DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Recenzje
DOI article:KATARZYNA CHRUDZIMSKA-UHERA: Anna Maria Le¬śniewska, Magdalena Więcek. Przestrzeń jako narzędzie poznania, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Orońsko 2013, ss. 200, il.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0357
Recenzje
351
rzeźby w sztuce polskiej lat 60. XX w. jako wyraz
przemian w sztuce przestrzeni4. Autorka podjęła
problematykę definicji przestrzeni w sztuce polskiej
w latach 50. i 60., akcentując przełom tych dekad
jako moment niezwykle istotny dla formułującej się
polskiej nowoczesności i nowego języka rzeźby po-
jętej jako funkcja przestrzeni. Przypomnijmy, że to
w tamtym właśnie okresie w Warszawie miały miej-
sce dwie istotne prezentacje - w 1959 r. Rzeźba
w ogrodzie, a dwa lata później ekspozycja Hen-
ry'ego Moore'a. Wystawy były podsumowaniem lo-
kalnych doświadczeń w obszarze rzeźby plenerowej
oraz konfrontacją z uznanym mistrzem tej dziedziny
- dając impuls do dyskusji i wzmożonego zaintere-
sowania sztuką w relacji do przestrzeni. Nowocze-
sność, akcentując nowe zależności, stwarzała wa-
runki do pełniejszej prezentacji i percepcji dzieła,
które aktywnie organizowało swe otoczenie. W ob-
rębie realizacji rzeźbiarskich tak rozumiana nowo-
czesność wyartykułowana została przez artystów
młodego pokolenia, wśród których znajdowała się
Magdalena Więcek, bohaterka najnowszej publika-
cji Anny M. Leśniewskiej5.
Magdalena Więcek (1924-2008) należała do
tego samego pokolenia co Barbara Zbrożyna (1923-
1995), Alina Szapocznikow (1926-1973) i Alina
Ślesińska (1922-1994), artystki w pełni rozwijające
swój talent po odwilżowym przełomie 1956 r. Wię-
cek, Ślesińska i Szapocznikow uczestniczyły w słyn-
nych Konfrontacjach 1960 Bogusza, Gierowskiego
i Wojciechowskiego. Zachodni krytycy biorący
udział w odbywającym się w tamtym czasie war-
szawskim Kongresie AICA, docenili zaprezentowa-
ne przez Bogusza efekty przestrzennych poszukiwań
rzeźbiarek: Ślesińska otrzymała zaproszenie do
udziału w wystawie Peintres de la galerie w Galerie
Lambert w Paryżu; Szapocznikow rozpoczęła dłu-
goletnią współpracę z Pierrem Restany; Więcek po-
znała Abrahama Marie Hammachera, dyrektora
Muzeum Króller-Muller w Otterlo, który wybrał jej
dzieło do realizacji w tworzonym przez siebie ogro-
dzie rzeźb6. Był to początek międzynarodowych
kontaktów i karier tych trzech artystek. Badacze
podkreślają widoczną z dzisiejszej perspektywy
analogię między tamtym czasem (około 1960)
4 Anna Maria LEŚNIEWSKA, Nowe miejsce rzeźby
w sztuce polskiej lat 60. XX w., jako wyraz przemian
w sztuce przestrzeni. Praca doktorska obroniona w 2014 r.
w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie.
5, Magdalena Więcek. Przestrzeń jako narzędzie pozna-
nia, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Orońsko 2013.
6 Ibid., s. 53.
7 Alina Ślesińska 1922-1994, Zachęta Narodowa Galeria
Sztuki, Warszawa 2007.
8 O miejsce w historii sztuki dla artystek tworzących
a okresem po I wojnie światowej, kiedy również po-
jawiła się grupa znakomitych rzeźbiarek. Jednak
w obu przypadkach zdobywanie przez kobiety miej-
sca w środowisku było bardzo szczególne. Podej-
mowane przez nie działania spotykały się ze stereo-
typowymi ocenami, a analizowane zagadnienia
pozostawały na marginesie zainteresowania zma-
skulinizowanego świata sztuki. Mimo międzynaro-
dowego uznania, jakim się cieszyły, mimo że były
znaczącymi uczestniczkami ówczesnego życia arty-
stycznego, rzeźbiarki stopniowo popadały w zapo-
mnienie i do niedawna nieobecne były w głównym
nurcie polskiej historii sztuki. Z przywołanej trójki
artystek tworzących około 1960 r. jedynie Szapocz-
nikow ma dziś ugruntowaną, międzynarodową po-
zycję. Ślesińska została przypomniana monograficz-
ną wystawą w 2007 r.7 Monografia Magdaleny
Więcek napisana przez Leśniewską pozwoli na do-
pisanie do obowiązującego kanonu sztuki kolejnej
twórczyni i uznanie wkładu, jaki wniosła w formuło-
wanie poodwilżowej nowoczesności8. Pomiędzy
wymienionymi trzema rzeźbiarkami możemy wska-
zać zarówno podobieństwa, jak i różnice. Niezależ-
nie od siebie kierowały uwagę w stronę pokrewnych
zagadnień, które dziś określamy jako feministyczne.
