DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.31449#0131
ŚWIRZ
Miasteczko Świrz leży nad rzeką o tej samej nazwie, stanowiącą
dopływ Dniestru, 10 km na zachód od Przemyślan, dawnego centrum
powiatowego. Teren jest tu łagodnie pofalowany, rzeka rozlewa się
w obszerny staw, a wokół rozciągają się rozległe łąki powstałe z osu-
szonych mokradeł. Najwyższym punktem jest wzgórze o stromych
zboczach opadających ku rzece. Jego walory obronne z pewnością
przyczyniły się do powstania fortalicji, która dała początek miejsco-
wości. Na kartach historii Świrz pojawił się pod koniec XV w.
W r. 1484 powstała tu parafia rzymskokatolicka, fundowana przez braci
Marcina i Andrzeja Świrskich h. Szaława, którym część źródeł niesłu-
sznie przypisuje tytuł książęcy. Jeden ze Świrskich, Gabriel, żyjący
w 2. połowie w. XVI, był pierwszym polskim tłumaczem Georgik Wergi-
liusza.
Od w. XVII do pocz. w. XIX dobra świrskie znajdowały się w rę-
kach rodziny Cetnerów. Za ich czasów został wyznaczony plan mia-
steczka z prostokątnym rynkiem i zarysem układu ulic. Na początku
w. XIX Świrz został sprzedany i w ciągu kilkudziesięciu lat przecho-
dził wielokrotnie z rąk do rąk. Doprowadziło to do zaniedbania
majątku i rezydencji.
Sytuacja zmieniła się na lepsze dopiero na początku w. XX, dzięki
nowym właścicielom Robertowi i Irenie z Wolańskich hr. Lamezan-
Salins. Dzieje hr. Lamezan stanowią bardzo interesujący przykład
dawnego podejścia do problemu narodowości, dość niezwykłego w do-
bie nowoczesnych nacjonalizmów. Otóż rodzina de Lamezan pocho-
dziła z Lotaryngii, a po rewolucji francuskiej osiedliła się w Austrii.
Robert Lamezan był zawodowym oficerem armii austriackiej, w któ-
rej dosłużył się stopnia generała. Dzięki małżeństwu z Polką i wejściu
w polskie środowisko, po r. 1918 pozostał w Polsce i wstąpił do pol-
skiej armii. Austriak pochodzenia francuskiego został w ten sposób
polskim generałem. Nie było już oczywiście nic dziwnego w fakcie, że
jedyna córka gen. Lamezan poślubiła oficera-arystokratę, hr. Tadeusza
Komorowskiego i wraz z nim gospodarowała w Świrzu do r. 1939.
Wkrótce potem Tadeuszowi Komorowskiemu przyszło odegrać kluczo-
wą rolę w najbardziej dramatycznych wydarzeniach nowoczesnej hi-
127
Miasteczko Świrz leży nad rzeką o tej samej nazwie, stanowiącą
dopływ Dniestru, 10 km na zachód od Przemyślan, dawnego centrum
powiatowego. Teren jest tu łagodnie pofalowany, rzeka rozlewa się
w obszerny staw, a wokół rozciągają się rozległe łąki powstałe z osu-
szonych mokradeł. Najwyższym punktem jest wzgórze o stromych
zboczach opadających ku rzece. Jego walory obronne z pewnością
przyczyniły się do powstania fortalicji, która dała początek miejsco-
wości. Na kartach historii Świrz pojawił się pod koniec XV w.
W r. 1484 powstała tu parafia rzymskokatolicka, fundowana przez braci
Marcina i Andrzeja Świrskich h. Szaława, którym część źródeł niesłu-
sznie przypisuje tytuł książęcy. Jeden ze Świrskich, Gabriel, żyjący
w 2. połowie w. XVI, był pierwszym polskim tłumaczem Georgik Wergi-
liusza.
Od w. XVII do pocz. w. XIX dobra świrskie znajdowały się w rę-
kach rodziny Cetnerów. Za ich czasów został wyznaczony plan mia-
steczka z prostokątnym rynkiem i zarysem układu ulic. Na początku
w. XIX Świrz został sprzedany i w ciągu kilkudziesięciu lat przecho-
dził wielokrotnie z rąk do rąk. Doprowadziło to do zaniedbania
majątku i rezydencji.
Sytuacja zmieniła się na lepsze dopiero na początku w. XX, dzięki
nowym właścicielom Robertowi i Irenie z Wolańskich hr. Lamezan-
Salins. Dzieje hr. Lamezan stanowią bardzo interesujący przykład
dawnego podejścia do problemu narodowości, dość niezwykłego w do-
bie nowoczesnych nacjonalizmów. Otóż rodzina de Lamezan pocho-
dziła z Lotaryngii, a po rewolucji francuskiej osiedliła się w Austrii.
Robert Lamezan był zawodowym oficerem armii austriackiej, w któ-
rej dosłużył się stopnia generała. Dzięki małżeństwu z Polką i wejściu
w polskie środowisko, po r. 1918 pozostał w Polsce i wstąpił do pol-
skiej armii. Austriak pochodzenia francuskiego został w ten sposób
polskim generałem. Nie było już oczywiście nic dziwnego w fakcie, że
jedyna córka gen. Lamezan poślubiła oficera-arystokratę, hr. Tadeusza
Komorowskiego i wraz z nim gospodarowała w Świrzu do r. 1939.
Wkrótce potem Tadeuszowi Komorowskiemu przyszło odegrać kluczo-
wą rolę w najbardziej dramatycznych wydarzeniach nowoczesnej hi-
127