DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.31449#0064
KOŚCIOŁY KAMIEŃCA PODOLSKIEGO
Integracja z Koroną Polską, jaka następowała stopniowo w latach
ok. 1352-1434, przynosiła Podolu głębokie przemiany kulturowe
i prawne. Jedną z nich było powstanie łacińskiej organizacji kościel-
nej. Kościoły parafialne wznoszono w ośrodkach tzw. włości, czyli
późniejszych powiatów. W Kamieńcu już ok. r. 1375 działał biskup
Wilhelm, zapewne dominikanin, a ok. r. 1378 została tam utworzona
diecezja, wchodząca w skład metropolii halickiej, następnie przenie-
sionej do Lwowa. Organizacja kościoła łacińskiego na Podolu napo-
tykała znaczne trudności. Katolicy byli tam wyraźną mniejszością, a te-
ren diecezji, graniczący z Mołdawią i Dzikimi Polami, leżący na szla-
ku najazdów tatarskich, był nieustannie zagrożony. Uposażenie bisku-
pów kamienieckich było niewielkie, toteż niewielu z nich pozostawa-
ło na tym urzędzie dłużej, traktując go zazwyczaj jako pierwszy sto-
pień w karierze. Wystarczy powiedzieć, że w latach 1535-1546 Kamie-
niec miał ośmiu kolejnych biskupów, a niektórzy z nich nawet nie
odwiedzili swej diecezji.
Katedra w Kamieńcu Podolskim, pod wezwaniem SS. Piotra i Paw-
ła, była pierwotnie drewniana. Obecna świątynia została wzniesiona
na początku w. XVI jako obszerna trój nawowa bazylika. Budowla ta
ustępuje rozmiarami i klasą architektury katedrze lwowskiej, ale pod
jednym względem dzierży palmę pierwszeństwa: jest najdalej wysuniętą
na wschód katedrą gotycką na kontynencie europejskim. W ciągu
w. XVI i XVII, zgodnie z polskim obyczajem, do trzonu katedry do-
budowano kilka kaplic utrzymanych w stylu renesansu i wczesnego
baroku. W latach 1646-1648 przedłużono prezbiterium i wzniesiono
potężną, wolno stojącą dzwonnicę. O stanie katedry z tego czasu wia-
domo stosunkowo niewiele, gdyż oddziela go od nas przerwa w tra-
dycji, spowodowana okupacją turecką w latach 1672-1699.
Natychmiast po zajęciu miasta Turcy zamienili katedrę na meczet
pod patronatem samego sułtana, który wziął udział w pierwszym na-
bożeństwie. Wyposażenie świątyni zostało zniszczone, zachował się
nawet przekaz o rzucaniu obrazów pod kopyta koni wkraczających
oddziałów. Kaplica przylegająca do fasady została wykorzystana w spe-
cyficzny sposób: potraktowano ją jako cokół dla potężnego minare-
60
Integracja z Koroną Polską, jaka następowała stopniowo w latach
ok. 1352-1434, przynosiła Podolu głębokie przemiany kulturowe
i prawne. Jedną z nich było powstanie łacińskiej organizacji kościel-
nej. Kościoły parafialne wznoszono w ośrodkach tzw. włości, czyli
późniejszych powiatów. W Kamieńcu już ok. r. 1375 działał biskup
Wilhelm, zapewne dominikanin, a ok. r. 1378 została tam utworzona
diecezja, wchodząca w skład metropolii halickiej, następnie przenie-
sionej do Lwowa. Organizacja kościoła łacińskiego na Podolu napo-
tykała znaczne trudności. Katolicy byli tam wyraźną mniejszością, a te-
ren diecezji, graniczący z Mołdawią i Dzikimi Polami, leżący na szla-
ku najazdów tatarskich, był nieustannie zagrożony. Uposażenie bisku-
pów kamienieckich było niewielkie, toteż niewielu z nich pozostawa-
ło na tym urzędzie dłużej, traktując go zazwyczaj jako pierwszy sto-
pień w karierze. Wystarczy powiedzieć, że w latach 1535-1546 Kamie-
niec miał ośmiu kolejnych biskupów, a niektórzy z nich nawet nie
odwiedzili swej diecezji.
Katedra w Kamieńcu Podolskim, pod wezwaniem SS. Piotra i Paw-
ła, była pierwotnie drewniana. Obecna świątynia została wzniesiona
na początku w. XVI jako obszerna trój nawowa bazylika. Budowla ta
ustępuje rozmiarami i klasą architektury katedrze lwowskiej, ale pod
jednym względem dzierży palmę pierwszeństwa: jest najdalej wysuniętą
na wschód katedrą gotycką na kontynencie europejskim. W ciągu
w. XVI i XVII, zgodnie z polskim obyczajem, do trzonu katedry do-
budowano kilka kaplic utrzymanych w stylu renesansu i wczesnego
baroku. W latach 1646-1648 przedłużono prezbiterium i wzniesiono
potężną, wolno stojącą dzwonnicę. O stanie katedry z tego czasu wia-
domo stosunkowo niewiele, gdyż oddziela go od nas przerwa w tra-
dycji, spowodowana okupacją turecką w latach 1672-1699.
Natychmiast po zajęciu miasta Turcy zamienili katedrę na meczet
pod patronatem samego sułtana, który wziął udział w pierwszym na-
bożeństwie. Wyposażenie świątyni zostało zniszczone, zachował się
nawet przekaz o rzucaniu obrazów pod kopyta koni wkraczających
oddziałów. Kaplica przylegająca do fasady została wykorzystana w spe-
cyficzny sposób: potraktowano ją jako cokół dla potężnego minare-
60