DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Sosnowska, Joanna: Pomniki-spolia w Polsce po 1917 roku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0666
652
Joanna M. Sosnowska
5. Rynek (ob. plac Kościuszki) w Opocznie z pomnikiem wdzięczności dla cara, 1908.
Fotografia sprzed 1914 r. ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Opocznie. Fot.: http://
www. konskie. org.pl/2012/03/pomnik-tadeusza-kosciuszki-w-opocznie.html
pomnika na obiekt poświęcony Kościuszce, zacierając w ten sposób ślady hańby. Obelisk
został wówczas obniżony, a na jego szczycie umieszczono popiersie naczelnika (il. 6a-b).
Bez wątpienia krył się w tym zamysł praktyczny, konieczna w latach wojny oszczędność,
ale przede wszystkim był to jeden z pierwszych, jeśli w ogóle nie pierwszy na terenie
Polski, gest zawłaszczenia istniejącego pomnika, jego zniszczenie i przekształcenie
w nowy obiekt o odmiennym znaczeniu. Można tu zatem mówić o współczesnych spo-
liach, czyli wykorzystaniu przejętych w drodze polityczno-militarnych działań przedmio-
tów symbolizujących pokonaną, wrogą władzę i wykorzystanie ich ku własnej chwale.
W starożytności pierwotnie spoliami nazywano trofea wojenne niesione w zwycięskich
pochodach i umieszczane na wystawianych z tej okazji lukach tryumfalnych, później na-
zwa ta służyła do określania elementów antycznej, pogańskiej architektury wykorzysty-
wanych przy budowie gmachów przeznaczonych na nowy kult lub siedzibę nowej władzy.
Użycie spoliów było znakiem zwycięstwa i unicestwienia wroga przez wykorzystanie jego
materialnych śladów, zawsze z zamazaniem dawnej symboliki. Obce kulturowo obiekty
były poddane przemocy - symbolicznie poniżone, poćwiartowane, pozbawione znacze-
nia. I tak właśnie stało się w przypadku pomnika w Opocznie.
Podobnych przykładów było na terenie Polski więcej. W Radomiu również przekształ-
cono istniejący tam obelisk ku czci Aleksandra II na pomnik Kościuszki, ale zmieniono
tylko tablice, nie dodając popiersia11. W Katowicach niezwłocznie po plebiscytach i usta-
leniu granic rozebrano pomnik dwóch cesarzy z rodziny Hohenzollernów - Wilhelma I
i Fryderyka I, stojący na Wilhelmplatz przemianowanym na Plac Wolności. Na pozosta-
11 Na postumencie były tablice z nazwami miejscowości, które złożyły się na jego wzniesienie.
Joanna M. Sosnowska
5. Rynek (ob. plac Kościuszki) w Opocznie z pomnikiem wdzięczności dla cara, 1908.
Fotografia sprzed 1914 r. ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Opocznie. Fot.: http://
www. konskie. org.pl/2012/03/pomnik-tadeusza-kosciuszki-w-opocznie.html
pomnika na obiekt poświęcony Kościuszce, zacierając w ten sposób ślady hańby. Obelisk
został wówczas obniżony, a na jego szczycie umieszczono popiersie naczelnika (il. 6a-b).
Bez wątpienia krył się w tym zamysł praktyczny, konieczna w latach wojny oszczędność,
ale przede wszystkim był to jeden z pierwszych, jeśli w ogóle nie pierwszy na terenie
Polski, gest zawłaszczenia istniejącego pomnika, jego zniszczenie i przekształcenie
w nowy obiekt o odmiennym znaczeniu. Można tu zatem mówić o współczesnych spo-
liach, czyli wykorzystaniu przejętych w drodze polityczno-militarnych działań przedmio-
tów symbolizujących pokonaną, wrogą władzę i wykorzystanie ich ku własnej chwale.
W starożytności pierwotnie spoliami nazywano trofea wojenne niesione w zwycięskich
pochodach i umieszczane na wystawianych z tej okazji lukach tryumfalnych, później na-
zwa ta służyła do określania elementów antycznej, pogańskiej architektury wykorzysty-
wanych przy budowie gmachów przeznaczonych na nowy kult lub siedzibę nowej władzy.
Użycie spoliów było znakiem zwycięstwa i unicestwienia wroga przez wykorzystanie jego
materialnych śladów, zawsze z zamazaniem dawnej symboliki. Obce kulturowo obiekty
były poddane przemocy - symbolicznie poniżone, poćwiartowane, pozbawione znacze-
nia. I tak właśnie stało się w przypadku pomnika w Opocznie.
Podobnych przykładów było na terenie Polski więcej. W Radomiu również przekształ-
cono istniejący tam obelisk ku czci Aleksandra II na pomnik Kościuszki, ale zmieniono
tylko tablice, nie dodając popiersia11. W Katowicach niezwłocznie po plebiscytach i usta-
leniu granic rozebrano pomnik dwóch cesarzy z rodziny Hohenzollernów - Wilhelma I
i Fryderyka I, stojący na Wilhelmplatz przemianowanym na Plac Wolności. Na pozosta-
11 Na postumencie były tablice z nazwami miejscowości, które złożyły się na jego wzniesienie.