DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.35559#0209
L< ANNAEI 'SENECAE
DE IRA AD NOVATVM,
^ I B E R P R I M V S.
C ^ E F T E
XE GIS TI amc, Nouate,vt scriberem quemadmodum podet ira ieniri.-nec
immerito mihi videris hunc praecipue asse&um pertimuisD,maxime ex ommb.
ttetrum ac rabidum.Cereris enim aiiquid quieti placidique ineihhic totus con-
citatus & in impetu doloris ed:armorum,sanguinis,iupp!idorum, minime hu-
mana feruenscupiditate:dum alteri noceat,sui neg!igens:in ipsa irruens tela,&
vltionis secum multa tradurteauidus. Quidam itaque eiapientibusviris iram
dixerunt brcueminsaniam:a:quecnim impotens sui ess, decoris obiita, necesd-
tudinum immemocin quod coepit pertinax &mtenta, ratio ni consihisque pr^clusa, vanis agitata
cauds.ad dispecfum aequi verique inhabilis, ruinis dmiilima.quae super id quodoppreisere, fran-
go guntur. Vt autem scias non eslesanos, quos irapodedit, ipsrim diorum habitum intuere. Nam vt
furentium certa indicia sunt, audax & minax vultus, tridis frons, torua facies, citatus gradus,in-
quietae manus.coior versus,crebra& vehementiusa&astiipiria: itairaseentium eadem dgna sunr.
Flagrant & micant oculi, multus ore toto rubor ,exaeduante ab imis prarcordiis ianguine: labia
quatiuntur,dentes comprimuntur,horrent ac subrigunturcapii!i,spiritus coadsus ac dridens, ar-
ticulorum seipsos torquentium sonus , gemitus mugitusque, & parum explanatis vocibus sermo
praeruptus,& complosle depius manus,&pulsara humus pedibus,& totum concitum corpus,ma-
gnadp minas agens,foeda visu & horrenda facies deprauannum ie,atq; intumeseentium. Nescias
vtrum magis detedabde vitium dc,an deforme. Cetera licet abseondere, &in abdito alere. Irase
profert,&in faciem exit: quantoq;maior ed,hocedcruescit manifedius. Non vides,vt omnium
animalium, dmul ad nocendum insurrexerunt, procurrant notte,ac tota corpora solit um quie-
tumq; egrediantur habitum, & feritatem suam exasperent ? Spumant apris ora, dentesacuuntur 237
attritLqraurorum cornuaiacsantur in vacuum,&harena puliu pedum spargitur; leones fremunt,
indanturiratis coda serpencibus, rabidarum canum tridis asjiedfus ed. Nullum ed animal tam
horrendum,tamque perniciosum natura, vt non apparear in it!o, vbi ira inuadt,noua feritatis ac-
ceido. Nec ignoro,ceteros quoque affedfus vix occultari,hbidinem,metumque,& audaciam,dare
sui dgna, & polle pramodi. Neque enim v'la vehementior intra cogitatio ed, qua: mhii moueat
m vultu.Quid ergo interedfQuodalij adetdus apparent,hic eminet.
