DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły
DOI article:Wiraszka, Marta: Mauzoleum Prandotów Trzcińskich w Starej Rawie - pierwowzór i potencjalni twórcy
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0517
507
MARTA WIRASZKA
Warszawa, Instytut Historii Sztuki UKSW
Mauzoleum Prandotów Trzcińskich
w Starej Rawie - pierwowzór i potencjalni twórcy
Stara Rawa to nieduża wieś znajdująca się obecnie w województwie łódzkim, poło-
żona w odległości ok. 65 km na południowy zachód od Warszawy i ok. 14 km na
północny zachód od Skierniewic. We wsi znajduje się drewniany kościół pw. św.
św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza powstały w latach 1731-1751 z fundacji pryma-
sa Teodora Potockiego, przy którym na cmentarzu wznosi się mauzoleum rodzinny Pran-
dotów Trzcińskich herbu Rawicz, dziedziców Trzcianny i Strzybogi1.
Grobowiec został wzniesiony w stylu klasycystycznym jako dwuczłonowa budowla,
składająca się z wysokiego wąskiego frontu, z wejściem pośrodku zamykanym
dwuskrzydłowymi metalowymi drzwiami, oraz dostawionej od tyłu niskiej, ale obszernej
krypty. Mauzoleum otaczają ośmioboczne kamienne słupki połączone dołem i górą meta-
lowymi prętami.
Fasadę grobowca, zwieńczoną niskim trójkątnym naczółkiem z akroterionami w for-
mie stylizowanych palmet i herbem Rawicz w polu tympanonu, wykonano z rdzawo-żół-
tego piaskowca. Z ciemniejszym tłem kontrastują białą barwą kamienia duże prostokątne
płyciny wmurowane po obu stronach wejścia. Zawierają one płaskorzeźby przedstawiają-
ce antyczne bóstwa - z prawej Fortunę obejmującą urnę i wspierającą nogę na kole prze-
znaczenia, z lewej Thanatosa opierającego się na zgaszonej pochodni życia.
Z tego samego piaskowca została odkuta postać młodzieńca spoczywającego na sarko-
fagu, która wieńczy mauzoleum. Młody człowiek o indywidualnie potraktowanych rysach
twarzy, ubrany w mundurek gimnazjalisty z czasów Księstwa Warszawskiego, został
przedstawiony w pozycji półleżącej, na boku, z nogami okrytymi draperią. Głowę wsparł
na prawej, zgiętej w łokciu ręce. Lewą, wyciągniętą wzdłuż ciała, ujmuje grzbiet książki.
Nad wejściem do grobowca umieszczono, jedna nad drugą, dwie prostokątne tablice
z napisami2. Pozostałe inskrypcje znajdują się na jego bokach3. Różnią się one formą
1 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 2 woj. łódzkie, red. Jerzy Z. ŁOZIŃSKI, z. 2 pow. skierniewicki, opr. Felicja
SARNA, Teresa SULERZYSKA, Warszawa 1953, s. 16-17.
2 Na pierwszej (górnej) znajduje się napis: GRÓB RODZINY PRANDOTÓW TRZCIŃSKICH, na drugiej (dolnej):
ŚjP. FILIP PRANDOTA TRZCIŃSKI / Z 3EM SWYCH MAŁYCH DZIECINEK / OSTATNI Z RODU PRANDO-
TÓW DZIEDZIC TRZCIANNY / ŻYŁ LAT 61 ZM. 20 MAJA 1900 ROKU / POZOSTAŁA ŻONA I WYCHOWAŃ-
CY PROSZĄ O ZDROWAŚ MARYA.