Realizowały zbliżone tematy (jak np. Duo zinterpre-
towane przez Szapocznikow i Więcek), przy czym
Szapocznikow i Ślesińska posługiwały się ekspresją
wyprowadzoną z figuratywizmu, Więcek konse-
kwentnie podążała ku abstrakcji. Dwie pierwsze
artystki opowiadając się po stronie męskiego - twór-
czego i aktywnego działania, podkreślały jednocze-
śnie swą stereotypową kobiecość: urodą, strojem
oraz - w przypadku Ślesińskiej - świadomie kon-
struowaną stylizacją i obecnością medialną. Więcek
wkroczyła w publiczną przestrzeń sztuki z odmien-
nie sformułowaną odpowiedzią na pytanie o status
artystki.
W kreowaniu publicznego wizerunku artystek
ważną rolę odgrywała fotografia, a współpraca foto-
grafa z rzeźbiarkami z reguły wykraczała poza
skromną rejestrację i dokumentację. Strony często
wchodziły w relacje wspólników9, a fotograf aktyw-
nie uczestniczył w procesie twórczym. Anna M. Le-
śniewska wyraźnie tę kwestię podejmuje i eksponuje,
w latach 60. upominają się współcześni badacze i badacz-
ki. Por.: Jestem artystką we wszystkim, co niepotrzebne.
Kobiety i sztuka około 1960, red. Ewa TONIAK, Wydaw-
nictwo Neriton, Warszawa 2010.
9 Por.: Wspólnicy. Fotograf i artysta około roku 1970, Mu-
zeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 18 XI 2011-17 I
2012 (http://artmuseum.pl/pl/wystawy/wspolnicy-foto-
graf-i-artysta-okolo-roku-1970 - dostęp z dn. 05 IV
2015).
351
rzeźby w sztuce polskiej lat 60. XX w. jako wyraz
przemian w sztuce przestrzeni4. Autorka podjęła
problematykę definicji przestrzeni w sztuce polskiej
w latach 50. i 60., akcentując przełom tych dekad
jako moment niezwykle istotny dla formułującej się
polskiej nowoczesności i nowego języka rzeźby po-
jętej jako funkcja przestrzeni. Przypomnijmy, że to
w tamtym właśnie okresie w Warszawie miały miej-
sce dwie istotne prezentacje - w 1959 r. Rzeźba
w ogrodzie, a dwa lata później ekspozycja Hen-
ry'ego Moore'a. Wystawy były podsumowaniem lo-
kalnych doświadczeń w obszarze rzeźby plenerowej
oraz konfrontacją z uznanym mistrzem tej dziedziny
- dając impuls do dyskusji i wzmożonego zaintere-
sowania sztuką w relacji do przestrzeni. Nowocze-
sność, akcentując nowe zależności, stwarzała wa-
runki do pełniejszej prezentacji i percepcji dzieła,
które aktywnie organizowało swe otoczenie. W ob-
rębie realizacji rzeźbiarskich tak rozumiana nowo-
czesność wyartykułowana została przez artystów
młodego pokolenia, wśród których znajdowała się
Magdalena Więcek, bohaterka najnowszej publika-
cji Anny M. Leśniewskiej5.
