest to bez wątpienia jedna z najbogatszych prezentacji legendy hagiograficznej
św. Eufrozyny.
* * *
Odkrycie polichromii we wnętrzu pomieszczenia stało się podstawą decyzji właścicie-
la budynku, którym jest Archidiecezja Warszawska, o urządzeniu w tym miejscu kaplicy
Ośrodka Caritas, działającego obecnie w dawnym pałacu Kazanowskich. W sytuacji, gdy
wnętrze to zaczęło pełnić funkcje sakralne, ważnym postulatem jest przywrócenie mu
możliwie pełnego wyrazu estetycznego, którego istotną częścią są zachowane polichro-
mie. Unikatowy charakter wystroju malarskiego i programu ideowego dawnej kaplicy
karmelitańskiego nowicjatu oraz wysoki procent zachowania większości polichromii,
a także identyfikacja wzorów ikonograficznych i literackich przedstawień figuralnych
i części inskrypcji, dały podstawy do podjęcia decyzji o rekonstrukcji pierwotnego wystroju
tego wnętrza. W 2014 r., na zlecenie Stołecznego Konserwatora Zabytków, został opraco-
wany program rekonstrukcji wystroju malarskiego dawnej karmelitańskiej kaplicy11.
11 Por. Janusz NOWIŃSKI, Opinia dotycząca przedstawień ikonograficznych oraz wartości historycznej malowideł
stanowiących dekorację ścian w pomieszczeniu dawnego Pałacu Kazanowskich w Warszawie, Warszawa 2014, s. 12-14
- Wnioski i sugestie odnośnie dalszych prac konserwatorskich, mpis w archiwum Biura Stołecznego Konserwatora
Zabytków.