DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.35559#0343
NATVRALIVM QV^ESTIONVM LIB. V.
^rauitas eR.Adiicc nunc,quod circa Rumina & lacus frequens nebula eR, ardatis coniun&iR]ue
corporibus;neccamcn ventus eR.Interdum vero ranracaligoeRunditur, vt conspedum in vici-
no Rantium eripiar: quod non euenirec,nih in paruum iocum corpora se muira compellerent.
Arqui nullum rempus magis,quam nebuloRim, caret venro. Adiice nunc, quod e contrario ve-
nit, vt ibi matutinum aeraspiRum & humidum ortu suo tenuet.Tunc iurgit aura,cum datum eR
laxamentum corporibus.&Ripatio illorum ac turba resbluta eR.
C AP. im. Qv o MO n o, inquis, ergo venti hunt, quos non negas Reris Non vno modo.
Aiias enim terraipsa magnam vim aeris eiicit,& exabdiroipirat:aiias cum magna & continua ex
imo euaporatioin altum agit qua: merserat,immutatio ipsahalitus mixti in ventum vertitur.Iilud
enim nec vt credam mihi periuaderi poteR.nec vttaceanuquomodoin noRris corporibus ex ci-
bo Rt inRatio,qu$ non ime magna narium miuria emittitur,& ventrem interdum cu sbno exo-
nerat,interdum iecretius:Rc putant & hanc magnam rerum naturam alimenta mutantem emit-
tere ipiritum.Benc nobheum agitur,quod semper excoquit. Alioquin immundius aliquid time-
remus.Nunquid ergo hoc verius e R,dicere,multa ex omni parte terrarum & aRidua fen i corpu-
scu!a:qua:,cumcoaceruata sunt,deinde extenuaii sole cceperint,quia omne quodmauguilo dila-
tatur,ipatium maius deiiderat,ventus cxiRir^
CAP. v. Q_yio ergcrh.inciolamelsecauiamventiexiRimas,aquarum terrarumque euapo-^gg
rationesrEx hisgrauitatem aeris hei i,deinde soluiimpetu,cim qu^denia Reterant vt cRncccRe,
extenuata nituntur in ampliorem !ocum?Ego vero & hanciudico. Ceterum i!ia eR longe venor
io cauia, valent ior que. habere aera naturalem vim mouendiicmecaiiundeconcipere, sed ineslc Rii
vt aliarum rerum,ita huius potentiam.An hoc exiRimas, nobis quidem datas vires t Re , qmbus
nos moneremus,aera autem inertem,inagitabilem rcli(RurneRe?cnmaquamotum Rium habe-
ar,etiam ventisquiescenribusmec enim ahrer animalia cderepollet. Muicum quoc^ue innasei a-
quis,& hetbosaqutedam videmus, summo innatantia.
CAP. vi. EsT ergoaliquidinaquavitale.DeaquadicossgnisquiomniaconRimit, qu$dam
etiam rceai.& quod videri non potcR ii mile veri, sed tamen verum e R,anima!ia igne generantur,
habet ergo aliquam vim talem aer,& ideo modo spilsat se,modo expandit & purgat: alias contra-
hit,alias diducit ac diReit. Hoc ergo intereRmteraera& ventum,quod inter lacum & Rumen:
aliquando per se ipse sol causa venti eR , fundens rigentem aera , & ex denso coadloque ex-
3^ plicans.
CAP. vn. IN vniuerhtmdeventisdiximusmuncviritimincipiemusillosexcutcre For-
tasse apparebit quemadmodum RantRi apparuerit quando &vnde pioccdant Primum ergo an-
telucanos Rarus inspiciamus, qui aur ex Ruminibus,aut exconuaHibus,aut ex aliquo Rnu (e: utur.
Nullus ex his pertinax eR,sed cadit fortiore iam Iole nec fertur vitra terrarum aspeclu. Hoc ven-
torum genus incipit vere,nec vitra arRatem durat.Etinde maxime venit,vbi aquarum plurimum
& montium eR.Plana licet abundentaquis,tamen carent aura:hac dico,qua: pro vento valet. ^
CAP. viii. Qj^oMono ergo talis Ratusconcipitur,quem Gnrci ^^cATr/c^ vocautdQi.iic-
quid exse paludes & Rumina emittunt f id autem & multum eR,&aRidunm) per diem lol:s ali-
mentum eRmo&e non exhauritur,sed montibus mclusum,in vnam regionem colhgitur.Cum il-
40 lamimplcuit,& iam se non capit,R-d exprimitur ahquo, & in vnam partem procedit: hic vcnrus
eR.itaque eo incumbit,quo liberior exitusinuitat,& loci laxitas,in quam coaceruata incurrant.
