DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.35559#0387
CONTROVERSIARVM LIBER I. 379
me ter victum militare. [P. Qjaoulque, inquit, periclitaberis.'"Bene habet, Iudi-
ces: pater me putat dignum ede qui ialuus hm. Senator polt icxagehmum & quintum annum in
curiam venire non cogitur,nonvetatur.Pr;etorio licet praitexra toga vti feitisautloliemnibus
diebus.nuoquid ncceile eit.^ Qmcquidauc priemi) aut honoris nomine datur, in vtramque par-
tem iumi iiceatalioquin dchmt prauntum ei!e,cui neceihtasiungitur.Pareo tibi pater:qui glo-
rianos immortales heri dicebas,qui ex acie redeuntis vulnera osculabaris.Ad hqc noua & diuer-
iaimperia subito me circumagi putas potse ?non itaeh.lUcin nos dominaturaffeCtus,quiani-
mum primusintramt. Luxuria,auarina,dehdia, intulfitia, timor,non dedilcuntur;& quotidie
h^c omnia aut calfigantur,aut puniuntur; in tantum etiam vitiorum tenaces iumus. C verne mi-
to hi patcrmon tum mei iuris, cum ille proaii) clamor exortus ehnmaderehoRis hbet, obdatis cu-
neos gladns diducere; hic impetus,hic ardor animi, domum tuam trinis nodium ipolns adorna-
uit: huic inpphcationes illas debeo, propter hoc me etiam cum abdicas,diligis, N 011 anim us,no
lingua comRt; in alieno opere depreheniusium; toga ipla humeris non cedic.. Ad oblidendum,
hodem,ad occupandum cadris locum,ad intercipiendos hoidium commeatus ire mderis otium
imperas animo non otiolo. Quotielcnnque tumultus aliquis exortus eh,m me cuiium dirigun-
tur oculi, meas Ipedant manus: & adhuc (verum dicendum) nihil patna debet mihi: nunquam
pugnam, mii coadus. Crediihe quicquid. refero tibi s Icimus quem vita? -curiam agamus: padem
pericula nos vbtque circumdant, & totidem vite ad mortem iunc.Interdum continuatus labor
iirmioresfacit: tlepequosiaborroboranerat, delidiaconsumplir. Sinemeahquod
io meritum m patriam conferre: adhuc militia mea legis mantis eit. Pugnabo & abdicatus: nec ve-
rebor, ne vihs iit opera mea patria:. Athenicnics abdicato vicerunt duce, quantum inter illum &
mcmtercdnlieabdicationem virtute deieuit,ego merui.
Divisio. Prima quulfio illa ab omnibus fadaed vulgaris: Anhlius ob id quod sui iuris
hc,abdicari pohit:deinde,an debeat H,ec tocatrabbationis eib Graeci illam quaehionem primam
ioient tentare,quam Romame aures non ferunr: An vir fortis abdicari poiht. Non video autem
quid allaturi (mr,quare non pellit.nam quod & vir fortis eh,& toties fortiter egit,non pius imis
lili adfcrcded plus commendationis.
C OLOR. Colorem a parte patris quidam duriorem fecerunt: voluerunt enim videri inui-
sam hho patremutaque malle illum cum holhbus viucre quam cum patre: pa?ne omnes, estea-
^ dolelcentem mlatiabilem gloriauted propter iphim patri & moderandum & contincdum. Qui-
dam ex toto ad patris indulgentiam refugerunt,& non disputaucrunt hoc modo , quo 1' A/2-
disputauit, qui hc diinlit, vtdiccret:Etiam ii patrem non haberes, delinere debibas.quia
patrem habes, dchnere debes, quia pater vetar. Facit illo modo quo QA';o, qui hc diuiht hanc
partem : Hoc impero Reipub.cauia,tua causa mea cauta.sequentia duo videtis,quemadmodum-
potuerit implere illud Reip.caula imperare, lictradauit, primum vt pluribus inuenibus pateat
ad virtutem aditus, non debere omnium occasonem fortiter faciendi ab vno occupari: dein-
de expedire Reipubl. non videri tantum ex vno pendere , futurum vt & animi hofhum crelce-
rent.,&iuorum frangerentur, h calu ter sortis occiddlet. Ad vhimum,vtile elle Rcip. ter foncm
ieruari.vt st quiohendatur iuuentuti.Iam illum magis polle ornamentum ciie quam pt eiidium.
^.o illum iensum veterem.Iam pro viro forti neseio quid etiam lex rimet.hoc loco posnit.hoc
quoqueinquit:Ter viro forti aut dididit,aut considit. Nec illam quidem iecuti iunt tradfatione,
qua vius etf , qui dixit; Militia tibiiuperuacuaelf.inuidiola eibpericulosa eh.Superuacua
eh:quia non cogeris,immo verecunde vetaris.Gloria: caula aliquis mihtac. coniecutus es gloria.
