DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.31449#0100
PAŁAC W PODHORCACH
Niewiele jest miejsc takich jak Podhorce, w których niezwykle
malownicze położenie zostałoby w tak udany sposób wykorzystane dla
rozwinięcia rozległego założenia architektonicznego. Miejscowość leży
na samym skraju pasma Woroniaków, wzgórz stanowiących północne
czoło płyty podolskiej, stromo opadające ku położonej ok. 200 m.
niżej nizinie nadbużańskiej. Sama przyroda ukształtowała tu olbrzy-
mi amfiteatr o rozległym widoku z gubiącym się we mgłach płaskim
horyzontem. Walory miejsca docenił hetman Stanisław Koniecpolski,
który od ok. 1630 rezydował w Brodach, położonym niedaleko mie-
ście-fortecy. W r. 1633 zakupił on Podhorce wraz z sąsiednimi wsia-
mi, a około cztery lata później przystąpił tam do budowy rezydencji
wiejskiej, jak przystało na sarmatę-ziemianina. Nie mamy bezpośre-
dnich danych na temat architekta, który zrealizował zamówienie het-
mana, choć najwięcej przemawia za Włochem nazwiskiem Andrea
dell’Aqua, pracującym równocześnie w Brodach. Zrąb pałacu był go-
towy w r. 1641, ale prace wykończeniowe i dekoracyjne były prowa-
dzone jeszcze przez ponad dwadzieścia lat przez syna i wnuka het-
mana - Aleksandra i Stanisława Koniecpolskich.
Trzy pokolenia Koniecpolskich pracowały według konsekwentne-
go planu nad nadaniem pałacowi w Podhorcach charakteru pomni-
ka chwały rodowej. Celowi temu służył przede wszystkim program
malowideł na stropach sal pierwszego piętra, ujętych w monumen-
talne, rzeźbione i złocone ramy. Obrazy te przynajmniej w części wy-
konał Jan de Baan w latach sześćdziesiątych w. XVII. Przedstawiały
one militarne i dyplomatyczne zasługi wielkiego hetmana. Stropy pod-
horeckie, które w okresie międzywojennym zostały wykorzystane jako
wzór przy rekonstrukcji sal wazowskich na zamku wawelskim, w la-
tach pięćdziesiątych zostały zniszczone przez pożar. Być może w nie-
dalekiej przyszłości Wawel spłaci swój dług wobec Podhorzec, dostar-
czając z kolei wzorów przy planowanym odtworzeniu plafonów.
W r. 1682 Stanisław Koniecpolski młodszy zapisał dobra brodzkie
wraz z Podhorcami królewiczowi Jakubowi Sobieskiemu. Ostatecznie
jednak Podhorce trafiły nie w ręce Jakuba, ale młodszego syna Jana
III, Konstantego. W r. 1720 sprzedał on zamek wraz z dobrami Rze-
96
Niewiele jest miejsc takich jak Podhorce, w których niezwykle
malownicze położenie zostałoby w tak udany sposób wykorzystane dla
rozwinięcia rozległego założenia architektonicznego. Miejscowość leży
na samym skraju pasma Woroniaków, wzgórz stanowiących północne
czoło płyty podolskiej, stromo opadające ku położonej ok. 200 m.
niżej nizinie nadbużańskiej. Sama przyroda ukształtowała tu olbrzy-
mi amfiteatr o rozległym widoku z gubiącym się we mgłach płaskim
horyzontem. Walory miejsca docenił hetman Stanisław Koniecpolski,
który od ok. 1630 rezydował w Brodach, położonym niedaleko mie-
ście-fortecy. W r. 1633 zakupił on Podhorce wraz z sąsiednimi wsia-
mi, a około cztery lata później przystąpił tam do budowy rezydencji
wiejskiej, jak przystało na sarmatę-ziemianina. Nie mamy bezpośre-
dnich danych na temat architekta, który zrealizował zamówienie het-
mana, choć najwięcej przemawia za Włochem nazwiskiem Andrea
dell’Aqua, pracującym równocześnie w Brodach. Zrąb pałacu był go-
towy w r. 1641, ale prace wykończeniowe i dekoracyjne były prowa-
dzone jeszcze przez ponad dwadzieścia lat przez syna i wnuka het-
mana - Aleksandra i Stanisława Koniecpolskich.
Trzy pokolenia Koniecpolskich pracowały według konsekwentne-
go planu nad nadaniem pałacowi w Podhorcach charakteru pomni-
ka chwały rodowej. Celowi temu służył przede wszystkim program
malowideł na stropach sal pierwszego piętra, ujętych w monumen-
talne, rzeźbione i złocone ramy. Obrazy te przynajmniej w części wy-
konał Jan de Baan w latach sześćdziesiątych w. XVII. Przedstawiały
one militarne i dyplomatyczne zasługi wielkiego hetmana. Stropy pod-
horeckie, które w okresie międzywojennym zostały wykorzystane jako
wzór przy rekonstrukcji sal wazowskich na zamku wawelskim, w la-
tach pięćdziesiątych zostały zniszczone przez pożar. Być może w nie-
dalekiej przyszłości Wawel spłaci swój dług wobec Podhorzec, dostar-
czając z kolei wzorów przy planowanym odtworzeniu plafonów.
W r. 1682 Stanisław Koniecpolski młodszy zapisał dobra brodzkie
wraz z Podhorcami królewiczowi Jakubowi Sobieskiemu. Ostatecznie
jednak Podhorce trafiły nie w ręce Jakuba, ale młodszego syna Jana
III, Konstantego. W r. 1720 sprzedał on zamek wraz z dobrami Rze-
96