Huius rei argumentum cR,quod prima notRis parte non ipirat.Incipit enim heri tunc illa colle-
ctio,quae circa lucem iam plena t-R,& onerata,quaerit quo deRuat:& eo potiRimum exir,vbi plu-
rimum vacui eR,& magna ac patens area.Adhcit autem ei Rimulos o rtus solis,feriens gelidu aera.
Nam etiam antequam appareat,lumine ipso valet: & nondum quidem aera radiis impellit. iam
tamen laedat & irritat,luce prqmiRa Nam cumipse procdRr,alia hiperius rapiuntur,aha diRun-
duntur tepore.Ideo non vitra matutinum illis datur Rare.omnis illorum vis conspcdtu (olis ex-
tinguitur.etiam h vi olent io res Rati er e,circa medium tamen diem relangueRunt.nec vnquam vs-
quein meridiem aura producitur. Alia autem imbecillior ac breuior eR, prout valcmioribusmi-
^ouonbusue coilcdta cauhs eR.
CAp. ix. Qj ARE tamen talesventi vere &teRate validiores Rint?LeuisRmi enim cerera
parte anni,nec qui velaimpleantdurgunt. Quia ver aquohus eR,& ex plurimis aquis locisqueob
humidamcxli naturam saturis & rcdundatibus.maior euaporatioeR.At quarearRate trque pro-
funditur:Qjaia poR occasum solis remanet diurnus calor,& magna notRis parte perdurat: qui e-
uocac exeuntia,ac vehementius trahir,quicquidex his (ponte reddi solet. deinde non tantum ha-
bet vitium,vt quod euocauit,ab(umat.Ob hoc diutius corpuscula emanare solita & eRlarc.terra
exse atque humor emittit. Facit autem ventum sos ortus,non calore tantum , sed etiam itRu Lux
cnimsvt dixi)qua: solemantecedit,nondum aera calefacit,Rd percuti ttan tum: pete uRtis autem
in latus cedit.Quatiquam ego ue illud quidem conccRerim, lucem ipsam sine calore tHc, cum
j^o CX calore hat. Non habet forRtan tantum teporis,quantum tadfu appareat.Opus tamen suum fa-
cit, & densa diducit ac tenuat.Prxterea loca.qua: aliqua in iquitate natura: ita clausa Rmr, vr solem
accipere non poslintRlla quoque nubila ^ciriRiiuce calcRut, & per diem minus quam nocbbns
ngeiA.
^rauitas eR.Adiicc nunc,quod circa Rumina & lacus frequens nebula eR, ardatis coniun&iR]ue
corporibus;neccamcn ventus eR.Interdum vero ranracaligoeRunditur, vt conspedum in vici-
no Rantium eripiar: quod non euenirec,nih in paruum iocum corpora se muira compellerent.
Arqui nullum rempus magis,quam nebuloRim, caret venro. Adiice nunc, quod e contrario ve-
nit, vt ibi matutinum aeraspiRum & humidum ortu suo tenuet.Tunc iurgit aura,cum datum eR
laxamentum corporibus.&Ripatio illorum ac turba resbluta eR.
C AP. im. Qv o MO n o, inquis, ergo venti hunt, quos non negas Reris Non vno modo.
Aiias enim terraipsa magnam vim aeris eiicit,& exabdiroipirat:aiias cum magna & continua ex
imo euaporatioin altum agit qua: merserat,immutatio ipsahalitus mixti in ventum vertitur.Iilud
enim nec vt credam mihi periuaderi poteR.nec vttaceanuquomodoin noRris corporibus ex ci-
bo Rt inRatio,qu$ non ime magna narium miuria emittitur,& ventrem interdum cu sbno exo-
nerat,interdum iecretius:Rc putant & hanc magnam rerum naturam alimenta mutantem emit-
tere ipiritum.Benc nobheum agitur,quod semper excoquit. Alioquin immundius aliquid time-
remus.Nunquid ergo hoc verius e R,dicere,multa ex omni parte terrarum & aRidua fen i corpu-
scu!a:qua:,cumcoaceruata sunt,deinde extenuaii sole cceperint,quia omne quodmauguilo dila-
tatur,ipatium maius deiiderat,ventus cxiRir^
CAP. v. Q_yio ergcrh.inciolamelsecauiamventiexiRimas,aquarum terrarumque euapo-^gg
rationesrEx hisgrauitatem aeris hei i,deinde soluiimpetu,cim qu^denia Reterant vt cRncccRe,
extenuata nituntur in ampliorem !ocum?Ego vero & hanciudico. Ceterum i!ia eR longe venor
io cauia, valent ior que. habere aera naturalem vim mouendiicmecaiiundeconcipere, sed ineslc Rii
vt aliarum rerum,ita huius potentiam.An hoc exiRimas, nobis quidem datas vires t Re , qmbus
nos moneremus,aera autem inertem,inagitabilem rcli(RurneRe?cnmaquamotum Rium habe-
ar,etiam ventisquiescenribusmec enim ahrer animalia cderepollet. Muicum quoc^ue innasei a-
quis,& hetbosaqutedam videmus, summo innatantia.