3 Po lewej stronie umieszczono dwie płyty -pierwsza, mocno zniszczona ze słabo czytelnym napisem: [...] Józef Trzciński
/ urodzony dnia 18 lutego 1821 roku / umarł 9 stycznia 1840 roku, druga, dedykowana pamięci: Ś.JP. / PIOTR TRZCIŃ-
SKI / ŻYŁ LAT 22 / SPOCZYWA W SZADRYŃSKU / GDZIE ZMARŁ 26 SIERPNIA 1866 ROKU / SPOKÓJ JEGO
MARTA WIRASZKA
Warszawa, Instytut Historii Sztuki UKSW
Mauzoleum Prandotów Trzcińskich
w Starej Rawie - pierwowzór i potencjalni twórcy
Stara Rawa to nieduża wieś znajdująca się obecnie w województwie łódzkim, poło-
żona w odległości ok. 65 km na południowy zachód od Warszawy i ok. 14 km na
północny zachód od Skierniewic. We wsi znajduje się drewniany kościół pw. św.
św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza powstały w latach 1731-1751 z fundacji pryma-
sa Teodora Potockiego, przy którym na cmentarzu wznosi się mauzoleum rodzinny Pran-
dotów Trzcińskich herbu Rawicz, dziedziców Trzcianny i Strzybogi1.
Grobowiec został wzniesiony w stylu klasycystycznym jako dwuczłonowa budowla,
składająca się z wysokiego wąskiego frontu, z wejściem pośrodku zamykanym
dwuskrzydłowymi metalowymi drzwiami, oraz dostawionej od tyłu niskiej, ale obszernej
krypty. Mauzoleum otaczają ośmioboczne kamienne słupki połączone dołem i górą meta-
lowymi prętami.
Fasadę grobowca, zwieńczoną niskim trójkątnym naczółkiem z akroterionami w for-
mie stylizowanych palmet i herbem Rawicz w polu tympanonu, wykonano z rdzawo-żół-
tego piaskowca. Z ciemniejszym tłem kontrastują białą barwą kamienia duże prostokątne
płyciny wmurowane po obu stronach wejścia. Zawierają one płaskorzeźby przedstawiają-
ce antyczne bóstwa - z prawej Fortunę obejmującą urnę i wspierającą nogę na kole prze-
znaczenia, z lewej Thanatosa opierającego się na zgaszonej pochodni życia.
Z tego samego piaskowca została odkuta postać młodzieńca spoczywającego na sarko-
fagu, która wieńczy mauzoleum. Młody człowiek o indywidualnie potraktowanych rysach
twarzy, ubrany w mundurek gimnazjalisty z czasów Księstwa Warszawskiego, został
przedstawiony w pozycji półleżącej, na boku, z nogami okrytymi draperią. Głowę wsparł
na prawej, zgiętej w łokciu ręce. Lewą, wyciągniętą wzdłuż ciała, ujmuje grzbiet książki.
Nad wejściem do grobowca umieszczono, jedna nad drugą, dwie prostokątne tablice
z napisami2. Pozostałe inskrypcje znajdują się na jego bokach3. Różnią się one formą
1 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 2 woj. łódzkie, red. Jerzy Z. ŁOZIŃSKI, z. 2 pow. skierniewicki, opr. Felicja
SARNA, Teresa SULERZYSKA, Warszawa 1953, s. 16-17.
2 Na pierwszej (górnej) znajduje się napis: GRÓB RODZINY PRANDOTÓW TRZCIŃSKICH, na drugiej (dolnej):
ŚjP. FILIP PRANDOTA TRZCIŃSKI / Z 3EM SWYCH MAŁYCH DZIECINEK / OSTATNI Z RODU PRANDO-
TÓW DZIEDZIC TRZCIANNY / ŻYŁ LAT 61 ZM. 20 MAJA 1900 ROKU / POZOSTAŁA ŻONA I WYCHOWAŃ-
CY PROSZĄ O ZDROWAŚ MARYA.
3 Po lewej stronie umieszczono dwie płyty -pierwsza, mocno zniszczona ze słabo czytelnym napisem: [...] Józef Trzciński
/ urodzony dnia 18 lutego 1821 roku / umarł 9 stycznia 1840 roku, druga, dedykowana pamięci: Ś.JP. / PIOTR TRZCIŃ-
SKI / ŻYŁ LAT 22 / SPOCZYWA W SZADRYŃSKU / GDZIE ZMARŁ 26 SIERPNIA 1866 ROKU / SPOKÓJ JEGO