Ostrowski, Jan K.: Kresy: bliskie i dalekie (Kraków, 1998)

36. Monastenyska, kościół parafialny

Bolesnej. Obraz znajdował się początkowo w prywatnym domu An-
drzeja Jaworskiego. W r. 1742 został przez arcybiskupa Mikołaja Wy-
życkiego uznany za cudowny i przeniesiony do kościoła. Stało się to
okazją do wzniesienia nowej murowanej świątyni, którą ufundował
Józef Potocki. Jej poświęcenie nastąpiło w r. 1751. Kościół ma znacz-
ne rozmiary i ambitny program architektoniczny: trójnawowy korpus,
dwuwieżową fasadę i starannie zaprojektowaną elewację prezbiterium.
Z cechami tymi kontrastuje nieumiejętność szczegółowego rozwiąza-
nia projektu oraz bardzo prowincjonalny poziom wykonania. Niektóre
partie kościoła wskazują ponadto, że pierwotny projekt nie został
w całości zrealizowany, a pewne zmiany i uzupełnienia wprowadzono
w XIX w. Projektodawca i budowniczowie kościoła w Monasterzyskach
są nieznani. Projekt tego rodzaju budowli mógł zostać sporządzony
równie dobrze przez cechowego budowniczego, jak inżyniera wojsko-
wego czy duchownego, parającego się po amatorsku architekturą.
W niedalekich od Monasterzysk miejscowościach można się spotkać
ze współczesnymi przykładami budowli o podobnym charakterze - jak
cerkiew Pokrowy w Buczaczu, dzieło A. Schultzera (Szilcera), kapita-
na z twierdzy stanisławowskiej, kościół ormiański w Stanisławowie oraz
kościół Dominikanów w Bohorodczanach k. Stanisławowa.
O znaczeniu kościoła w Monasterzyskach decyduje jednak nie
jego architektura, ale wspaniałe niegdyś wyposażenie rzeźbiarskie.
Sława sanktuarium maryjnego przyczyniła się do bogatego przyozdo-

70