CAP. vi. EsT ergoaliquidinaquavitale.DeaquadicossgnisquiomniaconRimit, qu$dam
etiam rceai.& quod videri non potcR ii mile veri, sed tamen verum e R,anima!ia igne generantur,
habet ergo aliquam vim talem aer,& ideo modo spilsat se,modo expandit & purgat: alias contra-
hit,alias diducit ac diReit. Hoc ergo intereRmteraera& ventum,quod inter lacum & Rumen:
aliquando per se ipse sol causa venti eR , fundens rigentem aera , & ex denso coadloque ex-
3^ plicans.
CAP. vn. IN vniuerhtmdeventisdiximusmuncviritimincipiemusillosexcutcre For-
tasse apparebit quemadmodum RantRi apparuerit quando &vnde pioccdant Primum ergo an-
telucanos Rarus inspiciamus, qui aur ex Ruminibus,aut exconuaHibus,aut ex aliquo Rnu (e: utur.
Nullus ex his pertinax eR,sed cadit fortiore iam Iole nec fertur vitra terrarum aspeclu. Hoc ven-
torum genus incipit vere,nec vitra arRatem durat.Etinde maxime venit,vbi aquarum plurimum
& montium eR.Plana licet abundentaquis,tamen carent aura:hac dico,qua: pro vento valet. ^
CAP. viii. Qj^oMono ergo talis Ratusconcipitur,quem Gnrci ^^cATr/c^ vocautdQi.iic-
quid exse paludes & Rumina emittunt f id autem & multum eR,&aRidunm) per diem lol:s ali-
mentum eRmo&e non exhauritur,sed montibus mclusum,in vnam regionem colhgitur.Cum il-
40 lamimplcuit,& iam se non capit,R-d exprimitur ahquo, & in vnam partem procedit: hic vcnrus
eR.itaque eo incumbit,quo liberior exitusinuitat,& loci laxitas,in quam coaceruata incurrant.
Huius rei argumentum cR,quod prima notRis parte non ipirat.Incipit enim heri tunc illa colle-
ctio,quae circa lucem iam plena t-R,& onerata,quaerit quo deRuat:& eo potiRimum exir,vbi plu-
rimum vacui eR,& magna ac patens area.Adhcit autem ei Rimulos o rtus solis,feriens gelidu aera.
Nam etiam antequam appareat,lumine ipso valet: & nondum quidem aera radiis impellit. iam
tamen laedat & irritat,luce prqmiRa Nam cumipse procdRr,alia hiperius rapiuntur,aha diRun-
duntur tepore.Ideo non vitra matutinum illis datur Rare.omnis illorum vis conspcdtu (olis ex-
tinguitur.etiam h vi olent io res Rati er e,circa medium tamen diem relangueRunt.nec vnquam vs-
quein meridiem aura producitur. Alia autem imbecillior ac breuior eR, prout valcmioribusmi-
^ouonbusue coilcdta cauhs eR.
CAp. ix. Qj ARE tamen talesventi vere &teRate validiores Rint?LeuisRmi enim cerera
parte anni,nec qui velaimpleantdurgunt. Quia ver aquohus eR,& ex plurimis aquis locisqueob
humidamcxli naturam saturis & rcdundatibus.maior euaporatioeR.At quarearRate trque pro-
funditur:Qjaia poR occasum solis remanet diurnus calor,& magna notRis parte perdurat: qui e-
uocac exeuntia,ac vehementius trahir,quicquidex his (ponte reddi solet. deinde non tantum ha-
bet vitium,vt quod euocauit,ab(umat.Ob hoc diutius corpuscula emanare solita & eRlarc.terra
exse atque humor emittit. Facit autem ventum sos ortus,non calore tantum , sed etiam itRu Lux
cnimsvt dixi)qua: solemantecedit,nondum aera calefacit,Rd percuti ttan tum: pete uRtis autem
in latus cedit.Quatiquam ego ue illud quidem conccRerim, lucem ipsam sine calore tHc, cum
j^o CX calore hat. Non habet forRtan tantum teporis,quantum tadfu appareat.Opus tamen suum fa-
cit, & densa diducit ac tenuat.Prxterea loca.qua: aliqua in iquitate natura: ita clausa Rmr, vr solem
accipere non poslintRlla quoque nubila ^ciriRiiuce calcRut, & per diem minus quam nocbbns
ngeiA.