C A p. 11. 'IAM vero h ede&us eius damnaqueinrueri velis, nulla pedis humano generi pluris
detit. Videbis etsdesae venena, &reorum muttias sordes, & vrbium ctades, & totarum exitiagen-
4.0 ritun, N principum subciuilihada capita venalia, &lubie<das tedis faces, nec intra mceniacoer-
citos ignes, scd ingentia spatia regionum hodili damma relucentia. Aspice nobilislimarum dui-
tatum sundamenta vix notabilia: has ira deiecir. Alpice (dhrudines per multa millia sine habita-
tioueddcrtas:hasiraexhaudt. Aspice tot memoria: proditos duces, mali exempla diti, alium ira
in cubili suo confodtt: ahurn inter iacra mensas ira percusdt.- aliuminter leges celebrisqucspedfa-
culum fori lancinauittahttm hlij parricidio dare sanguinem iudit: alium seruilimanu .regalsape-
rire mgulurmahum in cruces membradiuidcre.Et adhuc singulorum suppheia narro.Qiiind tibi
libuerit, teli di sin quos ira viritim exarht, aspice re ctdas gladio co u t ion es, & plebem immisdi mi-
lite contrucidatam, & in perniciem promiseuam totos populos capitis damna pados, tanquam
aut curam nodram deserentibus, autaudoritatem contemnentibus. Quidgladiatoribus, quare
populus irascitur,& tam inique,vt iniuriam putet.quod non libenter pereunt? contemni sc iudi-
cat,&vultu,gedu,ardore,de spedatorc in aduersarium vertitur. Quicquided, certe non edira,
scd quadira: deut puerorum,qui d ceciderunt, terram verberari volunt, &sa:pe ne sciunt quide
cui iraseantur, scd tantum iraseuntur dne causa& sine iniuria, non tamen dne aliqua iniuriae spe-
cie, nec dne aliqua poena: cupiditate. Deluduntur itaq; imitationeplagarum, &dmulatis depre-
cantium lacrimispiacantur,& fada vltione falsus dolor tollitur.
C AP. n 1. Iit Asci MVR, inquit,sa:pe non illis qui lteserunt,sed his quilazsuri sunt: vt sidas ira
non tantum ex imuria nasci.Verum edirasei nos ltesuris, sed ipsa cogitatione nos laedunt, & iniu-
riam qu: facturus ed,iam facit.Vt scias,inquit,non esle iram poenae cupiditatem .indrmidimi saepe
potentislimis iraseuntur: nec poenam coiicupiscunt, quam non speranr. Primum diximus, iram
60 cupiditatetnessepcenaeexigendae.nonfacultatem. Concupiscunr autem homines, & quae non
posfunr. Deinde nemo tam humilis ed,qui poenam velsummi hominis sjierare non posUr.Adno-
ccndu potentes stimus-Aridotelis dnitio nonmultuanodraabed: ait enim, Iram ede cupiditate'
DE IRA AD NOVATVM,
^ I B E R P R I M V S.
C ^ E F T E
XE GIS TI amc, Nouate,vt scriberem quemadmodum podet ira ieniri.-nec
immerito mihi videris hunc praecipue asse&um pertimuisD,maxime ex ommb.
ttetrum ac rabidum.Cereris enim aiiquid quieti placidique ineihhic totus con-
citatus & in impetu doloris ed:armorum,sanguinis,iupp!idorum, minime hu-
mana feruenscupiditate:dum alteri noceat,sui neg!igens:in ipsa irruens tela,&
vltionis secum multa tradurteauidus. Quidam itaque eiapientibusviris iram
dixerunt brcueminsaniam:a:quecnim impotens sui ess, decoris obiita, necesd-
tudinum immemocin quod coepit pertinax &mtenta, ratio ni consihisque pr^clusa, vanis agitata
cauds.ad dispecfum aequi verique inhabilis, ruinis dmiilima.quae super id quodoppreisere, fran-
go guntur. Vt autem scias non eslesanos, quos irapodedit, ipsrim diorum habitum intuere. Nam vt
furentium certa indicia sunt, audax & minax vultus, tridis frons, torua facies, citatus gradus,in-
quietae manus.coior versus,crebra& vehementiusa&astiipiria: itairaseentium eadem dgna sunr.
