DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Artykuły
DOI article:Getka-Kenig, Mikołaj: Trzy pałace Hilarego Szpilowskiego: klasycyzm a problem elitarnoś¬ci w¬śród szlachty na Mazowszu końca XVIII w.*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0282
276
Mikołaj Getka-Kenig
7. Pałac w Walewicach, elewacja wejściowa korpusu głównego.
Fot. M. Getka-Kenig, lipiec 2013
wsi końca XVIII w., która wychodziłaby poza kwestie czysto formalne. W niniejszej roz-
prawie podejmuję ten temat, skupiając się przede wszystkim na kontekście społeczno-
kulturowym. Kluczowe są dla mnie okoliczności zapotrzebowania na tego typu
architekturę w tym konkretnym miejscu i czasie w odniesieniu do trzech wybranych bu-
dowli pałacowych powstałych w latach 80. XVIII w., które w dotychczasowej literaturze
zgodnie wiązano z osobą Szpilowskiego. Obok wspomnianych siedzib w Walewicach
(il. 1) i Słubicach (il. 2) interesuje mnie również pałac w Małej Wsi koło Grójca (il. 3).
Należą one do najstarszych znanych przykładów murowanych, piętrowych rezydencji kla-
sycystycznych na tym obszarze, będących stałą siedzibą właściciela i głównym ośrodkiem
dóbr ziemskich4. Pod tym względem różniły się one od powstających w tym samym cza-
sie podwarszawskich willi, mających przede wszystkim charakter rekreacyjny5.
Punktem wyjścia dla moich rozważań jest chronologicznie najstarszy obiekt w Wale-
wicach. Jego budowa zakończyła się w 1783 r., o czym zaświadcza częściowo zachowa-
4 Wyłączyłem z tej analizy pałac w Luberadzu, powstały mniej więcej w tym samym czasie, co rezydencja w Słubicach.
Skłoniła mnie do tego znaczna odmienność formalna, jak i specyfika społeczno-kulturowa obszaru, na którym powstał.
Jest to temat zasługujący na oddzielne opracowanie, choć niełatwy ze względu na niedobór dostępnych informacji na
temat właściciela; zob. Andrzej GRZYBKOWSKI, „Pałac w Luberadzu", Biuletyn Historii Sztuki, XXXIII: 1971, nr 2,
s. 162-177; Mikołaj GETKA-KENIG, „Motywy wolnomularskie w architekturze pałacu w Luberadzu", Ars Regia, XII:
2010, nr 19, s. 24-38.
5 Np. rezydencje Karola de Thomatisa w Królikarni, Piotra Blanka na Faworach, Izabeli Lubomirskiej w Rozkoszy
i Mokotowie, Michała Poniatowskiego w Jabłonnej, Stanisława Poniatowskiego w Górze.
Mikołaj Getka-Kenig
7. Pałac w Walewicach, elewacja wejściowa korpusu głównego.
Fot. M. Getka-Kenig, lipiec 2013
wsi końca XVIII w., która wychodziłaby poza kwestie czysto formalne. W niniejszej roz-
prawie podejmuję ten temat, skupiając się przede wszystkim na kontekście społeczno-
kulturowym. Kluczowe są dla mnie okoliczności zapotrzebowania na tego typu
architekturę w tym konkretnym miejscu i czasie w odniesieniu do trzech wybranych bu-
dowli pałacowych powstałych w latach 80. XVIII w., które w dotychczasowej literaturze
zgodnie wiązano z osobą Szpilowskiego. Obok wspomnianych siedzib w Walewicach
(il. 1) i Słubicach (il. 2) interesuje mnie również pałac w Małej Wsi koło Grójca (il. 3).
Należą one do najstarszych znanych przykładów murowanych, piętrowych rezydencji kla-
sycystycznych na tym obszarze, będących stałą siedzibą właściciela i głównym ośrodkiem
dóbr ziemskich4. Pod tym względem różniły się one od powstających w tym samym cza-
sie podwarszawskich willi, mających przede wszystkim charakter rekreacyjny5.
Punktem wyjścia dla moich rozważań jest chronologicznie najstarszy obiekt w Wale-
wicach. Jego budowa zakończyła się w 1783 r., o czym zaświadcza częściowo zachowa-
4 Wyłączyłem z tej analizy pałac w Luberadzu, powstały mniej więcej w tym samym czasie, co rezydencja w Słubicach.
Skłoniła mnie do tego znaczna odmienność formalna, jak i specyfika społeczno-kulturowa obszaru, na którym powstał.
Jest to temat zasługujący na oddzielne opracowanie, choć niełatwy ze względu na niedobór dostępnych informacji na
temat właściciela; zob. Andrzej GRZYBKOWSKI, „Pałac w Luberadzu", Biuletyn Historii Sztuki, XXXIII: 1971, nr 2,
s. 162-177; Mikołaj GETKA-KENIG, „Motywy wolnomularskie w architekturze pałacu w Luberadzu", Ars Regia, XII:
2010, nr 19, s. 24-38.
5 Np. rezydencje Karola de Thomatisa w Królikarni, Piotra Blanka na Faworach, Izabeli Lubomirskiej w Rozkoszy
i Mokotowie, Michała Poniatowskiego w Jabłonnej, Stanisława Poniatowskiego w Górze.