Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (77.2015)

661

RENATA PIĄTKOWSKA
Warszawa, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Studenci wyznania mojżeszowego w warszawskiej
Akademii Sztuk Pięknych (1923-1939).
Studia - debiuty - kariery

Mimo że o historii warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych napisano już sporo,
a pokazana latem 2012 r. wystawa Sztuka wszędzie. Akademia Sztuk Pięknych
w Warszawie 1904-1944' przypomniała dorobek jej profesorów i studentów,
wciąż jeszcze wiele kwestii czeka na szczegółowe opracowanie. Najmniej jak dotąd zba-
danym wątkiem wydają się być studenci. Nazwiska wielu z nich nic nam dziś już nie
mówią, zaś w przypadku artystów uznanych lata studiów kwitowane są najczęściej jedy-
nie krótką wzmianką.
Studentom wyznania mojżeszowego warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, od 1932 r.
Akademii Sztuk Pięknych2, chciałabym poświęcić tutaj więcej uwagi (il. 1). Większość z
nich uczyła się w latach 1923-1939, po powtórnym otwarciu Akademii, tym razem jako
uczelni państwowej. 118 żydowskich studentów i studentek z tych lat stanowiło ok. 10%
wszystkich jej uczniów3. Była to grupa zróżnicowana pod względem statusu majątkowe-
go i społecznego, odebranej edukacji, wreszcie świadomości narodowej i osobistej tożsa-
mości, podobnie zresztąjak cała ludność żydowska w Polsce, która „przedstawiała bogaty
konglomerat środowisk społecznych od religijno-żydowskich do całkowicie laickich, ide-
owych hebraistów i ideowych jidyszystów oraz Żydów spolonizowanych, plutokrację
i masę nędzarzy, konglomerat poglądów, partii politycznych i stanowisk wobec kwestii
żydowskiej, wobec zagadnienia narodu i ojczyzny"4.

1 Sztuka wszędzie. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1904-1944, red. Jola GOLA, Maryla SITKOWSKA, Agniesz-
ka SZEWCZYK, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Narodowa Galeria Sztuki „Zachęta", Warszawa 2012.

2 Dalej słowa Akademia i skrótu ASP będę używać także w odniesieniu do lat wcześniejszych.

3 Dorota KOZIELSKA, „Akademia tolerancji", Aspiracje, 2008 (wiosna), s. 52. W „Trybunie Akademickiej" znajduje-
my dane za rok szkolny 1922/1923: wśród 155 słuchaczy Akademii było wówczas 13 Żydów, którzy stanowili 8,3%
studentów; Trybuna Akademicka, 1924, nr 1 (3), s. 13-14. W roku akademickim 1934/1935 odsetek studentów wyzna-
nia mojżeszowego w warszawskiej ASP wynosił 10,8% (34 na ogólną liczbę 315), natomiast w krakowskiej ASP 6%
(11 na 184 studentów) zob. Almanach Szkolnictwa Żydowskiego w Polsce, t. I, red. Jakub ZINEMAN, Warszawa 1938,
s. 97. W artykule uwzględniam także studentów nieprzyjętych na studia, których dokumenty zachowały się w Archi-
wum ASP. Są to: Hanna Gliksman, Wanda Jadwiga Gliksman, Cyrla Glikson, Frejda Golfeder, Sala Goldsztajn-Grojs,
Dora Grunland, Zelman Grynberg, Moszek Grynfas, Bajla Hereberg-Lichtensztajn, Izrael Wolf-Korzeń, Henryk Mar-
melsztejn, Izaak Perel, Anna Płockier.

4 Irena NOWAKOWSKA, „Fenomen żydowskiej mniejszości narodowej w okresie międzywojennym na przykładzie
Polski w latach 1918-1939", Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego, 1989, nr 2 (150), s. 50.