Vacationis caula.consecutus es pramdum.Tria domi prre mia lunt.& hc tranhit,vr diceret, inui-
diolumeiie, vnum hominem toties optare omnes honores intercipere: quam peticulosa res cR
setinmdia,quam magnos viros opprelhHet.hic exempla,periculolam ede militiam, eodem loco
collegit. Illud vnum adiecit ..non polle illum iam fortiter iacere, quia omnes illum hodes ple-
rent^ adiecit:Ideo lex ter fortem di mi tit.icit illum iam obleruari ab h ohe. His ergo omiihs bili
qui amantem patrem induxerant,hoc genere egerunt:Non podum pati,non polium dehdcrium
po tui lustinere.Hoc loco eAEAA?7&ex bonis declamatoribus, cum diceret:N on me gloria cupidio-
rem tui fecit,non omnibus admiranda virtus.Condtebor,mquit,adedms patris,quos vt quiique
volet,interpretetur. . . . Videbatur hic dumindulgentiam exprimit,nonler-
ualsedtgnitarem parris.PlacebacautemLatroni, potius ratione retineri patrem quamadedm:
cum in ratione habear aliquem locum & asfedhis. colorem iecutus ed longe alinm:di-
xit enim, se non negare Reip. viri fortis operas,scd ad necedarios vsus reieruare. Si magnum ali-
quod beliu incidat,tunc & veteranos vocari ad arma. Et illa sentetia eius hoc loco valde laudata
ch: Nunc ilii militent quibus necede e tf:tu militabis, h erit necelle. Sic veni Me populum Rom.
ad Scipionem Aimiliauum,cum maius bellum Numantinum apparnidet - quam quod alij duces
sudinerepodent.Magnuminteruailum inter Numantiam & Carthaginem Scipiont datum. Sic
ad Pompeium, cum piratte maria clauddent. Magna prtesdia non ede condimenda. Hoc loco
de lege dixit & ipie iententiam. Videlicet ad hos cadis lex ter fortem iepoluit. A parte
shi] colorem induxerut quidam,vt illum cupidum glorite & bellicosum facerenr.TY^cef&i quidem
Ii q. *
me ter victum militare. [P. Qjaoulque, inquit, periclitaberis.'"Bene habet, Iudi-
ces: pater me putat dignum ede qui ialuus hm. Senator polt icxagehmum & quintum annum in
curiam venire non cogitur,nonvetatur.Pr;etorio licet praitexra toga vti feitisautloliemnibus
diebus.nuoquid ncceile eit.^ Qmcquidauc priemi) aut honoris nomine datur, in vtramque par-
tem iumi iiceatalioquin dchmt prauntum ei!e,cui neceihtasiungitur.Pareo tibi pater:qui glo-
rianos immortales heri dicebas,qui ex acie redeuntis vulnera osculabaris.Ad hqc noua & diuer-
iaimperia subito me circumagi putas potse ?non itaeh.lUcin nos dominaturaffeCtus,quiani-
mum primusintramt. Luxuria,auarina,dehdia, intulfitia, timor,non dedilcuntur;& quotidie
h^c omnia aut calfigantur,aut puniuntur; in tantum etiam vitiorum tenaces iumus. C verne mi-
to hi patcrmon tum mei iuris, cum ille proaii) clamor exortus ehnmaderehoRis hbet, obdatis cu-
neos gladns diducere; hic impetus,hic ardor animi, domum tuam trinis nodium ipolns adorna-
uit: huic inpphcationes illas debeo, propter hoc me etiam cum abdicas,diligis, N 011 anim us,no
lingua comRt; in alieno opere depreheniusium; toga ipla humeris non cedic.. Ad oblidendum,
hodem,ad occupandum cadris locum,ad intercipiendos hoidium commeatus ire mderis otium
imperas animo non otiolo. Quotielcnnque tumultus aliquis exortus eh,m me cuiium dirigun-
tur oculi, meas Ipedant manus: & adhuc (verum dicendum) nihil patna debet mihi: nunquam
pugnam, mii coadus. Crediihe quicquid. refero tibi s Icimus quem vita? -curiam agamus: padem
pericula nos vbtque circumdant, & totidem vite ad mortem iunc.Interdum continuatus labor
iirmioresfacit: tlepequosiaborroboranerat, delidiaconsumplir. Sinemeahquod
io meritum m patriam conferre: adhuc militia mea legis mantis eit. Pugnabo & abdicatus: nec ve-
rebor, ne vihs iit opera mea patria:. Athenicnics abdicato vicerunt duce, quantum inter illum &
mcmtercdnlieabdicationem virtute deieuit,ego merui.
