DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Artykuły
DOI article:Kwiatkowski, Marek: W sprawie autorstwa pałaców na Podolu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0311
305
MAREK KWIATKOWSKI
Warszawa
W sprawie autorstwa pałaców na Podolu
Dedykuję Tomaszowi Grygielowi
Artykuł dotyczy obiektów pałacowych w Niemiji, Michałowcach i Makowie, okre-
ślonych przeze mnie jako dzieła Henryka Ittara1.
Pochodzący z początku wieku XIX pałacyk w Niemiji (80 km na wschód od Ka-
mieńca Podolskiego), własność Stanisława Szczęsnego Potockiego2, jest budynkiem za-
łożonym na planie kwadratu i zwieńczonym belwederkiem z oknami termalnymi.
Oryginalnym rozwiązaniem jest tu ukośne ustawienie kominów w narożach belwederku,
stanowiących ważny akcent plastyczny. W elewacji tylnej znajdują się okna typu serliany
osadzone w tynkowych płycinach, wskazujące na warsztat Ittara. Budowla, pomijana
w badaniach, powiększa zespół klasycystycznych obiektów willowych na terenach pol-
skich zbudowanych na planie centralnym. Zadziwiającym rozwiązaniem w Niemiji jest
zwieńczenie parterowego pałacyku poszerzoną optycznie nadbudówką, co podyktowane
zapewne było chęcią zmonumentalizowania niskiego budynku, a także by przewodami
kominowymi nie psuć wnętrza środkowej, zapewne ozdobnej sali. Pomysł architekta
z wyobraźnią!
Nadbudówka przypomina belweder pałacu Łazienkowskiego. Ze współtwórcą tego
wieńczącego elementu w Łazienkach - Kamsetzerem, Ittar zetknął się podczas prac
w Arkadii Heleny Radziwiłłowej. Drugi Kamsetzerowski ślad w Niemiji to motyw serlia-
ny w płycinie ściany, zaczerpnięty z Królewskiego Salonu przy Trebhauzie, również
w Łazienkach.
Willa w Niemiji swą oryginalną formą różni się od większości budowli powstających
na ziemiach Rzeczypospolitej. Szukając jeszcze śladów twórczości Ittara, bo to on może
tu być brany pod uwagę jako autor, oprócz odwołań do sztuki Kamsetzera, zwróćmy
uwagę na opracowanie portyku wgłębnego w tylnej elewacji budynku. Szeroki, niski
otwór zawiera na skrajach tylko po jednej kolumnie. Architekt nasz takie rozwiązanie,
niespotykane w kraju, zaproponował w projekcie parterowej oficyny nieokreślonego
pałacu3.
1 Zainteresowanie pałacami podolskimi zasygnalizowałem w artykule: „Nieznane prace Henryka Ittara", Spotkania
z Zabytkami, 2008, nr 6.
2 Roman AFTANAZY, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. I, Warszawa 1992, t. IXA, s. 253-
256.
3 Tadeusz S. JAROSZEWSKI, Andrzej ROTTERMUND, Jakub Hempel, Albert Lessel, Henryk Ittar, Henryk Minter,
Warszawa 1974, il. 127.
MAREK KWIATKOWSKI
Warszawa
W sprawie autorstwa pałaców na Podolu
Dedykuję Tomaszowi Grygielowi
Artykuł dotyczy obiektów pałacowych w Niemiji, Michałowcach i Makowie, okre-
ślonych przeze mnie jako dzieła Henryka Ittara1.
Pochodzący z początku wieku XIX pałacyk w Niemiji (80 km na wschód od Ka-
mieńca Podolskiego), własność Stanisława Szczęsnego Potockiego2, jest budynkiem za-
łożonym na planie kwadratu i zwieńczonym belwederkiem z oknami termalnymi.
Oryginalnym rozwiązaniem jest tu ukośne ustawienie kominów w narożach belwederku,
stanowiących ważny akcent plastyczny. W elewacji tylnej znajdują się okna typu serliany
osadzone w tynkowych płycinach, wskazujące na warsztat Ittara. Budowla, pomijana
w badaniach, powiększa zespół klasycystycznych obiektów willowych na terenach pol-
skich zbudowanych na planie centralnym. Zadziwiającym rozwiązaniem w Niemiji jest
zwieńczenie parterowego pałacyku poszerzoną optycznie nadbudówką, co podyktowane
zapewne było chęcią zmonumentalizowania niskiego budynku, a także by przewodami
kominowymi nie psuć wnętrza środkowej, zapewne ozdobnej sali. Pomysł architekta
z wyobraźnią!
Nadbudówka przypomina belweder pałacu Łazienkowskiego. Ze współtwórcą tego
wieńczącego elementu w Łazienkach - Kamsetzerem, Ittar zetknął się podczas prac
w Arkadii Heleny Radziwiłłowej. Drugi Kamsetzerowski ślad w Niemiji to motyw serlia-
ny w płycinie ściany, zaczerpnięty z Królewskiego Salonu przy Trebhauzie, również
w Łazienkach.
Willa w Niemiji swą oryginalną formą różni się od większości budowli powstających
na ziemiach Rzeczypospolitej. Szukając jeszcze śladów twórczości Ittara, bo to on może
tu być brany pod uwagę jako autor, oprócz odwołań do sztuki Kamsetzera, zwróćmy
uwagę na opracowanie portyku wgłębnego w tylnej elewacji budynku. Szeroki, niski
otwór zawiera na skrajach tylko po jednej kolumnie. Architekt nasz takie rozwiązanie,
niespotykane w kraju, zaproponował w projekcie parterowej oficyny nieokreślonego
pałacu3.
1 Zainteresowanie pałacami podolskimi zasygnalizowałem w artykule: „Nieznane prace Henryka Ittara", Spotkania
z Zabytkami, 2008, nr 6.
2 Roman AFTANAZY, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. I, Warszawa 1992, t. IXA, s. 253-
256.
3 Tadeusz S. JAROSZEWSKI, Andrzej ROTTERMUND, Jakub Hempel, Albert Lessel, Henryk Ittar, Henryk Minter,
Warszawa 1974, il. 127.