DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Przywoźna-Leśniak, Katarzyna: Pałac Michała Serwacego Wi¬śniowieckiego w Czajczyńcach (Teklampolu) w ¬świetle nieznanego inwentarza z 1748 roku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0279
Pałac Michała Serwacego Wiśniowieckiego w Czajczyńcach (Teklampolu)
273
Po drugiej stronie pałacu układ pomieszczeń i ich wystrój był niemal identyczny. Pra-
wą cześć korpusu głównego zajmowały: od strony dziedzińca Pokoik Poboczny I (D6)
jako jedyny niewyłożony boazerią, od strony ogrodu Pokoik Poboczny II (D7) oraz usy-
tuowana między nimi Sionka (D8), której ściany ozdobiono malowaną na wiśniowo bo-
azerią z białymi tafelkami (być może holenderskimi flizami) i płóciennym obiciem
w prążki i kwiatki. W części skrajnej - znajdował się Pokój Rogowy Drugi Letni (D9),
w którym stał „Bilar nowy suknem nieobity".
Na tyłach pałacu urządzono niewielki ogród włoski, w którym między czterema kwate-
rami bukszpanowymi z herbami Wiśniowieckich były trzy rabaty - dwie darniowe i jedna
(środkowa) „ziemią usypana y różnemi kwiatami zasadzona", a wzdłuż dwóch dłuższych
kwater bocznych „we Floresy różne józefkiem11 wysadzonych" rosły szpalery ze strzyżo-
nej grabiny.
Inwentarz pałacu, a przede wszystkim jego fragmenty dotyczące wystroju, zawierają
też - moim zdaniem - istotne wskazówki pomocne w określeniu czasu powstania tego
obiektu. Zastosowane jako elementy dekoracji sztukatorskich herby Wiśniowieckich (bar-
dzo liczne) i Radziwiłłów potwierdzają, że pałac został wzniesiony w czasie małżeństwa
Michała Serwacego i Tekli Róży, a więc między 1730 a 1744 r.12 Z kolei częsty i wyraźnie
eksponowany motyw buławy wskazywać może, że dekoracje te wykonano po otrzymaniu
przez Wiśniowieckiego godności hetmana wielkiego litewskiego, a więc po 1735 r. Ponie-
waż za tym, że budynek stał już w 1740 r., przemawia pochodząca z sierpnia tegoż roku
wzmianka w diariuszu Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki"13, uzasadnione jest da-
towanie teklampolskiego pałacu na lata 1735-1740.
11 Hyzop lekarski niewielki półkrzew (wys. 20-40 cm) o lancetowatych liściach i niebieskich, różowych lub białych
kwiatach.
12 Między innymi z tego powodu wykluczyć można budowę pałacu po śmierci Wiśniowieckiego, chociażby dlatego, że
od 1745 r. Tekla Róża z Radziwiłłów (1703-1747) była już żoną Michała Antoniego Sapiehy herbu Lis.
13 Pod datą 23 VIII 1740 r. Michał Kazimierz Radziwiłł zanotował, że wraz z księstwem Wiśniowieckimi po polowaniu
w Wierzbowcu udał się „do Czayczyniec na obiad"; Warszawa, Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Radziwił-
łów, f. 354, dz. VI, sygn. II-80a, s. 1072.
273
Po drugiej stronie pałacu układ pomieszczeń i ich wystrój był niemal identyczny. Pra-
wą cześć korpusu głównego zajmowały: od strony dziedzińca Pokoik Poboczny I (D6)
jako jedyny niewyłożony boazerią, od strony ogrodu Pokoik Poboczny II (D7) oraz usy-
tuowana między nimi Sionka (D8), której ściany ozdobiono malowaną na wiśniowo bo-
azerią z białymi tafelkami (być może holenderskimi flizami) i płóciennym obiciem
w prążki i kwiatki. W części skrajnej - znajdował się Pokój Rogowy Drugi Letni (D9),
w którym stał „Bilar nowy suknem nieobity".
Na tyłach pałacu urządzono niewielki ogród włoski, w którym między czterema kwate-
rami bukszpanowymi z herbami Wiśniowieckich były trzy rabaty - dwie darniowe i jedna
(środkowa) „ziemią usypana y różnemi kwiatami zasadzona", a wzdłuż dwóch dłuższych
kwater bocznych „we Floresy różne józefkiem11 wysadzonych" rosły szpalery ze strzyżo-
nej grabiny.
Inwentarz pałacu, a przede wszystkim jego fragmenty dotyczące wystroju, zawierają
też - moim zdaniem - istotne wskazówki pomocne w określeniu czasu powstania tego
obiektu. Zastosowane jako elementy dekoracji sztukatorskich herby Wiśniowieckich (bar-
dzo liczne) i Radziwiłłów potwierdzają, że pałac został wzniesiony w czasie małżeństwa
Michała Serwacego i Tekli Róży, a więc między 1730 a 1744 r.12 Z kolei częsty i wyraźnie
eksponowany motyw buławy wskazywać może, że dekoracje te wykonano po otrzymaniu
przez Wiśniowieckiego godności hetmana wielkiego litewskiego, a więc po 1735 r. Ponie-
waż za tym, że budynek stał już w 1740 r., przemawia pochodząca z sierpnia tegoż roku
wzmianka w diariuszu Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki"13, uzasadnione jest da-
towanie teklampolskiego pałacu na lata 1735-1740.
11 Hyzop lekarski niewielki półkrzew (wys. 20-40 cm) o lancetowatych liściach i niebieskich, różowych lub białych
kwiatach.
12 Między innymi z tego powodu wykluczyć można budowę pałacu po śmierci Wiśniowieckiego, chociażby dlatego, że
od 1745 r. Tekla Róża z Radziwiłłów (1703-1747) była już żoną Michała Antoniego Sapiehy herbu Lis.
13 Pod datą 23 VIII 1740 r. Michał Kazimierz Radziwiłł zanotował, że wraz z księstwem Wiśniowieckimi po polowaniu
w Wierzbowcu udał się „do Czayczyniec na obiad"; Warszawa, Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Radziwił-
łów, f. 354, dz. VI, sygn. II-80a, s. 1072.