Divisio. Prima quulfio illa ab omnibus fadaed vulgaris: Anhlius ob id quod sui iuris
hc,abdicari pohit:deinde,an debeat H,ec tocatrabbationis eib Graeci illam quaehionem primam
ioient tentare,quam Romame aures non ferunr: An vir fortis abdicari poiht. Non video autem
quid allaturi (mr,quare non pellit.nam quod & vir fortis eh,& toties fortiter egit,non pius imis
lili adfcrcded plus commendationis.
C OLOR. Colorem a parte patris quidam duriorem fecerunt: voluerunt enim videri inui-
sam hho patremutaque malle illum cum holhbus viucre quam cum patre: pa?ne omnes, estea-
^ dolelcentem mlatiabilem gloriauted propter iphim patri & moderandum & contincdum. Qui-
dam ex toto ad patris indulgentiam refugerunt,& non disputaucrunt hoc modo , quo 1' A/2-
disputauit, qui hc diinlit, vtdiccret:Etiam ii patrem non haberes, delinere debibas.quia
patrem habes, dchnere debes, quia pater vetar. Facit illo modo quo QA';o, qui hc diuiht hanc
partem : Hoc impero Reipub.cauia,tua causa mea cauta.sequentia duo videtis,quemadmodum-
potuerit implere illud Reip.caula imperare, lictradauit, primum vt pluribus inuenibus pateat
ad virtutem aditus, non debere omnium occasonem fortiter faciendi ab vno occupari: dein-
de expedire Reipubl. non videri tantum ex vno pendere , futurum vt & animi hofhum crelce-
rent.,&iuorum frangerentur, h calu ter sortis occiddlet. Ad vhimum,vtile elle Rcip. ter foncm
ieruari.vt st quiohendatur iuuentuti.Iam illum magis polle ornamentum ciie quam pt eiidium.
^.o illum iensum veterem.Iam pro viro forti neseio quid etiam lex rimet.hoc loco posnit.hoc
quoqueinquit:Ter viro forti aut dididit,aut considit. Nec illam quidem iecuti iunt tradfatione,
qua vius etf , qui dixit; Militia tibiiuperuacuaelf.inuidiola eibpericulosa eh.Superuacua
eh:quia non cogeris,immo verecunde vetaris.Gloria: caula aliquis mihtac. coniecutus es gloria.
Vacationis caula.consecutus es pramdum.Tria domi prre mia lunt.& hc tranhit,vr diceret, inui-
diolumeiie, vnum hominem toties optare omnes honores intercipere: quam peticulosa res cR
setinmdia,quam magnos viros opprelhHet.hic exempla,periculolam ede militiam, eodem loco
collegit. Illud vnum adiecit ..non polle illum iam fortiter iacere, quia omnes illum hodes ple-
rent^ adiecit:Ideo lex ter fortem di mi tit.icit illum iam obleruari ab h ohe. His ergo omiihs bili
qui amantem patrem induxerant,hoc genere egerunt:Non podum pati,non polium dehdcrium
po tui lustinere.Hoc loco eAEAA?7&ex bonis declamatoribus, cum diceret:N on me gloria cupidio-
rem tui fecit,non omnibus admiranda virtus.Condtebor,mquit,adedms patris,quos vt quiique
volet,interpretetur. . . . Videbatur hic dumindulgentiam exprimit,nonler-
ualsedtgnitarem parris.PlacebacautemLatroni, potius ratione retineri patrem quamadedm:
cum in ratione habear aliquem locum & asfedhis. colorem iecutus ed longe alinm:di-
xit enim, se non negare Reip. viri fortis operas,scd ad necedarios vsus reieruare. Si magnum ali-
quod beliu incidat,tunc & veteranos vocari ad arma. Et illa sentetia eius hoc loco valde laudata
ch: Nunc ilii militent quibus necede e tf:tu militabis, h erit necelle. Sic veni Me populum Rom.
ad Scipionem Aimiliauum,cum maius bellum Numantinum apparnidet - quam quod alij duces
sudinerepodent.Magnuminteruailum inter Numantiam & Carthaginem Scipiont datum. Sic
ad Pompeium, cum piratte maria clauddent. Magna prtesdia non ede condimenda. Hoc loco
de lege dixit & ipie iententiam. Videlicet ad hos cadis lex ter fortem iepoluit. A parte
shi] colorem induxerut quidam,vt illum cupidum glorite & bellicosum facerenr.TY^cef&i quidem
Ii q. *