Flagrant & micant oculi, multus ore toto rubor ,exaeduante ab imis prarcordiis ianguine: labia
quatiuntur,dentes comprimuntur,horrent ac subrigunturcapii!i,spiritus coadsus ac dridens, ar-
ticulorum seipsos torquentium sonus , gemitus mugitusque, & parum explanatis vocibus sermo
praeruptus,& complosle depius manus,&pulsara humus pedibus,& totum concitum corpus,ma-
gnadp minas agens,foeda visu & horrenda facies deprauannum ie,atq; intumeseentium. Nescias
vtrum magis detedabde vitium dc,an deforme. Cetera licet abseondere, &in abdito alere. Irase
profert,&in faciem exit: quantoq;maior ed,hocedcruescit manifedius. Non vides,vt omnium
animalium, dmul ad nocendum insurrexerunt, procurrant notte,ac tota corpora solit um quie-
tumq; egrediantur habitum, & feritatem suam exasperent ? Spumant apris ora, dentesacuuntur 237
attritLqraurorum cornuaiacsantur in vacuum,&harena puliu pedum spargitur; leones fremunt,
indanturiratis coda serpencibus, rabidarum canum tridis asjiedfus ed. Nullum ed animal tam
horrendum,tamque perniciosum natura, vt non apparear in it!o, vbi ira inuadt,noua feritatis ac-
ceido. Nec ignoro,ceteros quoque affedfus vix occultari,hbidinem,metumque,& audaciam,dare
sui dgna, & polle pramodi. Neque enim v'la vehementior intra cogitatio ed, qua: mhii moueat
m vultu.Quid ergo interedfQuodalij adetdus apparent,hic eminet.
C A p. 11. 'IAM vero h ede&us eius damnaqueinrueri velis, nulla pedis humano generi pluris
detit. Videbis etsdesae venena, &reorum muttias sordes, & vrbium ctades, & totarum exitiagen-
4.0 ritun, N principum subciuilihada capita venalia, &lubie<das tedis faces, nec intra mceniacoer-
citos ignes, scd ingentia spatia regionum hodili damma relucentia. Aspice nobilislimarum dui-
tatum sundamenta vix notabilia: has ira deiecir. Alpice (dhrudines per multa millia sine habita-
tioueddcrtas:hasiraexhaudt. Aspice tot memoria: proditos duces, mali exempla diti, alium ira
in cubili suo confodtt: ahurn inter iacra mensas ira percusdt.- aliuminter leges celebrisqucspedfa-
culum fori lancinauittahttm hlij parricidio dare sanguinem iudit: alium seruilimanu .regalsape-
rire mgulurmahum in cruces membradiuidcre.Et adhuc singulorum suppheia narro.Qiiind tibi
libuerit, teli di sin quos ira viritim exarht, aspice re ctdas gladio co u t ion es, & plebem immisdi mi-
lite contrucidatam, & in perniciem promiseuam totos populos capitis damna pados, tanquam
aut curam nodram deserentibus, autaudoritatem contemnentibus. Quidgladiatoribus, quare
populus irascitur,& tam inique,vt iniuriam putet.quod non libenter pereunt? contemni sc iudi-
cat,&vultu,gedu,ardore,de spedatorc in aduersarium vertitur. Quicquided, certe non edira,
scd quadira: deut puerorum,qui d ceciderunt, terram verberari volunt, &sa:pe ne sciunt quide
cui iraseantur, scd tantum iraseuntur dne causa& sine iniuria, non tamen dne aliqua iniuriae spe-
cie, nec dne aliqua poena: cupiditate. Deluduntur itaq; imitationeplagarum, &dmulatis depre-
cantium lacrimispiacantur,& fada vltione falsus dolor tollitur.
C AP. n 1. Iit Asci MVR, inquit,sa:pe non illis qui lteserunt,sed his quilazsuri sunt: vt sidas ira
non tantum ex imuria nasci.Verum edirasei nos ltesuris, sed ipsa cogitatione nos laedunt, & iniu-
riam qu: facturus ed,iam facit.Vt scias,inquit,non esle iram poenae cupiditatem .indrmidimi saepe
potentislimis iraseuntur: nec poenam coiicupiscunt, quam non speranr. Primum diximus, iram
60 cupiditatetnessepcenaeexigendae.nonfacultatem. Concupiscunr autem homines, & quae non
posfunr. Deinde nemo tam humilis ed,qui poenam velsummi hominis sjierare non posUr.Adno-
ccndu potentes stimus-Aridotelis dnitio nonmultuanodraabed: ait enim, Iram ede cupiditate'