DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.31449#0069
KRYSTYNOPOL
Krystynopol leży u ujścia rzeczki Sołokiji do Bugu, 15 km od
Sokala i zaledwie kilkanaście km od obecnej granicy. Zwany dziś
Czerwonogradem, stanowi centrum górniczo-przemysłowe, którego
chaotyczna zabudowa i plątanina dróg niemal doszczętnie zatarła
historyczny charakter barokowego założenia. Trudno też dziś w Kry-
stynopolu natrafić na ślady tragicznych i romantycznych wydarzeń,
które poruszyły Rzeczpospolitą pod koniec w. XVIII.
Miasteczko założył w r. 1692 Feliks Potocki, jeden z najbogatszych
i najpotężniejszych ludzi w Rzeczpospolitej, dowódca w ostatniej bi-
twie z Tatarami stoczonej pod Podhajcami w r. 1698, niemal na łożu
śmierci obdarzony najwyższymi urzędami krajowymi: buławą hetma-
na wielkiego koronnego i kasztelanią krakowską. Nazwa miejscowo-
ści została utworzona od imienia żony Potockiego, Krystyny z Lubo-
mirskich. Rozwój Krystynopola wiązał się nierozerwalnie z jego funk-
cją rezydencji potężnej rodziny magnackiej. Po śmierci Feliksa Potoc-
kiego dobra objął jego syn Józef, strażnik wielki koronny, a w r. 1723
- wnuk Franciszek Salezy (1700-1772). Młody magnat odziedziczo-
ną wspaniałą fortunę powiększył dzięki posagom dwóch kolejnych
zamożnych żon. W rezultacie, jego dobra obejmowały 70 miast i kil-
kaset wsi, w których żyło około 400 000 ludzi. W r. 1753 Potocki otrzy-
mał urząd wojewody kijowskiego, nieproporcjonalnie niski do jego
majątku i wpływów, ogarniających kilka województw. Niechętny Czar-
toryskim i ich oświeceniowym reformom, należał do stronnictwa za-
chowawczego, związanego z dworem saskim. Jedną z córek wydał za
syna wszechwładnego ministra Bruhla. Tryb życia właściciela Krysty-
nopola nie odbiegał od obyczajów udzielnego monarchy. Ponieważ
jego dobra graniczyły z Turcją, Potocki uważał się za uprawnionego
do utrzymywania z sąsiadem stosunków dyplomatycznych. Jego dwór
był niemal tak liczny jak królewski, a wszystkie funkcje spełniali człon-
kowie rodów szlacheckich. Marszałkiem dworu był Włodzimierz
ks. Czetwertyński, potomek dawnych władców Rusi.
Po śmierci Augusta III Franciszek Salezy pretendował podobno
do tronu polskiego, a po wyborze Stanisława Augusta wziął udział
w niezbyt poważnej konfederacji radomskiej zawiązanej głównie przez
65
Krystynopol leży u ujścia rzeczki Sołokiji do Bugu, 15 km od
Sokala i zaledwie kilkanaście km od obecnej granicy. Zwany dziś
Czerwonogradem, stanowi centrum górniczo-przemysłowe, którego
chaotyczna zabudowa i plątanina dróg niemal doszczętnie zatarła
historyczny charakter barokowego założenia. Trudno też dziś w Kry-
stynopolu natrafić na ślady tragicznych i romantycznych wydarzeń,
które poruszyły Rzeczpospolitą pod koniec w. XVIII.
Miasteczko założył w r. 1692 Feliks Potocki, jeden z najbogatszych
i najpotężniejszych ludzi w Rzeczpospolitej, dowódca w ostatniej bi-
twie z Tatarami stoczonej pod Podhajcami w r. 1698, niemal na łożu
śmierci obdarzony najwyższymi urzędami krajowymi: buławą hetma-
na wielkiego koronnego i kasztelanią krakowską. Nazwa miejscowo-
ści została utworzona od imienia żony Potockiego, Krystyny z Lubo-
mirskich. Rozwój Krystynopola wiązał się nierozerwalnie z jego funk-
cją rezydencji potężnej rodziny magnackiej. Po śmierci Feliksa Potoc-
kiego dobra objął jego syn Józef, strażnik wielki koronny, a w r. 1723
- wnuk Franciszek Salezy (1700-1772). Młody magnat odziedziczo-
ną wspaniałą fortunę powiększył dzięki posagom dwóch kolejnych
zamożnych żon. W rezultacie, jego dobra obejmowały 70 miast i kil-
kaset wsi, w których żyło około 400 000 ludzi. W r. 1753 Potocki otrzy-
mał urząd wojewody kijowskiego, nieproporcjonalnie niski do jego
majątku i wpływów, ogarniających kilka województw. Niechętny Czar-
toryskim i ich oświeceniowym reformom, należał do stronnictwa za-
chowawczego, związanego z dworem saskim. Jedną z córek wydał za
syna wszechwładnego ministra Bruhla. Tryb życia właściciela Krysty-
nopola nie odbiegał od obyczajów udzielnego monarchy. Ponieważ
jego dobra graniczyły z Turcją, Potocki uważał się za uprawnionego
do utrzymywania z sąsiadem stosunków dyplomatycznych. Jego dwór
był niemal tak liczny jak królewski, a wszystkie funkcje spełniali człon-
kowie rodów szlacheckich. Marszałkiem dworu był Włodzimierz
ks. Czetwertyński, potomek dawnych władców Rusi.
Po śmierci Augusta III Franciszek Salezy pretendował podobno
do tronu polskiego, a po wyborze Stanisława Augusta wziął udział
w niezbyt poważnej konfederacji radomskiej zawiązanej głównie przez
65