Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (77.2015)

220

Piotr Pajor

Jan XXII wydał omawianą bullę w sierpniu 1319, a do Krakowa dostarczył ją prawdopo-
dobnie we wrześniu tego samego roku - więc zaledwie pięć miesięcy przed koronacją-
biskup kujawski Gerward87. Być może więc rozpoczęcie budowy prostokątnego prezbite-
rium było próbą stworzenia takiej przestrzeni - podjętą zbyt późno, by mogła się zakoń-
czyć powodzeniem, co jednak tłumaczy niewielki stopień zaawansowania tych prac.
Wszystkie omówione wyżej przesłanki pozwalają uznać za wysoce prawdopodobne,
że próbę wzniesienia na Wawelu kościoła katedralnego z jednonawowym chórem prosto-
kątnym należy datować na okres 1317-1319. Jeśli jednak chodzi o jego fundatora i źródło
inspiracji, to obie przedstawione hipotezy wydają się równie dobrze tłumaczyć zarówno
fakt podjęcia tej inicjatywy, jak i kształt, który zamierzano jej nadać; nie potrafię więc
stwierdzić, która z nich jest bliższa prawdy. Wobec słabego rozpoznania reliktów chóru
oraz milczenia źródeł pisanych nie jest to chyba w ogóle możliwe.
Zakładanie fundamentów, bez różnicy, z czyjej inicjatywy się odbywało, mogło trwać
aż do zimy 1319/1320, na której okres przerwano zapewne prace. W czasie tej przerwy
miały miejsce dwa brzemienne w skutki wydarzenia: Władysław Łokietek został korono-
wany - zapewne w zachodnim chórze katedry hermanowskiej - na króla zjednoczonej
Polski88 , niedługo zaś później zmarł sędziwy Muskata, którego zastąpił Nanker. Wiosen-
ne wznowienie prac było dobrze znanym ze źródeł początkiem wznoszenia obecnej kate-
dry, a więc wedle nowego, bardziej wyrafinowanego projektu, w którego tworzeniu
współuczestniczył zapewne sam Nanker. W projekcie tym, realizowanym niewątpliwie
przez sprowadzonego zza granicy architekta, uwzględniono wszakże wzniesione przez
poprzedni warsztat fundamenty, na których oparto filary międzynawowe nowego chóru,
dodając jedynie poprzeczną ławę dźwigającą zachodnią ścianę chóru, co dało efekt po-
dwójnego zamknięcia fundamentów.
Na taki przebieg budowy może wskazywać dostrzeżony przez Wojciechowskiego fakt
rozmierzenia wymiarów głównej nawy chóru za pomocą innych jednostek niż filarów
międzynawowych89. Wydaje się, że niespójność ta może wynikać z faktu dwufazowości
tej budowli, ale fazy te były inne niż sądził Węcławowicz, sugerujący zmianę projektu
ok. 1326. Zarys chóru został wyznaczony przez lokalny warsztat, który tuż przed rokiem
1320 wzniósł jego fundament. Do proporcji tego fundamentu musiał się dostosować
warsztat „nankerowski", który opierając się na nim wzbogacił plan świątyni o filary
i obejście oraz zrealizował całą budowę.

1996, s. 88-94). Koronacja Łokietka w Krakowie miała być nie wynikiem bieżących okoliczności politycznych,

ale zwieńczeniem trwającego przez cały XIII w. procesu uzyskiwania przez Kraków czołowej roli gospodarczej i poli-

tycznej. Dalewski zwrócił także uwagę na rosnące znaczenie kultu św. Stanisława, któremu zwłaszcza w Żywocie Więk-

szym Wincentego z Kielczy przydano znaczenie ogólnonarodowe i zjednoczeniowe. W podobnym duchu wypowiedział

się też Jarosław NIKODEM, „Krakowska koronacja Władysława Łokietka", [w:] Gnieźnieńskie koronacje królewskie

i ich środkowoeuropejskie konteksty, red. Józef DOBOSZ, Gniezno 2011, s. 273-284.

87 LABUDA, „Przeniesienie koronacji...", s. 50.

88 Wysuniętą przez Węcławowicza hipotezę o koronacji Łokietka w kościele św. Gereona (w tej interpretacji drugiej
katedrze) odrzucam jako pozbawioną jakichkolwiek podstaw źródłowych. Zob. WĘCŁAWOWICZ, „Wawelski zespół
katedralny i jego funkcje w średniowieczu", Analecta Cracoviensia, 32: 2000, s. 72; id., Krakowski kościół..., s. 27;
ROŻNOWSKA-SADRAEI, op. cit., s. 195.

89 WOJCIECHOWSKI, op. cit., s. 217-222.