Magdalena Więcek (1924-2008) należała do
tego samego pokolenia co Barbara Zbrożyna (1923-
1995), Alina Szapocznikow (1926-1973) i Alina
Ślesińska (1922-1994), artystki w pełni rozwijające
swój talent po odwilżowym przełomie 1956 r. Wię-
cek, Ślesińska i Szapocznikow uczestniczyły w słyn-
nych Konfrontacjach 1960 Bogusza, Gierowskiego
i Wojciechowskiego. Zachodni krytycy biorący
udział w odbywającym się w tamtym czasie war-
szawskim Kongresie AICA, docenili zaprezentowa-
ne przez Bogusza efekty przestrzennych poszukiwań
rzeźbiarek: Ślesińska otrzymała zaproszenie do
udziału w wystawie Peintres de la galerie w Galerie
Lambert w Paryżu; Szapocznikow rozpoczęła dłu-
goletnią współpracę z Pierrem Restany; Więcek po-
znała Abrahama Marie Hammachera, dyrektora
Muzeum Króller-Muller w Otterlo, który wybrał jej
dzieło do realizacji w tworzonym przez siebie ogro-
dzie rzeźb6. Był to początek międzynarodowych
kontaktów i karier tych trzech artystek. Badacze
podkreślają widoczną z dzisiejszej perspektywy
analogię między tamtym czasem (około 1960)
4 Anna Maria LEŚNIEWSKA, Nowe miejsce rzeźby
w sztuce polskiej lat 60. XX w., jako wyraz przemian
w sztuce przestrzeni. Praca doktorska obroniona w 2014 r.
w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie.
5, Magdalena Więcek. Przestrzeń jako narzędzie pozna-
nia, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Orońsko 2013.
6 Ibid., s. 53.
7 Alina Ślesińska 1922-1994, Zachęta Narodowa Galeria
Sztuki, Warszawa 2007.
8 O miejsce w historii sztuki dla artystek tworzących
a okresem po I wojnie światowej, kiedy również po-
jawiła się grupa znakomitych rzeźbiarek. Jednak
w obu przypadkach zdobywanie przez kobiety miej-
sca w środowisku było bardzo szczególne. Podej-
mowane przez nie działania spotykały się ze stereo-
typowymi ocenami, a analizowane zagadnienia
pozostawały na marginesie zainteresowania zma-
skulinizowanego świata sztuki. Mimo międzynaro-
dowego uznania, jakim się cieszyły, mimo że były
znaczącymi uczestniczkami ówczesnego życia arty-
stycznego, rzeźbiarki stopniowo popadały w zapo-
mnienie i do niedawna nieobecne były w głównym
nurcie polskiej historii sztuki. Z przywołanej trójki
artystek tworzących około 1960 r. jedynie Szapocz-
nikow ma dziś ugruntowaną, międzynarodową po-
zycję. Ślesińska została przypomniana monograficz-
ną wystawą w 2007 r.7 Monografia Magdaleny
Więcek napisana przez Leśniewską pozwoli na do-
pisanie do obowiązującego kanonu sztuki kolejnej
twórczyni i uznanie wkładu, jaki wniosła w formuło-
wanie poodwilżowej nowoczesności8. Pomiędzy
wymienionymi trzema rzeźbiarkami możemy wska-
zać zarówno podobieństwa, jak i różnice. Niezależ-
nie od siebie kierowały uwagę w stronę pokrewnych
zagadnień, które dziś określamy jako feministyczne.
Realizowały zbliżone tematy (jak np. Duo zinterpre-
towane przez Szapocznikow i Więcek), przy czym
Szapocznikow i Ślesińska posługiwały się ekspresją
wyprowadzoną z figuratywizmu, Więcek konse-
kwentnie podążała ku abstrakcji. Dwie pierwsze
artystki opowiadając się po stronie męskiego - twór-
czego i aktywnego działania, podkreślały jednocze-
śnie swą stereotypową kobiecość: urodą, strojem
oraz - w przypadku Ślesińskiej - świadomie kon-
struowaną stylizacją i obecnością medialną. Więcek
wkroczyła w publiczną przestrzeń sztuki z odmien-
nie sformułowaną odpowiedzią na pytanie o status
artystki.
W kreowaniu publicznego wizerunku artystek
ważną rolę odgrywała fotografia, a współpraca foto-
grafa z rzeźbiarkami z reguły wykraczała poza
skromną rejestrację i dokumentację. Strony często
wchodziły w relacje wspólników9, a fotograf aktyw-
nie uczestniczył w procesie twórczym. Anna M. Le-
śniewska wyraźnie tę kwestię podejmuje i eksponuje,
w latach 60. upominają się współcześni badacze i badacz-
ki. Por.: Jestem artystką we wszystkim, co niepotrzebne.
Kobiety i sztuka około 1960, red. Ewa TONIAK, Wydaw-
nictwo Neriton, Warszawa 2010.
9 Por.: Wspólnicy. Fotograf i artysta około roku 1970, Mu-
zeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 18 XI 2011-17 I
2012 (http://artmuseum.pl/pl/wystawy/wspolnicy-foto-
graf-i-artysta-okolo-roku-1970 - dostęp z dn. 05 IV
2015).