DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.31449#0020
BRZEZANY
„Okolica cud - teren mocno pofałdowany, ogromne zespoły le-
śne, lasy mieszane, a w tym duże połacie lasów grabowych, co jest
swojego rodzaju rzadkością. Liść grabu daje miłą woń po deszczu
i w cieple. Klimat trochę kontynentalny, ostry, ale łagodzony napły-
wem ciepłego powietrza czarnomorskiego”. Nie mogłem się powstrzy-
mać od zacytowania fragmentu opisu „podolskiej Szwajcarii” pióra po-
chodzącego z Brzeżan p. Tadeusza Pilikowskiego. Takie świadectwa
osób pamiętających kresy z czasów swej młodości są nie tylko cenny-
mi dokumentami i świadectwami przywiązania do stron rodzinnych,
ale często mają też wysoką wartość literacką. Uroda okolic Brzeżan
słynie od dawna. Wspomina o niej Juliusz Słowacki w poemacie Jan
Bielecki. Brzeżany leżą w zachodniej części Podola, nad rzeką Złotą
Lipą, która tworzyła tu niegdyś rozległy staw, odgrodzony od miasta
wysoką groblą. Odnogi rzeki podnosiły walory obronne miejsca.
Obronność była tu zawsze w cenie. Brzeżany powstały jako ogni-
wo w łańcuchu umocnień osłaniających kraj przed najazdami ze
wschodu i południa. Kilkanaście kilometrów na południe leżą Pod-
hajce, dalej Buczacz i Jazłowiec. Najbliższe warownie w kierunku
północnym i zachodnim to Pomorzany, Przemyślany i Swirz. W r. 1530
król Zygmunt Stary zezwolił swemu dworzaninowi Mikołajowi Sieniaw-
skiemu na lokowanie Brzeżan jako miasta na prawie magdeburskim.
Początkowo w Brzeżanach dużą rolę odgrywali kupcy ormiańscy, któ-
rzy założyli tu ważny skład na szlaku ze Lwowa na Jazłowiec i dalej
do Kamieńca. Do dzisiaj w Brzeżanach stoi ormiański kościółek.
W r. 1554 tenże Mikołaj Sieniawski, wówczas już wojewoda ruski
i hetman polny koronny, rozpoczął w Brzeżanach budowę zamku
„Bogu na chwałę i na obronę wiernych chrześcijan” wybierając na
miejsce budowy teren ujęty dwoma ramionami Złotej Lipy. Przez
niemal dwieście lat pozostawał on główną siedzibą jednego z najpo-
tężniejszych rodów Rzeczypospolitej, rozbudowywany i uzupełniany aż
do początku w. XVIIL Ogromna budowla wzniesiona jest na rzucie
nieregularnego pięcioboku, wzbogaconego o trzy basteje, czyli baszty
16
„Okolica cud - teren mocno pofałdowany, ogromne zespoły le-
śne, lasy mieszane, a w tym duże połacie lasów grabowych, co jest
swojego rodzaju rzadkością. Liść grabu daje miłą woń po deszczu
i w cieple. Klimat trochę kontynentalny, ostry, ale łagodzony napły-
wem ciepłego powietrza czarnomorskiego”. Nie mogłem się powstrzy-
mać od zacytowania fragmentu opisu „podolskiej Szwajcarii” pióra po-
chodzącego z Brzeżan p. Tadeusza Pilikowskiego. Takie świadectwa
osób pamiętających kresy z czasów swej młodości są nie tylko cenny-
mi dokumentami i świadectwami przywiązania do stron rodzinnych,
ale często mają też wysoką wartość literacką. Uroda okolic Brzeżan
słynie od dawna. Wspomina o niej Juliusz Słowacki w poemacie Jan
Bielecki. Brzeżany leżą w zachodniej części Podola, nad rzeką Złotą
Lipą, która tworzyła tu niegdyś rozległy staw, odgrodzony od miasta
wysoką groblą. Odnogi rzeki podnosiły walory obronne miejsca.
Obronność była tu zawsze w cenie. Brzeżany powstały jako ogni-
wo w łańcuchu umocnień osłaniających kraj przed najazdami ze
wschodu i południa. Kilkanaście kilometrów na południe leżą Pod-
hajce, dalej Buczacz i Jazłowiec. Najbliższe warownie w kierunku
północnym i zachodnim to Pomorzany, Przemyślany i Swirz. W r. 1530
król Zygmunt Stary zezwolił swemu dworzaninowi Mikołajowi Sieniaw-
skiemu na lokowanie Brzeżan jako miasta na prawie magdeburskim.
Początkowo w Brzeżanach dużą rolę odgrywali kupcy ormiańscy, któ-
rzy założyli tu ważny skład na szlaku ze Lwowa na Jazłowiec i dalej
do Kamieńca. Do dzisiaj w Brzeżanach stoi ormiański kościółek.
W r. 1554 tenże Mikołaj Sieniawski, wówczas już wojewoda ruski
i hetman polny koronny, rozpoczął w Brzeżanach budowę zamku
„Bogu na chwałę i na obronę wiernych chrześcijan” wybierając na
miejsce budowy teren ujęty dwoma ramionami Złotej Lipy. Przez
niemal dwieście lat pozostawał on główną siedzibą jednego z najpo-
tężniejszych rodów Rzeczypospolitej, rozbudowywany i uzupełniany aż
do początku w. XVIIL Ogromna budowla wzniesiona jest na rzucie
nieregularnego pięcioboku, wzbogaconego o trzy basteje, czyli baszty
16